Friday, March 29, 2024

ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈ ၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈ ၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး

Must read

ၵႂၢမ်းၼမ်း

ၶူးမေႃ ၸဝ်ႈၶူးမေႃ- ထွႆႈၵႂၢမ်းၼႆႉ ဢမ်ႇယိူင်းၸူးၶူးမေႃလိၵ်ႈ(ၸဝ်ႈၸရေး)ၵူႈၵေႃႉ။ ပဵၼ်ထွႆႈ ၵႂၢမ်းဝိသဵသ်ႇဢၼ်ယိူင်းၸူး- ၶူး မေႃလိၵ်ႈ ဢၼ်ႁူႉလၢႆးလိၵ်ႈ၊ လူင်ႉလႅၼ်ႇ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လူၺ်ႈႁူႉမေႃလိူၵ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်း၊ (တႅမ်ႈပဵၼ်ဝွၵ်းပွတ်း၊ ဝွၵ်းယၢဝ်း လႄႈပႃးထွႆႈၵႂၢမ်းဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ ႁုမ်းၸႂ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ- ဢလင်ႇၵႃႇရ၊ တင်းလင်ႇၵႃႇဢွၼ်ႇလႄႈလင်ႇၵႃႇလူင်)။ မီးၸဝၼ ၺၢၼ်ႇ (ၺၢၼ်ႇဝွင်ႈဝႆးၽႂ်းၽၢႆ)။ သမ်ႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၽဝၼိုင်ႈၸူဝ်ႈ၊ လိၵ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃး ၼၼ်ႉၵေႃႈ လိၵ်ႈသႅၼ်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ – ပဵၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ပၼ်သတိ၊ တွႆႇၼူၵ်ႇ၊ ၸီႉၼႄၼႅဝ်းတၢင်းလီ/ၸႃႇၼႂ်းၾိင်ႈၵူၼ်း – ၸိူင်ႉ ၼႆလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။

- Subscription -

Photo by – SHAN/ ႁၢင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး 8 ၸဝ်ႈ

ၵမ်/ ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈႁဵတ်းၼႆႉ တေၵဵဝ်ႇတင်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ။ ၽွၼ်းၵၢၼ်ဢၼ် ၾိင်ႈၵူၼ်းလႆႈ ႁပ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းသွၼ်၊ ၵႂၢမ်းပၼ်သတိ၊ ၵႂၢမ်းပူၵ်းတိုၼ်ႇ၊ ပၵ်းပိူင်ၵူၼ်း၊ ႁူမ်ႈတင်းပိုၼ်းလႄႈပိုၼ်ႉႁူႉပၢႆးႁၼ်ပၢၼ်လႂ်ပၢၼ် ၼၼ်ႉ ဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈႁဵၼ်း ႁူႉဝႆႉၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ။ ဢၼ်ဢသ်ႉသၸၼ်(လီဢၢမ်းလူင်လၢင်)ၼႆႉလွင်ႈဢၼ်ၶဝ် ၸဝ်ႈ တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ပိူၼ်ႈတေၶႂ်ႈဢၢၼ်ႇ၊ ၶႂ်ႈထွမ်ႇလႄႈဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်ႁဵတ်းၸွမ်းၼႆႉ လိူၵ်ႈႁႃထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝၢၼ်ႁူမႃးၸႂ် ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉသေ ႁၢင်ႈၶိူင်ႈလၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈလၢၵ်ႇလၢႆႇဝႆႉ။ ၼႆႉယဝ်ႉ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လင်ႇၵႃႇဢွၼ်ႇ၊ လင်ႇၵႃႇလူင်ၼၼ်ႉ။ ၼႆႉယဝ်ႉ ဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈလႆႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ- ၸဝ်ႈၶူးမေႃ၊ ၶူးမေႃလူင်- ၼႆၼၼ်ႉ။ လၢႆးတႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇလူင်ဢၼ်ၶူးမေႃလူင်ၶဝ် ၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်လၢႆးတႅမ်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်း၊ ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇယိူင်ႈတႅမ်ႈလႆႈ ၸိူင်ႉၶဝ်ၸဝ်ႈၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈတိုၼ်းႁတ်း တႃႉယူႇ။

ၶူးမေႃလူင် – ၼႆႉ မိူင်းယူၼ်း မိူင်းထႆးႁွင်ႉဝႃႈ- ၵဝိဢဵၵ်ႇ (ၸဝ်ႈလင်ႇၵႃႇဢၼ်ဢမ်ႇမီးၽႂ်မိူၼ်)။ ၼႂ်းမိူင်းထႆး တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈ လဵဝ် ၶူးမေႃၸိူဝ်းလူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈ မီးၼမ်ပေႃးတဵမ်မိူင်း (တင်းပၢၼ်ၵဝ်ႇပၢၼ်မႂ်ႇ) သေတႃႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင် (ၵဝိဢဵၵ်ႇ) ၼႆႉ မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၵေႃႉလဵဝ်ၵွႆးသေ ႁဵတ်းပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈၵၼ်ၵူႈပီၵူႈဢူဝ်းၵၢသ်ႇ။ ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင်ၸၢဝ်းထႆး ၸိုဝ်ႈ- သုၼ်ထွၼ်း ၽူႉ (သုၼ်တရၽဝ)၊ ၵေႃႇႁဵတ်းႁုၼ်ႇႁၢင်ႈပၼ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈဝႆႉလၢႆလၢႆတီႈသေယုၵ်ႉယွင်ႈ၊ မၢင် ပိုၼ်ႉတီႈယုၵ်ႉယွင်ႈမိူၼ်သိူဝ်ႈ မိူင်း (ၸဝ်ႈမိူင်း) ၵေႃႈမီး။ မိူင်းယူၼ်းလၢၼ်ႉၼႃးၵေႃႈ ဝႆႉၵေႃႉလဵဝ် မိူၼ်ၵၼ်၊ ၸိုဝ်ႈ- ၸဝ်ႈၶူးမေႃၽူမ်းမဝိႁၢၼ် (ပရမ်ႇမဝိ ႁႃရ)၊ ၵေႃႇႁဵတ်းႁၢင်ႈပၼ်ႈဝႆႉလၢႆလၢႆတီႈ မိူၼ်ၵၼ်။

