ဝၼ်းတီႈ 27/4/2024 ၼႆႉ မႅၼ်ႈဝၼ်းၵိူတ်ႇ မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း ထူၼ်ႈထိုင် 75 ပီ ။ မၼ်းၸၢႆးၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၾၢႆႇတႅင်ႇတႅမ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်း ၾၢႆႇတႆး ၊ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈသေ ပဵၼ်ၽူႈၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃး ၼႆယဝ်ႉ။
မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်းၸိုဝ်ႈလင် Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈ လုင်းၶမ်းၵႃတူၼ်ႈႁုင်းလႄႈ ပႃႈၸိင်ႇဢု ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 27/04/1949 (ဝၼ်းပုတ်ႉ) တီႈဝဵင်းသႅၼ်ဝီ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ။ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၼႆႉ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉသိပ်း တီႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ မိူဝ်ႈပီ1966 သေ ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း ဢၼ်လႆႈမၢၵ်ႈ (အမှတ်) ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈသုတ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်း ႁွင်ႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈပၢႆးမေႃယႃသေ လႆႈၵႂႃႇသိုပ်ႇ ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃယႃ တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇ။
မိူဝ်ႈၽွင်း တိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ် ၾၢႆႇပၢႆးမေႃယႃယူႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမီးၸႂ်ႁၵ်ႉသူင်မိုတ်ႈၵျိူၵ်ႈ ၾၢႆႇပၢႆးမွၼ်း၊ ၾၢႆႇလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ၸိူဝ်းၼႆႉဝႆႉလႄႈ ၵွပ်ႈၼႆ ၸင်ႇလႆႈၶိုင်သၢင်ႈမႃးၶပ်ႉၶပ်ႉတၢမ်းတၢမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽွင်းပၢၼ်မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၶဝ် တိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး ဢၼ်ပဵၼ်သဵင်လမ်ႇႁင်း ၶေႃ ဢမ်ႇသူႈမီး။ ပေႃးပဵၼ်လမ်ႇသဵင်တႆးၼႆ တေပဵၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ် မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်းၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း ၵေႃႉတႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉ ၵမ်ႈၼမ်။ မႅၼ်ႈၽွင်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇပၢၼ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉတႄႇသူင် မိုတ်ႈၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇလႄႈ လႆႈဝႃႈၽဵင်းၵႂၢမ်းၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း လိုဝ်းလင်ၶဝ်ႈထိုင်ၸွတ်ႈ တူဝ်ႈၼႂ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်မႃး။
မိူဝ်ႈပၢၼ် ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼေႇဝိၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတႄႇမီးမႃးၸုမ်းၵေႃႈလိၵ်ႈလၢႆး ၼႂ်းၸၼ်ႉ ၸွမ်ယဝ်ႉလႄႈ ထိုင်မႃးပီ 1968 ၼၼ်ႉ ၼႂ်းပၢင်သွၼ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆးၵေႃႈ လႆႈမီးပႃးၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ႁွင်ႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇမႃး။ ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇသႅၼ်းႁုၼ်ႈမႂ်ႇပၢၼ်ၼၼ်ႉ သူၼ်ၸႂ် လိၵ်ႈလၢႆးၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ ၵၢၼ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမႃး ၼႆ မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၸၢႆးဝ်ိၼ်းဢူး (ႁွင်ႉ) ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၵေႃႉမိုတ်ႈၵိုဝ်း Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း လၢတ်ႈဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
“ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ဢဝ်လမ်ႇတၢင်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇမၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးႁွင်ႉၶိုၼ်းၵူၺ်း။ ဢၼ်ႁဵတ်းဢဝ်ႁင်းၵူၺ်း မီးယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ပႆႇမီးၼမ် ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ပေႃး ပဵၼ်လမ်ႇသဵင်တႆးၼႆႉ တေပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢၼ် ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၵေႃႉတႅမ်ႈ ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈႁဝ်း ယူႇတွင်ႇၵျီးဝႆႉ ၵေႃႈ ႁဝ်းပေႃးမိုတ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်းမၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1968 ၼႆႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈႁဝ်း ၸၢႆးဝၼ်း သႂ် ၸူဝ်းႁဝ်းၵႂႃႇလႄႇတီႈႁူင်းသဝ်းၶဝ်။ ၸၼ်ႉၸွမ်ႁဝ်းလႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၵႆၵၼ်ဝႆႉ တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ လႆႈပႆၵႂႃႇဢဝ်”- ဝႃႈၼႆ။
