ပိုၼ်း

လိုမ်ႉၶိုၼ်းၶႆႈပိုၼ်းမွင်သဝ်ႈ ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA ၵႂႃႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 6 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 1995  ၶဝ်ႈပဵၼ် ဝၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆး ဝၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈဝႃႈလႆႈ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၵၢၼ်ယွတ်ႈၽၢတ်ႇ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမႂ်ႇ ႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SSNA) လႄႈပဵၼ် (ၸုမ်းၵိုတ်း သိုၵ်းဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈလွၵ်းပိူင်တၢင်းၵၢၼ်) ။ ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ဢဝ်ပိုၼ်ႉတီႈဝၢၼ်ႈ ၶၢႆးသိမ်ႇ ပဵၼ်တီႈပၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ ႁဵတ်းမႁႃမိတ်ႉၵၼ်တင်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်...

ၵႂၢမ်းၼမ်း ၶူးမေႃ ၸဝ်ႈၶူးမေႃ- ထွႆႈၵႂၢမ်းၼႆႉ ဢမ်ႇယိူင်းၸူးၶူးမေႃလိၵ်ႈ(ၸဝ်ႈၸရေး)ၵူႈၵေႃႉ။ ပဵၼ်ထွႆႈ ၵႂၢမ်းဝိသဵသ်ႇဢၼ်ယိူင်းၸူး- ၶူး မေႃလိၵ်ႈ ဢၼ်ႁူႉလၢႆးလိၵ်ႈ၊ လူင်ႉလႅၼ်ႇ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လူၺ်ႈႁူႉမေႃလိူၵ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်း၊ (တႅမ်ႈပဵၼ်ဝွၵ်းပွတ်း၊ ဝွၵ်းယၢဝ်း လႄႈပႃးထွႆႈၵႂၢမ်းဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ ႁုမ်းၸႂ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ- ဢလင်ႇၵႃႇရ၊ တင်းလင်ႇၵႃႇဢွၼ်ႇလႄႈလင်ႇၵႃႇလူင်)။ မီးၸဝၼ ၺၢၼ်ႇ (ၺၢၼ်ႇဝွင်ႈဝႆးၽႂ်းၽၢႆ)။ သမ်ႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၽဝၼိုင်ႈၸူဝ်ႈ၊ လိၵ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈ...

ၾိင်ႈပွႆးလိူၼ်ယီႈပဵင်း(ငၢၼ်းပဝေးၼီးယီႈပဵင်း) ပဵၼ်ၾိင်ႈၸၢဝ်းယူၼ်း မိူင်းၵဵင်းမႆႇ၊ မိူင်းၵဵင်းႁၢႆးလႄႈ မိူင်းၵဵင်းသႅၼ် လိူၼ် ၼိုင်ႈ။ လိူၼ်ယီႈပဵင်း ပွင်ႇဝႃႈလိူၼ်ၵမ်မူၼ်း၊ ၵွပ်ႈလိူၼ်ၸၢဝ်းယူၼ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ဝႆးသေ လိူၼ်ၸၢဝ်းထႆး မိူင်းၵွၵ်ႇ 2 လိူၼ်။ ၸင်ႇပဵၼ်ဝႃႈ လိူၼ် 12 မူၼ်းၸၢဝ်းထႆးတၢင်းမိူင်းၵွၵ်ႇ ပဵၼ်လိူၼ်ၵမ် မူၼ်းၸၢဝ်းယူၼ်း မိူင်းၵဵင်းမႆႇ၊ ၵွပ်ႈၸၢဝ်းယူၼ်း မိူင်း...

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈပတ်းပိုၼ်ႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၵိူဝ်းယမ် ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇလႄႈ တီႈလႂ်ထွတ်ႈ တီႈလႂ် မျၢတ်ႈၵေႃႈ လတ်းၸူးၶဝ်ႈႁႃဝႆသႃ ထိုင်တီႈထိုင်လႅၼ်တေႉၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ႁဝ်းၶဝ်ၵႆႉ ႁွတ်ႈထိုင်ဝႆႈသႃ တေမီးလၢႆလၢႆတီႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းၵိုင် ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇဝၢၼ်ႈၸိင်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၼွင် ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇမေႃႇၵိူဝ်(ဘော်ကြို) မူၺ်တေႃႇၵၢတ်ႇၵူႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မိူဝ်ႈၼႆႉ တေဢွၼ်ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ် မႃးႁူႉၸၵ်း...