ၼႂ်းမိူင်းတႆး

ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၸဝ်ႈၶူးမေႃ ၶူးမေႃလူင် ၸဝ်ႈၸရေးလူင် ဢၼ်ၶူၼ်ႉႁႃလႆႈၸဝ်ႉသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းပိုၼ်းၼႆႉ မွၵ်ႈမိူဝ်ႈ 16 ႁူဝ် ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ (လူင်ႈပူၼ်ႉမႃးမွၵ်ႈ 400 ပီမိူင်လိူဝ်)ၼႆႉၵွႆး။ ၼမ်ႉ ႁူႉလႄႈပၢႆးဝူၼ်ႉ ႁူမ်ႈတင်းၸဝၼၺၢၼ်ႇၶဝ်ၸဝ်ႈတႄႉ ၽႂ်ဢမ်ႇ မိူၼ်လႆႈတႄႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် လႄႈ ၸင်ႇၵိုင်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃ ၶူးမေႃလူင် ၸရေးလူင်- ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ဝၼ်းၸဝ်ႈၶူးမေႃ ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး တႄႇၶဝ်ႈၸႂ် မႃးမိူဝ်ႈပီ 1960 (ပီသႃသၼႃ 2503) မႃးတၢင်းၼႆႉ။ လုင်း ၶုၼ်မႁႃႇ မိူင်းယႆ (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ယူႇသဝ်းဝႆႉ တီႈဝဵင်းလူင်တွင်ၵီႈ) ၵေႃႇတင်ႈၵေႃၶူၼ်ႉၶႂႃႉသေ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈၶူၼ်ႉႁႃပိုၼ်း တူဝ်၊ တီႈ ယူႇတၼ်းသဝ်းလႄႈ ပႃႇႁဵဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ်ၸဝ်ႈသေ ႁွင်ႉပၢဝ်ႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၽူႈႁူႉၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ပၢႆးပိုၼ်း၊ ပၢႆးၾိင်ႈ ငႄႈလိၵ်ႈလၢႆးၶဝ်ၸဝ်ႈတင်းၼမ်ယဝ်ႉ ဢွၼ်တႅပ်းတတ်းႁဵတ်းမႃးပိူဝ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင်ၶဝ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းသၢဝ်ၶဝ် မေႃႁူႉၸၵ်းဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ၊ မေႃၼပ်ႉယမ်ယွမ်းႁပ်ႉၽွၼ်း ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးၶဝ်ၸဝ်ႈလႄႈ မေႃႁဵတ်းၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် – ၵၢၼ်ႁႄႉၵင်၊ ၵၢၼ်ပႂ်ႉပႃး၊ ၵၢၼ်ယုၵ်ႉမုၼ်းလႄႈ ၵၢၼ်ၽိူၺ်​ၽႄႈလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈ ငႄႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈတင်ႈမၼ်ႈယူႇလႆႈၶၢဝ်းႁိုင်ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

ၼႂ်းမိူင်းတႆးတႄႉ ၽူႈႁူႉၶဝ်လႆႈတႅပ်းတတ်းဢဝ်လိူၼ် 12 မႂ်ႇ 1 ၶမ်ႈ ပဵၼ်ဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၼႆသေ ႁဵတ်းပၢင်ယုၵ်ႉယွင်ႈ မႃးၼင်ႇၵႃႈပဵၼ်လႆႈ။ ၵွပ်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ်ၸဝ်ႈၵမ်ႈၼမ် ၵိူတ်ႇ/ တၢႆၼႂ်းလုၵ်ႈလိူၼ် 12 ၼႆႉ။ ​ဝၢႆးသေလႆႈတႅပ်းတတ်းယဝ်ႉ လႆႈ တႄႇႁဵတ်းပၢင်ပွႆးယုၵ်ႉ ယွင်ႈဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးမႃးၼင်ႇၵႃႈ တၢဝ်းထိုင်မိူဝ်ႈပီ 1968 (ပီသႃသၼႃ 2511) လႄႈ 1969 (ပီသႃသၼႃ 2512) တီႈဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီး။ တင်ႈဢဝ်ပီ 1970 (ပပ 2513) မႃးၼႆႉလႆႈဢွၼ် ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ သိုပ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်း မႃးၵူႈၶူပ်ႇပဵၼ်ပီ တေႃႇထိုင်ပီ 1990 (ပီသႃသၼႃ  2533)။ ဝၢႆးလင်ပီ 1990 မႃးတၢင်းၼႆႉ ၼၼ်ႉ မၢႆႊသႅတ်ႉ (Mindset) ၵူၼ်းတႆးႁဝ်း လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးသေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈ ဝၼ်းပီမႂ်ႇတႆးၼႆမႃးတႅၼ်းပွႆး ယုၵ်ႉယွင်ႈဝၼ်းၸဝ်းၶူမေႃလႄႈ ဢဝ်ဝၼ်းၸဝ်ႈၶူးမေႃ ၸၢင် ႁၢႆၵႂႃႇပႅတ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆးတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉလႄႈ ဢမ်ႇမီး ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းလႂ်ၶုၵ်းၸႂ်လႆႈဝၼ်းၶူးမေႃႁၼ်မႅၼ်ႈၼင်ႇၼႆ။