သိုပ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈဝႃႈ -“မၼ်းၸၢႆးသမ်ႉ မီးတိင်ႇဢွၼ်ႇသေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉၵႂၢမ်းတႆး။ ၽွင်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈ သမ်ႉမီးဝႆႉၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၽႄႈမႃးၸွမ်း။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼေႇဝိၼ်း ပၼ်ၶႂၢင်ႉတင်ႈၸုမ်းၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆးသေ ၸဵမ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်ၸၼ်ႉၸွမ် ဢွၼ်ၵၼ်တင်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၽႂ်မၼ်းမႃး။ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၵေႃႈ ၽွင်းၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိမ်သွၼ်မႃးပႃးလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸၼ်ၸႂ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၽွင်းၼၼ်ႉ သူၼ်ၸႂ်လိၵ်ႈလၢႆးမႃး”- ဝႃႈၼႆ။
ၸဵမ်မိူဝ်ႈမေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း တႄႇသူၼ်ၸႂ် တႅမ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်းမႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်ဢဝ်သဵင်လမ်ႇပိူၼ်ႈသေ တႅမ်ႈမိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉ တေမီးယူႇ မွၵ်ႈ 20 ႁူဝ်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း ၶူင်သၢင်ႈတႅမ်ႈဢွၵ်ႇ ပဵၼ်သဵင်ၶွင်တူဝ်ႁင်းၵူၺ်းမႃး။
ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ဢႃယုမေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း Dr ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၵေႃႈ ယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉလႄႈ တႃႇတေတူင်ႉတိုၼ်ႇ မိူၼ်မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ဢမ်ႇငၢႆႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆလႄႈ ၽူႈသူင်ႁၵ်ႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်းၶဝ် လူဝ်ႇမေႃၶုၵ်ႉထူပ်းဝူၼ်ႉထိုင် ၵုင်ႇမုၼ်မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်းသေ ထုၵ်ႇလီ ၵႆႉသူႇၸႂ်းပၼ်ႁႅင်း ၼင်ႇႁိုဝ် တေသိုပ်ႇတႅမ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈ ၽဵင်းၵႂၢမ်းပူၵ်းတိုၼ်ႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းထႅင်ႈၼႆ မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၸၢႆးဝ်ိၼ်းဢူး (ႁွင်ႉ) ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၵေႃႉမိုတ်ႈၵိုဝ်း Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
“ယၢမ်းလဵဝ် ဢႃယုၸူဝ်ႈၶူပ်ႇမၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉလႄႈ ဢဵၼ်ႁႅင်း တေဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ မိူၼ် မိူဝ်ႈၼုမ်ႇ။ ယူႇတီႈလုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ပၢႆ မၼ်းၸၢႆးလႄႈ ၽူႈႁၵ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၶဝ်တၢင်းလၢႆ လူဝ်ႇလႆႈမေႃၶုၵ်းထူပ်း ဝူၼ်ႉထိုင်ၵုင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈသေ လူဝ်ႇလႆႈမေႃပၼ်ႁႅင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ။ လူဝ်ႇလႆႈၵႆႉလၢတ်ႈႁႂ်ႈမၼ်း ၸဝ်ႈပူၵ်းတိုၼ်ႇမီးဢဵၼ်မီးႁႅင်းမႃးၶိုၼ်း။ ပေႃး ၼၼ် ၵႂၢမ်းဢၼ်တေမီးၽွၼ်းလီ တႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵေႃႈ တေမီးမႃးထႅင်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ၽဵင်းၵႂၢမ်း “မ” ႁႃႈတူဝ် ၽဵင်းၵႂၢမ်း တႃႇပၢင်သွၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၶူးမေႃယႃလူင် Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း တႅမ်ႈ ပၼ်ပုၼ်ႈတႃႇမေႃသွၼ်ၶဝ်သေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉၸွမ်း ၼႂ်းပၢင်သွၼ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆး။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ မေႃသွၼ်ၶဝ်ၸမ်ၸႂ် ၵၼ်မႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇသေ မူၼ်ႈသိူဝ်းၸွမ်းၼႂ်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးတႆးမႃး ၼႆယဝ်ႉ။
ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းတႆး ၸိူဝ်းလႆႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း ဢၼ်မေႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ၶူးမေႃယႃလူင် ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈဝႆႉ ၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢႆးထီးသႅင်၊ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း၊ သၶႁ၊ ၸၢႆးသႅင်ၸွမ်ၾႃႉ၊ ၸၢႆးဢွင်ႇထီးၶမ်း၊ ၸၢႆးသႅင်ၸွမ်မၢဝ်း၊ ၸၢႆးဢၢႆႈသုၼ်ႇ၊ ၸၢႆးၽွၼ်းမၢဝ်း၊ ၼၢင်းမူၺ်ၼုမ်ႇၽွင်၊ ၼၢင်းၶမ်းၼွႆႉလဵၵ်း၊ ၼၢင်းၶမ်းၶိၼ်ႇ၊ ၼၢင်းၶမ်းၼွင်ႉ၊ ၼၢင်းသႃႇရႃႇလႄႈ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းထႅင်ႈတင်းၼမ် ၼႆယဝ်ႉ။
Dr. ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၼႆႉ တႄႇၼႃႇႁိူၼ်းၵိုၵ်းၸွမ်း ၼွႆႉၼွႆႉတိၼ်ႇ မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် 4 ၵေႃႉ – မိူၼ်ၼင်ႇ ၼၢင်းၶမ်းၼွႆႉလဵၵ်း၊ ၼၢင်းၶမ်းဢုလဵၵ်း၊ ၼၢင်းၶမ်းႁၢၼ်လဵၵ်းလႄႈ ၸၢႆးၶမ်းၸူဝ်းလဵၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ – ဝီႇၶီႇၽီႇတီးယႃး (Wikipedia) တႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