ဝူင်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈဢုပ်ႇမႃး လွင်ႈ Sub – State ၶၢင် 2 တီႈ ဢၼ်ယၢမ်ႈမီးမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးသေ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇၼႂ်းပီ 1962 မိူဝ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းသိမ်းဢႃႇၼႃႇ ပွၵ်ႈထူၼ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ယဝ်ႉသေတႃႉ ထိုင်ယၢမ်းငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း လၢၵ်ႇလၢႆလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး မိူဝ်ႈလႂ်သေ ဢမ်ႇဝႃႈ မီးၵူၼ်းတူၵ်ႇတၵ်ႉ ၵုၺ်ႉငၢၵ်ႈဢွၵ်ႇမႃး...

ယၵ်ႉပိုၼ်းပိုၼ်ႉလင် ၾၼ်ႁၢႆႉၸႃႉ ၽွင်းပၢၼ်ၵျပၼ်ႊၼႂ်းၵႃႈၸိူဝ်းမႃးႁဵတ်းၶုၼ်ၼိူဝ်တႆးၼႆႉ ဢၼ်ထုၵ်ႇၵႆႉၶႆႈၼႄၵၼ် မီးမၢၼ်ႈတင်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈ။ ပေႃးလၢတ်ႈၶိူဝ်း ၶုၼ်ႁၢႆႉၼႆ ပဵၼ်မၢၼ်ႈ ပေႃးလၢတ်ႈၶိူဝ်းၶုၼ်လီၼႆ ပဵၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ။ ၵျပၼ်ႊၼႆႉတႄႉ ဢၼ်မႃး ႁဵတ်းၶုၼ် ၼိူဝ်တႆးၼိူဝ်မၢၼ်ႈ 3 ပီၵူၺ်း။ ၸိူဝ်းၶိုတ်းပၢၼ်ၵျပၼ်ႊတႄႉၵူၼ်းၵႄႇဢႃယု မွၵ်ႈ 70 ပီ ၶဝ်ၵူၺ်း။ ယင်းတေ ဢမ်ႇပေႃး တွင်းလီၵၼ်။ၵွပ်ႈဝႃႈ...

ယၵ်ႉပိုၼ်းပိုၼ်ႉလင် ၾၼ်ႁၢႆႉၸႃႉ ၽွင်းပၢၼ်ဢင်းၵိတ်း (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ) ပဵၼ်သိုၵ်းၵၼ်တင်းႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ 3 ပွၵ်ႈ။ မိူဝ်ႈ 1824 -26 ဢင်းၵိတ်း ယိုတ်း လႆႈမိူင်းတၼၢဝ်းသီ လႄႈ ရၶႅင်ႇ။ 1852 ယိုတ်းလႆႈမိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းတႂ်ႈ (ၼႃႈလိၼ်ယၢင်း/မွၼ်း)။ 1885 ယိုတ်းလႆႈ မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၼိူဝ်သေ ပူတ်းထွၼ် လွၵ်း ပိူင်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းပႅတ်း။ ဢဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉတူၵ်းယူႇတႂ်ႈမိုဝ်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈ...

ပိုၼ်းသဝ်ႈဝဝ်းမွင် ၸူၵ်းၶႆႈၶိုၼ်းထွင် ၵျူႊလၢႆႊပိုၼ်းသဝ်ႈဝဝ်းမွင် ၸူၵ်းၶႆႈၶိုၼ်းထွင် သေလၢႆၽူႈၼမ်းတႆးလၢႆၸဝ်ႈ ၸိူဝ်းမီးၼမ်ႉၵတ်ႉဢွၼ်ႁူဝ် ႁူမ်ႈတင်း ၼမ်ႉၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလႅၼ်ႇၽၢႆ ပဵၼ်တီႈလီလဵပ်ႈႁဵၼ်းမၵ်းမၢႆတွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းၼုမ်ႇႈသႅၼ်ႁုၼ်းပၢႆ ဢၼ်တိုၵ်ႉၵၢဝ်ႉယၢင်ႈ ၸွမ်းမႃးပႃႈလင် မိူဝ်ႈဝၼ်းဢွၼ်ပဵၼ်သင် လူၺ်ႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၽႂ်ပၼ် ၸိုင်ထုၵ်ႇလႆႈသိုပ်ႇယိပ်းၵမ်ႁဵတ်းၸွမ်း ဢဵၼ်းဢၢၼ်းယိူင်းမၢႆ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽႂ်။ ၸဝ်ႈၸၢင်ႉယွင်ႁူၺ်ႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ၸဝ်ႈလႆႈလပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်း တမ်းၽႃႈၽွၼ်းလီသူၼ်ႇတူဝ်သေလႆႈလူႇတၢၼ်းၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ် ယိင်ႈယႂ်ႇ ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၼႂ်းလုၵ်ႈလိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊၼႆႉ ဢၼ်ယိုၼ်းၶိုတ်းတွင်းလႆႈၸိူင်ႉၼင်ႇ - 1. ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း (ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်) ဢၼ်ထုၵ်ႇၸုမ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ...