ၼႂ်းမိူင်းထႆး                                                                                                              

ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈဝၼ်းၸဝ်ႈၶူးမေႃၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းမိူၼ်ၵၼ်။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၸိူဝ်းယူႇသဝ်း ၼႂ်းမိူင်းထႆး လႆႈဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်း ဢဝ်ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇ ၸၢမ်ဢၼ်မီးၼႂ်းဢိူင်ႇတႃႇတွၼ်း၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈဢၢႆ ၼႂ်းၸႄႈ တွၼ်ႈၸဵင်းမႆႇၼၼ်ႉ ပဵၼ် သုၼ်ၵၢင်(ငဝ်ႈငုၼ်း)မၼ်းသေ ၸတ်းႁဵတ်းမႃး။ ၽွင်းၼၼ်ႉတီႈ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ် ပဵၼ်ပၢၼ် ပေႃႈၵမ်ႈၼၼ်ႈသႅင်(ပူႇႁဵင်ၸၢႆးသႅင်)။ ပူႇႁဵင်ၸၢႆးသႅင် တင်းမုၼ်ၸဝ်ႈသေႃးၽီႇတ (ဢႃးၸၢၼ်သူဝ်ၽိတ်ႈ- မိူဝ်ႈလဵဝ်) ၸဝ်ႈ ဢႃးဝၢသ်ႈဝတ်ႉမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈတင်း ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ(ၸဝ်ႈသိူဝ်လိူၼ်ၾႃႉ) လုၵ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉ လူင် ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ (ၸွမ်ၸိုင်ႈ- ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈ (ပီ 1948−1952) ) ႁူမ်ႈတင်း ၸဝ်ႈသင်ၶ၊ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လႄႈၽူႈႁၵ်ႉလိၵ်ႈလၢႆး/ၾိင်ႈ ငႄႈတႆးႁဝ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး ဢွၼ် ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈၵေႃပွင်ၵၢၼ်သေ တႄႇ ႁဵတ်းမႃးတီႈဝတ်ႉဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 1967   (ပီသႃသၼႃ 2519) ပဵၼ်ပီဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵေႃႈသိုပ်ႇတၢမ် လၢမ်းၵၼ်ႁဵတ်းမႃးၵူႈၶူပ်ႇ ပဵၼ်ပီ တေႃႇထိုင်ပီၼႆႉ(ပီ 2022- ပီသႃသၼႃ 2565 ၼႆႉ)လႆႈမႃးယဝ်ႉ 46 ပီ (ပဵၼ်ပီထူၼ်ႈ 46) ၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈႁူမ်ႈၵေႃႇတင်ႈၶဝ်လၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ တီႈဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ်ၼႆႉ ၸဝ်ႈသင်ၶလႄႈၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်း လူင်ႁဝ်းၶႃႈမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈတႅပ်းတတ်းဢဝ်ဝၼ်းလိူၼ်သၢမ် မူၼ်းပဵၼ်ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးသေ ႁဵတ်းပွႆး ယုၵ်ႉယွင်ႈမႃးၵူႈပီပီမိူၼ်ႁူႉၵၼ် ၼၼ်ႉယူႇ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း(ဢၼုသွၼ်) ၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၶဝ်ၸဝ်ႈ ၼၼ်ႉ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ဝႆႉ“ႁေႃၸဝ်ႈၶူးမေႃ”ၼႆလင်ၼိုင်ႈပဵၼ်ႁၢင်ႈတိုၵ်းသွင်ၸၼ်ႉ။ ႁေႃၸဝ်ႈၶူးမေႃၼႆႉၸၼ်ႉတႂ်ႈလၢင်ႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉၶူဝ်းၶွင်ၵိုၵ်း ပိုၼ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းၾိင်ႈတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ႁူမ်ႈတင်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ်ၸဝ်ႈလႆႈတႅမ်ႈဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼင်ႇ ၵႃႈဝၵ်ႉမႃးႁႃလႆႈ။ ၶဝ်ၸဝ်ႈဢၢၼ်းၵဵပ်းႁွမ် တွမ်ၶွၼ်ႈပႃးၽိုၼ်လိၵ်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ် ၸဝ်ႈလႄႈႁၵ်ႉသႃဝႆႉမိူၼ် ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း၊ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်မႃးလဵပ်ႈ  ႁဵၼ်းၼႂ်းဝၼ်းၼႃႈၼႆယူႇ။ ၼႂ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် တေမီးလွင်ႈပိုၼ်း၊ လွင်ႈလိၵ်ႈ လၢႆး၊ လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈ၊ ႁူမ်ႈတင်းၶိူင်ႈမႆႉၶိူင်ႈမိုဝ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းလုမ်ႈ ၾႃႉၼႆၼၼ်ႉထႅင်ႈ။

မႃးၼႂ်းပီ 2022 ၼႆႉ တၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း မီးၸုမ်းသင်ၶၸဝ်ႈၼမ်းႁူဝ်သေ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ႁူမ်ႈ တင်း ၸုမ်းယုၵ်ႉယွင်ႈသႃသၼႃလႄႈပေႃႈဝၢၼ်ႈမႄႈမိူင်း ၽူႈႁၵ်ႉၾိင်ႈငႄႈ/ လိၵ်ႈ လၢႆးၶဝ် (တေ) ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ၸွင်း/ႁူင်းႁဵၼ်း(ပၵ) ဝၢၼ်ႈ ငႅၼ်းၼႂ်းဢိူင်ႇၵၢတ်ႇတဝ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတုင် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 23 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထိူဝ်ႊပိူဝ်ႊ ပီ 2022 ၼႆႉ − ၼႆယူႇ။

ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ႁူင်းႁဵၼ်း(ပၵ) ဝၢၼ်ႈငႅၼ်း ၸဝ်ႈၶူးဢၵ်ႉသေၼ ပဵၼ်လၵ်းၼမ်းတင်ႈမၼ်ႈဝႆႉလႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်း(ပၵ) ဝၢၼ်ႈငႅၼ်းၼႆႉ တေပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈပိူတ်ႇ – ၼႃႈ ပိုၼ်းဝၼ်းယုၵ်ႉ ယွင်ႈၶူးမေႃ (ပွႆးၶူးမေႃ) ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈယူႇ ၶႂ်ႈႁဵတ်းတီႈလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉၼႂ်း ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၼႆႉႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။

ၽူႈတႅမ်ႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဝၼ်းၶူးမေႃၼႆႉ ၵွပ်ႈၵဵဝ်ႇတင်း   လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ႁူမ်ႈတင်းၾိင်ႈထုင်းလႄႈ တေမီးၽွၼ်းလီၼမ်လိူဝ် ဝၼ်းပီမႂ်ႇ(ပွႆးပီမႂ်ႇ)၊ ၵွပ်ႈ ပွႆးပီမႂ်ႇၼႆႉ ၼပ်ႉပဵၼ်ပွႆး ယုၵ်ႉယွင်ႈၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်း ဢမ်ႇပႃးလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇလႄႈ တင်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ − ၼႆ ၼၼ်ႉယူႇ။                            