ပွင်ႈၵႂၢမ်း - ယွၼ်ႉၶွၵ်းၶိုၼ်း ၵမ်ႇၸႃတႃပိုၼ်း ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၶႂ်ႈၼွမ်းၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ လွင်ႈၼႆႉဢမ်ႇၸႂ်ႈၸီႉၼႄးၼိူဝ်ၵၢၼ်ၽိတ်းၵၢၼ်ထုၵ်ႇ ၾၢႆႇလႂ် တၢင်းလႂ် လွင်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယိုၼ်းမိုဝ်းႁွင်ႉမိူဝ်ႈ 1983 ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈသင် ပဵၼ်သင် တိုဝ်ႉတၢင်းဢၼ်လီငၢမ်းၸိူင်ႉၼၼ် ၸိုင်လႆႈၸိူင်ႉၵၢတ်ႈမႃး ထုၵ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉထတ်းသၢင်လူတူၺ်း လူၺ်ႈ လွင်ႈပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ်သွၼ်တွၼ်ႈတႃႇၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်းၼင်ႇၼႆ။ ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 1983 ၶွပ်ႈၶိုၼ်းဝၼ်းတီႈ...

တွင်းမၢႆဝၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်းလိူတ်ႈလႆၸိုမ်းတၢတ်ႇၾႃႉႁူဝ်ႈ ဝၼ်းႁုၵ်းႁၢႆႉလူင် ဢၼ်ၸုမ်းႁုၵ်းႁၢႆႉလူင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းၽိတ်းသင်။ ယွၼ်ႉတၢင်းႁုၵ်းႁၢႆႉၸဝ်ႈမႁႃႇဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢမ်ႇမီးၸႂ်သိလ်ၸႂ်ထမ်း၊ ဝူၼ်ႉ/ႁဵတ်းတႃႇပေႉပုၼ်ႈ  ၊ တင်ႈၸႂ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၶိူဝ်းၵူၼ်း၊  ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး၊ ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆ လူလၢႆၵၼ်ႉၸၼ် ဢဝ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၼႂ်းၵမ်မိုဝ်းၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵမ်ႈၸႂ်  ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 1997   ၼႂ်းဝၼ်းလဵဝ်  ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၵူၼ်းမိူင်းတႆး 56 ၵေႃႉ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်...

ပွင်ႈၵႂၢမ်း - မွၼ်းၶိူဝ်း ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိုင်ႈၶိူဝ်း တၵ်းမီးၾိင်ႈတိုဝ်းၵမ် ဢမ်ႇဝႃႈၵၢၼ်ယူႇၵိၼ် မီးၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆၶွင်ၸၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ  မီးၾိင်ႈ ငႄႈလိၵ်ႈလၢႆးၽႃသႃ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ မီးလွင်ႈၵိူဝ်းလီၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ မီးၽႅၼ်ႇလိၼ်ပိုၼ်ႉတီႈႁင်းၶေႃ ႁူမ်ႈတင်း ၵၢၼ် တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႂ်းၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်း ဢိၵ်ႇတင်းလွင်ႈၵိူဝ်းယမ်သႃသၼႃ ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢၼ်ဝူင်ႇဝွၵ်ႇ ၼႄထိုင်ၶိူဝ်းၵူၼ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢၼ်ပေႉတူဝ်ၶိူဝ်းၼိုင်ႈယူႇ။ လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းဢၼ်မီးႁူဝ်ၵူၼ်းၼမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၸုမ်းယႂ်ႇ မီးဢွင်ႈတီႈယူႇထိၼ်ႇ ထၢၼ် ပဵၼ်ၵုမ်ႇပဵၼ်ၵွၼ်ႈၼၼ်ႉ...