ဝၼ်းပီမႂ်ႇၼႆႉ လႆႈႁၼ်ဢဝ်ပွႆးလၢမ်းပဵၼ်လၵ်း(ပဵၼ်ပိူင်လူင်)၊ ဢမ်ႇပေႃးဝႆႉၼၵ်းၾိင်ႈငႄႈ ၾိင်ႈထုင်း။ ဝၼ်းၶူးမေႃၼႆႉသမ်ႉ ဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇလႄႈၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်းၵဝ်ႇ ပဵၼ်လၵ်း(ပဵၼ်ပိူင်လူင်)၊ လွင်ႈၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈတေထဵင်ယၢပ်ႇယူႇ ပေႃးယၵ်ႉတူၺ်းလိုၵ်ႉလိုၵ်ႉတႄႉ။ ၸင်ႇဝႃႇ ၸိူဝ်းႁဝ်းထုၵ်ႇလီၾိုၼ်ႉပိူင်ႈၶိုၼ်းဝၼ်းၶူးမေႃသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၾိင်ႈ မၼ်း ၵိုမ်းပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင်ၶဝ်ယူႇ ၶႂ်ႈတိုၵ်းသၼ်းလႄႈတိုၵ်းယွၼ်းၼင်ႇၼႆ။

ၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး 10 ၸဝ်ႈ

ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ်လၢႆလၢႆပွၵ်ႈလႄႈ ယိူင်းဢၢၼ်းပႃးတင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈသေ လႆႈၶတ်းလိူၵ်ႈလႄႈ မၵ်း မၼ်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃၶူးမေႃလူင် ၸဝ်ႈၸရေးလူင် ၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး တႃႇၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးၵူႈတီႈတွင်းၵိုမ်းဝႆႉၼႂ်းၸႂ်လႄႈ မေႃဢဝ် ၵုၼ်းမုၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈၼႆဝႆႉ 10 ၸဝ်ႈ။ (ဢဝ်ၸွမ်ပီမိူင်းၸမ်ၵႆဝႃႈ) သေ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉပိုၼ်းၵႅပ်ႈလႄႈ ၽွၼ်းၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးၶဝ် ၸဝ်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉသွၵ်ႈႁႃႁၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉၸိူင်ႉၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ။

Photo by – Sao Su Kham/ ပၢင်ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးလႄႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယ တီႈသီႇပေႃႉ
  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈထမ်မတိၼ်ၼ (ပီၶရိတ်ႉ  1541 – 1640)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးၶမ်းတိုၼ်း (ပဵၼ်တႆးသၢႆၶိူဝ်းတႆးၼိူဝ်)

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈၸႄႈႁၵ်ႉ၊ ဝဵင်းမိူင်းတိင်၊ မိူင်းၵိုင်မ (ၶႅင်မိူင်းယုၼ်ၼၢၼ်၊ မိူင်းၶႄႇ)

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ၵွပ်ႈပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈၼႂ်းၵႅင်းယူၼ်းသေ ႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃတမ်ႈတီႈၸဝ်ႈၶူးဝႃးလူင် မိူင်းယူၼ်း (ၸဝ်ႈၺႃၼ ၵမ်ၽီရ) လႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈထမ်းၾၢႆႇပႃလိ ႁူမ်ႈတင်းၾၢႆႇလေႃးၵိယၶိူင်ႈဢၼ်ထုၵ်ႇလီႁူႉ လီမေႃၼၼ်ႉ ၸေးၸွတ်ႇ ၸုမ်ႈၵူႈ။ တႅမ်ႈလိၵ်ႈ/ ႁေႃးလိၵ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၽႄႈတိူၼ်းပုတ်ႉထသႃသၼႃၵႅင်းယူၼ်းမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ဝၢႆးမႃးၵွပ်ႈဢမ်း ၼၢၸ်ႈႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၵဝ်းယုင်ႈမႃးလႄႈ ၸဝ်ႈထမ်မတိၼ်ၼ လႆႈသိုၵ်းထႂၢၵ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလမ် (မိူဝ်ႈဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 48 ) ၼၼ်ႉသေ လႆႈၵႂႃႇႁဵတ်းသြႃႇၶုၼ်မိူင်းသႅၼ်ဝီ ၼႂ်းတၼ်းႁဵင်းဢမၢတ်ႈလူင်ၼႆယူႇ။

ၼႃႈႁိူၼ်း သၢင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းတင်းၼၢင်းဢၢမ်ဢွၼ်ႇ လုၵ်ႈယိင်းၶိင်းႁဵင်တိၼ်ႁေႃ မိူင်းသႅၼ်ဝီ (ဢမ်ႇႁၼ်ဝႃႈမီးလုၵ်ႈလၢင်း) ၽွၼ်းၵၢၼ်(လိၵ်ႈလၢႆး) တႅမ်ႈလိၵ်ႈထမ်းၵႂၢမ်းသွၼ်ပဵၼ်လင်ႇၵႃႇလူင်၊ သွၼ်လၢႆးတႅမ်ႈ/ ႁေႃးလိၵ်ႈလူင်ပၼ်ၵူၼ်းသူင်ႁဵၼ်း ၶဝ်မႃး။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈထမ်မတိၼ်ၼတႅမ်ႈဝႆႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉသွၵ်ႈႁႃႁၼ်ၼၼ်ႉ မီး 11 ၽိုၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ပဵၼ်ၽိုၼ်ထမ်းသုတ်ႉတမွၼ်းထမ်း။ (ပၢၼ်ၸဝ်ႈထမ်မတိၼ်ၼၼႆႉ လႅပ်ႈတေတႅမ်ႈလႄႈ ႁဵၼ်း/ သွၼ်ၵၼ်တူၺ်းလိၵ်ႈတႆး မၢဝ်းၵဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်လိၵ်ႈထူဝ်ႇငွၵ်ႈလၢမ်းၵၼ်ၼင်ႇၼႆ။ လိၵ်ႈတႆးမၢဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉၵၼ်ယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈၸႂ်ဝႃႈပဵၼ်လိၵ်ႈ တႆးမၢဝ်းသႅၼ်းမႂ်ႇ(မႄးမႂ်ႇ) ၼႆယူႇ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈမႁႃၶၼၢၼ် (ပီၶရိတ်ႉ  1771 – 1857)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸဝ်ႈလူင်းသႅင်

တီႈၵိူတ်ႇ – ၼႂ်းႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်၊ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၼမ်ႉၶူင်း။

ၼႃႈႁိူၼ်း – ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸၢဝ်းတႆးၶိုၼ် တူၼ်ႈတီႈ 32 မိူင်းၵဵင်းတုင်၊ မီးလုၵ်ႈ 4 ၸဝ်ႈ၊ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၼၼ်း တႃး၊ ၸဝ်ႈမႁႃၽုမ်း၊ ၸဝ်ႈၶမ်းသႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၵွင်ၶမ်းၾူး။

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ႁူႉၸိူင်းသိုၵ်းလႄႈ မီးၼမ်ႉၵတ်ႉတိုၵ်းသိုၵ်း၊ တိုၵ်းတပ်ႉမၢၼ်ႈတင်းတပ်ႉထႆး ၵႅတ်ႇၶႄဝၢၼ်ႈမိူင်းႁိုင်ၼၢၼ်း 12 ပီ လုမ်းလုမ်း။ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၵၢၼ်ႉထႆးလႄႈ ပၢႆႈၶဝ်ႈပိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၸဵင်းတုင်တေႃႇ ပေႃးၼွၼ်းၽႄး။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) ယၢမ်ႈပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈၵႂႃႇႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ႇၺႃႇၼႂ်းမိူင်းယူၼ်းလႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇၾၢႆႇပႃလိ လိၵ်ႈထမ်း သေ ဝၢႆးလႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ တၢမ်တူဝ်ၸဝ်ႈမႄးႁၢင်ႈၾၢင်တူဝ်လိၵ်ႈယူၼ်းႁႂ်ႈႁဵၼ်း/ သွၼ်ငၢႆႈ၊ ပိၼ်ႇတႅမ်ႈလမ်ႇသဵင်ထမ်း ယူၼ်းမႃးပဵၼ်လမ်ႇသဵင်ၸၢဝ်းတႆးၶိုၼ်လႄႈ တႅမ်ႈဢွၵ်ႇၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်ပဵၼ်လမ်ႇထမ်း (လင်ႇၵႃႇလူင်) ယဝ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃး တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

(မွၵ်ႇၸႅင်ႈ ။ ၸဝ်ႈမႁႃၶၼၢၼ်ၼႆႉ (မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈလူင်းသႅင်)၊ ၵွပ်ႈတၢၼ်ႈၸဝ်ႈပဵၼ်ပူႇၸဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈ ၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈ ဢိၼ်းထလႅင်လႄႈ လႆႈယိူင်ႈၼႃႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၵႅဝ်ႈသေ တႅမ်ႈႁၢင်ႈၸဝ်ႈဝႆႉ – ၸၢႆးထုၼ်းလ(မေႃမိုဝ်းတႆး)၊ ယိူင်းၸူး ဝၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃ (10) ၸဝ်ႈၼႂ်းပွႆးပီမႂ်ႇတႆး 2109 (ပီလပ်းမူတ်ႉ – ပီပႄႉ) ၶူၼ်ႉသွၵ်ႈတႅမ်ႈလွင်ႈယေႃႈဝႆႉ လူၺ်ႈ – မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ) မိူဝ်ႈ 23/11/2014)

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ် ( ပီၶရိတ်ႉ 1787-1882)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးလၢႆးသႂ်၊ ၸိုဝ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈ – ၸဝ်ႈသုမၼ

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈၼႃးၵႅင်း၊ ဢိူင်ႇဝဵင်းလဝ်း၊ ဝဵင်းၵဵင်းတွင်း၊ မိူင်းၼၢႆး၊

ၼႃႈႁိူၼ်း – တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းတင်းၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇ ၵူၼ်းဝဵင်းလဝ်းၼင်ႇၵၼ်လႄႈ မီးလုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈၼၢင်းၶမ်းၵူႇ (ဝၢႆးမႃးလႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃယိင်းၵေႃႉႁႅၵ်ႈၼႂ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး – မိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃၼၢင်းၼိုင်ႈ)။

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈၼႂ်းၵႅင်းယူၼ်းသေ လႄႇလၢဝ်းတွင်ႈတဵဝ်းႁႃႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ႇၺႃႇ တၢင်းမေႃလႄႈ တႄႇဢဝ် လိၵ်ႈထမ်း/ လိၵ်ႈမိူင်း(လေႃးၵီႇ/ လေႃးၵုတ်ႈ) ႁူမ်ႈတင်းၼၵ်ႉၶတ်ႈ၊ လၵ်ႉၶၼႃႇၶၢတ်ႈဢၵေး၊ ပေႇတၢင်ႇၵႃႇလႃး၊ မေႃႁူဝ်ရႃး၊ မေႃၼပ်ႉသွၼ်ႇ၊ ၵႃထႃဢႃးၶူမ်းသၢႆယူၼ်း၊ ၶမဵၼ်၊ မၢၼ်ႈ၊ ၵလႃး၊ ၶႄႇတဵမ်ထူၼ်ႈၸုမ်ႇၵူႈ။ ဝၢႆးမႃး ၵွပ်ႈဢမ်းၼၢတ်ႈႁေႃၶမ်း မၢၼ်ႈ ၵဝ်းယုင်ႈမႃးလႄႈ ၸဝ်ႈသုမၼ (ၸဝ်ႈၶူးဝႃးလူင်ၵၢင်သိူဝ်း) လႆႈသိုၵ်းထႂၢၵ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလမ် (မိူဝ်ႈဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 65 ) ၼၼ်ႉသေ လႆႈႁဵတ်းၶူးလူင်လႄႈ ၶူးသွၼ်လၢႆးႁေႃး/ လၢႆးတႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇလူင်မႃး တေႃႇၸူဝ်ႈဢႃယု ၶႆၼႆယူႇ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) – တႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇလိၵ်ႈသိလ်ထမ်း၊ လိၵ်ႈသင်ႇသွၼ်၊ လၢႆးၶၢတ်ႈဢၵေးၵူၼ်း၊ ဢပုမ်ႇဢပုမ်း၊ တႃပွင်ႇ( ၵႂၢမ်းတၵ်ႉၼၢႆလူင်ႈၼႃႈ) ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈတၢၼ်ႈၸဝ်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃႁၼ်မီး 183 ၽိုၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းၸိုဝ်ႈပဵၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈမင်ႇၵလႃႇလူင်လႄႈ လိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇသိပ်းႁူဝ် – ၼႆယူႇ။ ၶူင်ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1953 – 4 ၵႃႈၼႆႉ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၵေႃးလီ မိူင်းပၼ်ႇ (ပီၶရိတ်ႉ 1822 – 1889)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးၵႃၶမ်း၊ ၸိုဝ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၵေႃလိယ

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈၸွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇၼွင်ၶဝ်ႈလၢမ်၊ မိူင်းပၼ်ႇ

ၼႃႈႁိူၼ်း – ဢမ်ႇလႆႈႁူႉလွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ၵွပ်ႈပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈၼႂ်းၵႅင်းယူၼ်းသေ ႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃတမ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇသုမေးထႃး (ဝတ်ႉၼွင်ၶဝ်ႈ လၢမ်) လႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇတင်းလိၵ်ႈထမ်း/ လိၵ်ႈမိူင်း(လေႃးၵီႇ/ လေႃးၵုတ်ႈ) ၸုမ်ႇၵူႈထိုင်တီႈ။ ဝၢႆးသေ ဢမ်းၼၢၸ်ႈႁေႃၶမ်း မၢၼ်ႈၵဝ်းယုင်ႈလႄႈ လႆႈသိုၵ်း (ထႂၢၵ်ႈ) မႃးပဵၼ်ၵူၼ်းႁိူၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈပဵၼ်ၸရေးတႅမ်ႈလိၵ်ႈ/ ႁေႃးလိၵ်ႈၽူႈမီးၸိုဝ်ႈ လိုဝ်းလင်ၸဝ်ႈၼိုင်ႈ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) – တႅမ်ႈဝႆႉ လိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇထမ်းသွၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇၽွၼ်းလီ လုၵ်ႈလၢၼ်ၵူၼ်း ႁုၼ်ႈလင်ဝႆႉတင်းၼမ် ႁူမ်ႈ တင်းပိုၼ်းႁူႉၼၵ်ႉၶတ်ႈ၊ လၢႆးမိုဝ်း၊ ပေႇတၢင်ႇႁူဝ်ရႃး၊ လိၵ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵေႃးလီ တႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ တိုၵ်ႉသွၵ်ႈႁႃႁၼ်ၼၼ်ႉ တင်း သဵင်ႈမီး 200 ၽိုၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းၸိုဝ်ႈပဵၼ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈသုတ်ႉတၼိပ်ႉပႃၼ – ၼႆယူႇ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း မိူင်းၵိုင် (ပီၶရိတ်ႉ 1854 -1895)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးထုၼ်းလ၊ ၸိုဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၼၼ်တိၸႃရ

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈတၢၼ်းလွႆ၊ ဢိူင်ႇမိူင်းၼိမ်၊ ဝဵင်းၵေးသီး (ဝၢၼ်ႈၸၢမ်)

ၼႃႈႁိူၼ်း – သၢင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းတင်းၸဝ်ႈၼၢင်းၶမ်းၵူႇ ပီႈၼၢင်းၸဝ်ႈၶုၼ်မုင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၵိုင်၊ မီးလုၵ်ႈၸွမ်းၵၼ် 2 ၵေႃႉ (ယိင်းၼိုင်ႈ၊ ၸၢႆးၼိုင်ႈ)

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ၵွပ်ႈလႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသေ ႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃလႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇတင်းလိၵ်ႈထမ်း/ လိၵ်ႈမိူင်း(လေႃးၵီႇ/ လေႃးၵုတ်ႈ) ဝၢႆးမႃးလႆႈႁဵတ်းၸရေးၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၵိုင်၊ ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမီးတူဝ်ၸႂ်သိူဝ်းသႂၢင်ႇ သူင်မူၼ်ႈသူင် ၵျေႃႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ တႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇတၢင်းႁၵ်ႉတၢင်းပႅင်းထိုင်တီႈတႄႉတႄႉ၊ ၸင်ႇၵမ်းၵမ်းထုၵ်ႇတင်းၽူဝ်ပိူၼ်ႈထၢင်ႇၽိတ်း သေ လႆႈထုၵ်ႇတၢမ်ႇလႄႈ ပၢႆႈယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းၼႆယူႇ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) ပဵၼ်ၸရေးႁေႃးလိၵ်ႈ/ တႅမ်ႈလိၵ်ႈႁႃလဵင်ႉတွင်ႉလႄႈ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇ မူၼ်ႈႁူသိူဝ်းၸႂ် ၵူၼ်းႁေႃး/ ၵူၼ်းထွမ်ႇတႄႉတႄႉ။

လိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်းတႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉႁႃႁၼ်ၼၼ်ႉ မီး 13 ၽိုၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းလင်သေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ပိုၼ်းၽြႃးဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ – ၽိုၼ်လိၵ်ႈၸိၼတ်ႉထပၵႃသၼီ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၼၢင်းၶမ်းၵူႇ (ပီၶရိတ်ႉ 1854 -1918)

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈၵဵင်း၊ ဝဵင်းလဝ်း၊ ဢိူင်ႇၵဵင်းတွင်း၊ ဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး

ၼႃႈႁိူၼ်း – လႆႈသၢင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းတင်း ၸၢႆးသေႃးၸိၼ်ၼ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉပေႃႈၸဝ်ႈၵႄးၸူး။

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – တင်ႈဢဝ်ဢႃယု (6) ၶူပ်ႇ လႆႈႁဵၼ်းဢဝ်ၼမ်ႉႁူႉတီႈပေႃႈၸဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်လႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇတင်းလိၵ်ႈ ထမ်း/ လိၵ်ႈမိူင်း (လေႃးၵီႇ/ လေႃးၵုတ်ႈ)၊ တႅမ်ႈလိၵ်ႈ/ ႁေႃးလိၵ်ႈတၢင်ပေႃႈၸဝ်ႈသေ ပဵၼ်ၸရေးယိင်းၵေႃႉႁႅၵ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃ ၸိုဝ်ႈၼၢင်းၶမ်းၵူႇ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) – တႅမ်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇဢွၼ်ႇ/ လင်ႇၵႃႇလူင်သေ ပိုၼ်ၽႄႈၾိင်ႈငႄႈၼၢင်းယိင်းလီမႃး တေႃႇပေႃး သဵင်ႈဢႃယုၶႆမိူဝ်ႈဢႃယု 64 ။ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇဝႆႉပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ် 13 ၽိုၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ မီးလိူင်ႈၶုၼ်သၢမ်လေႃးၼၢင်း ဢူဝ်းပဵမ်ႈ (ဢူဝ်းပဵမ်ႈ – သၢမ်လေႃး) ဢၼ်လိုဝ်းၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉ လိူင်ႈၼိုင်ႈ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈလူင် မိူင်းၼွင် (ပီၶရိတ်ႉ 1858 – 1906)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးသႃႇဢွင်ႇ၊ ၸိုဝ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈႈသေႃးၽိၼ်ၼ

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈပၢင်ႇ၊ ဢိူင်ႇၸူင်ယၢဝ်း၊ ဝဵင်းမိူင်းၼွင်

ၼႃႈႁိူၼ်း – ဢမ်ႇလႆႈႁူႉလွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်း

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈသေ တွင်းတဵဝ်းႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃ ၼႂ်းမိူင်းယူၼ်း၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းသြီလင်ၵႃလႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇပႃလိ၊ ဢင်းၵိတ်ႉ၊ မၢၼ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်းလိၵ်ႈထမ်း/ လိၵ်ႈမိူင်း (လေႃးၵီႇ/ လေႃးၵုတ်ႈ) ဝၢႆးမႃးလႆႈႁဵတ်းၸရေးၸဝ်ႈ ၾႃႉ မိူင်းၼွင်။ တႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈသင်ႇသွၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၼွင်၊ မႃးပဵၼ်ၸရေးၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၵိုင်၊ ဝၢႆးမႃးလႆႈၵႂႃႇပဵၼ်ဢမၢတ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း မိူင်းသႅၼ်ဝီလႄႈ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈလူင် မိူင်းၼွင်ၼႆ ဢဝ်ပဵၼ်ယူသ်ႉသၵ်း (တႃ ၶုၼ်) ၼႆယူႇ။ ဢဝ်ၾၢင်ႁၢင်ႈလိၵ်ႈတႆး ယဵၼ်းပဵၼ်တူဝ်မူၼ်းမႃးဢဝ်ၸွမ်းလၢႆးတႅမ်ႈတူဝ်လိၵ်ႈၸိုၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇတၢင်ႇၸၢၵ်ႈ ပေႃႉလိၵ်ႈမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈလူင်မိူင်းၼွင်ၼႆႉ ၵမ်းလဵဝ်ၼႆယူႇ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) မိူဝ်ႈပဵၼ်ၸရေး ပဵၼ်ဢမၢတ်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ် ၼႂ်းထမ်းပုတ်ႉ ထဝႆႉၼမ်လၢႆတႄႉတႄႉ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉႁႃႁၼ်ၼၼ်ႉမီး 43 ၽိုၼ်လိူဝ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်း ၸိုဝ်ႈပဵၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈမႁေႃသထႃဢူးမၢင်ႇၶၢၼ်း။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉ (ပီၶရိတ်ႉ 1890 – 1948)

တီႈၵိူတ်ႇ – ပွၵ်ႉၼၼ်ႇတႃႇဝုၼ်ႇ၊ ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း၊ ဝၢႆးမႃးလႆႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်တႃၶုၼ်တီႈဝဵင်းဝေႃးရၶႄႉ လႄႈ သၢင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းတီႈၼၼ်ႈ။ ထိုင်မိူဝ်ႈပဵၼ်ၸရေးမႃး ၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ – ၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉၼႆ။

ၼႃႈႁိူၼ်း – ဢမ်ႇလႆႈႁူႉလွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်း

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ၵွပ်ႈလႆႈပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈသေ ႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃလႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇတင်းလိၵ်ႈထမ်း/ လိၵ်ႈမိူင်း(လေႃးၵီႇ/ လေႃးၵုတ်ႈ) ဝၢႆးမႃးလႆႈႁဵတ်းၸရေးၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈလႄႈ ပဵၼ်ၸရေးႁေႃးလိၵ်ႈၼႂ်းၼၢမ်းၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉ ၼႆမႃး။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) လႆႈပဵၼ်ၸရေးႁေႃးလိၵ်ႈ/ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလင်ႇၵႃႇလူင်သေ ပိုၼ်ၽႄၾိင်ႈထုင်းၸဝ်ႈၶိူဝ်းတႆး ၼႂ်းဢိူင်ႇ မိူင်းပၢႆးမႃးတေႃႇဢႃယုၶႆသုတ်းသဵင်ႈ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉႁႃႁၼ်ၼၼ်ႉမီး 11 ၽိုၼ်လိူဝ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းလင်သေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈၵျၢမ်းၼႄတၢင်းၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈပၺ်ၺႃၽေႃးၵ (ပီၶရိတ်ႉ 1893 – 1971)

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈပႃႇၵႄႇ (ဢိုင်ႇယုမ်းပွင်ႇ) ဝဵင်းမိူင်းသူႈ

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – ၵွပ်ႈပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈသေ ႁမ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃၾၢႆႇလေႃးၵုတ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းသြီလင်းၵႃ (ၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇ) ၸဵမ်လဵၵ်ႉလႄႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈထမ်းပိတၵတ်ႈ တင်းသၢမ်ႁူမ်ႈတင်းဝေႃးႁႃရထွႆႈၵႂၢမ်းတႆး၊ ၵႂၢမ်ႈမၢၼ်ၸုမ်ႇၵူႈတဵမ်တၼ်း တႄႉတႄႉ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) ပိူတ်ႇတိူၵ်းသွၼ်လိၵ်ႈ၊ ဢွၼ်တင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး၊ တင်ႈပၢင်တႅမ်ႈတွပ်ႇ/ ၶူၼ်ႉၶႆႈ လိၵ်ႈပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်မပႃလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး၊ ဢွၼ်ႁူဝ်ပိၼ်ႇပိတၵထမ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ပႃလိၽႄတႆးတင်း သၢမ်ၵွင် လူၺ်ႈပိၼ်ႇဢဝ်တီႈထွႆႈၵႂၢမ်းပႃလိမႃးပဵၼ် တႆးၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈထမ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၼမ်းႁူဝ်ပိၼ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ မီးပႃလိ 40 ၽိုၼ်၊ ဢတ်ႉထၵထႃ 51 ၽိုၼ်၊ ႁူမ်ႈတင်းၽိုၼ်လိၵ်ႈယွႆႈယႅမ်း(ၵျၢမ်းဢွၼ်ႇ) ထႅင်ႈလၢႆလၢႆသိပ်းၽိုၼ်လႄႈ ပဵၼ်ၽူး ပိူတ်ႇၼႃႈပိုၼ်းပိတၵတ်ႈတႆးတၼ်ႁူဝ်တီးၸဝ်ႈၼိုင်ႈၼႆယူႇ။

  • ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈၸဵၼ်ႈၶမ်းသႂ် (ပီၶရိတ်ႉ 1897 – 1970)

တီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈမိူင်းလွင်း၊ ဢိူင်ႇပၢင်ၵႆႇ၊ ဝဵင်းၵူတ်ႉၶၢႆ (မိူင်းသႅၼ်ဝီ)

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးယီႈၵႅၼ်ႇ

ၼႃႈႁိူၼ်း – သၢင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်းၼၢင်းသႅင်ႁိူၼ်း ပွၵ်ႉၾၢႆမိူင်းပေႃႈ၊ ဝဵင်းၸႄႈလၢၼ်ႉ(ဢမ်ႇႁၼ်ဝႃႈမီးလုၵ်ႈလၢင်း)

ၼမ်ႉၵတ်ႉ – လႆႈႁမ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးမၢဝ်း၊ လိၵ်ႈတႆးတႂ်ႈ (လိၵ်ႈတႆးတူဝ်မူၼ်း) လႄႈ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈတီႈၼႂ်းဝတ်ႉမုၼ်ၸဝ်ႈသေ သိုပ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ တႅမ်ႈ/ ႁေႃးလိၵ်ႈ လင်ႇၵႃႇလူင်သင်ႇသွၼ်ၵူၼ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၸၢဝ်းတႆးမႃးတေႃႇသဵင်ႈဢႃယု ၶႆ။ ၵွပ်ႈမႃးပဵၼ်ၸရေးႁေႃးလိၵ်ႈတီႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈသေ သဵင်ႈမုၼ်တီႈလၢႆးၶႃႈလႄႈ ၸရေးလၢႆးၶႃႈၼႆၵေႃႈႁွင်ႉ။

ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) တႅမ်ႈလိၵ်ႈထမ်းၵႂၢမ်းသွၼ်ပဵၼ်လင်ႇၵႃႇသေ သင်ႇသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်လႄႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼႂ်း ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃး။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၶူးမေႃၸဝ်ႈၸဵၼ်ႈၶမ်းသႂ် တႅမ်ႈဝႆႉလႄႈတိုၵ်ႉသွၵ်ႈႁႃႁၼ်မီး 44 ၽိုၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းလင်သေ ပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈသေႃးတႃႇပၢၼ်ႇၼႄလႅင်း။

ၶေႃႈလူပ်းလိုၼ်း

လိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၵူႈတီႈ ႁူမ်ႈတင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းသၢဝ်ၶဝ်ႁူႉဝႆႉဝႃႈ- မိူဝ်း ၼႃႈထႃႇပၢႆမႃး ပေႃးၽႂ်ၶႂ်ႈႁူႉ လွင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး၊ ၶႂ်ႈႁၼ်ဝၼ်းပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈ တႆးၼႆႉ ႁႂ်ႈမႃးတူၺ်း၊ မႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတီႈႁင်းႁဵၼ်း (ပၵ) ဝၢၼ်ႈငႅၼ်း၊ ဢိူင်ႇၵၢတ်ႇတဝ်ႇ၊ ၸႄဝဵင်း ၵဵင်းတုင် ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းတုင်ၼႆႉတီႈလဵဝ်ၼႆၼၼ်ႉသေ ႁဝ်းၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၶပ်းၶိုင် ပၢင်တႃႇ ပဵၼ်ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈဝၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ သုၼ်ႇၽူႈၵူၼ်းလႄႈသင်၊ ပဵၼ်ၸုမ်း/ၵေႃလႄႈသင် ဢၼ်ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်း သၢင်ႈပၢင်ပွႆး ဢမ်ႇဝႃႈၼႂ်းဝၢၼ်ႈလႄႈၼွၵ်ႈဝၢၼ်ႈ၊ ႁူမ်ႈတင်းၽူႈၵမ်ႉၸွႆႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းတီႈၸမ်တီႈၵႆၶဝ် ႁႂ်ႈမီးႁႅင်းၸႂ်၊ မီးလွင်ႈ ပဵင်းပေႃးၸႂ်(ၽူမ်းၸႂ်) ၵၼ်ယဝ်ႉ ပီၼိုင်ႈယဝ်ႉ ပီၼိုင်ႈသိုပ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းပိူဝ်ႈ တႃႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇႁႂ်ႈတိူဝ်းတွၼ်းၵႂႃႇၶၢဝ်း ၵႆသေၵမ်း။

ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵႈတီႈတီႈၵေႃႈ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆးၵူႈၸႄႈဝဵင်းၶဝ် လီဢွၼ်ၵၼ်ယိူင်ႈ တတၢင်းပွတ်းဢွၵ်ႇၵဵင်းတုင် ၼႆႉသေ ၶိုၼ်းဝၢႆႇမႃးၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းပႃးပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈဝၼ်းၶူးမေႃတႆး ၵၼ်ၵူႈတီႈၵူႈပီသေၵမ်း- ယွၼ်းၾၢၵ်ႇတၢင်း ႁၼ်ထိုင် ၼင်ႇၼႆ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း