ႁွတ်ႈထိုင်ဝႆသႃ လွႆၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉ ထုင်ႉၼႃးၵွင်းမူး ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ်

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈပတ်းပိုၼ်ႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၵိူဝ်းယမ် ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇလႄႈ တီႈလႂ်ထွတ်ႈ တီႈလႂ် မျၢတ်ႈၵေႃႈ လတ်းၸူးၶဝ်ႈႁႃဝႆသႃ ထိုင်တီႈထိုင်လႅၼ်တေႉၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ႁဝ်းၶဝ်ၵႆႉ ႁွတ်ႈထိုင်ဝႆႈသႃ တေမီးလၢႆလၢႆတီႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းၵိုင် ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇဝၢၼ်ႈၸိင်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၼွင် ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇမေႃႇၵိူဝ်(ဘော်ကြို) မူၺ်တေႃႇၵၢတ်ႇၵူႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မိူဝ်ႈၼႆႉ တေဢွၼ်ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ် မႃးႁူႉၸၵ်း တီႈထွတ်ႈမျၢတ်ႈတီႈၼိုင်ႈ ၼၼ်ႉတႄႉပဵၼ် ၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉ ဢၼ်မီးၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ်။

သင်ဝႃႈ ပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶဝ် ႁွတ်ႈထိုင်ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ် မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းယဝ်ႉၼႆၸိုင် တႃႇတေႁွတ်ႈထိုင် ၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇပေႃးၵႆၵႃႈႁိုဝ်။ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတေလႆႈ ႁွတ်ႈထိုင် ၼႃးၵွင်းမူး ဢၼ်ႁၢင်ႇၵႆၵၼ်တင်းဝဵင်းမိူင်းတူၼ် 21 လၵ်း လတ်းၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း မၢႆ NH 22 ။တႃႇတေလတ်းၶဝ်ႈၸူး သဵၼ်ႈတၢင်းၵႂႃႇ ၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉၼၼ်ႉ တၢင်းၽႄမၼ်း တေမီးႁိမ်းၵျွင်းမူႇလတဝိႁႃရ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈလူင် ထုင်ႉၼႃးၵွင်းမူး ဝၢႆႇၸူးၼႃႈဝၼ်းတူၵ်း လတ်းပႃႇလတ်းၶိူဝ်း မိူဝ်းၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းဢၼ် သြႃႇလႄႈတၵႃႇၶဝ်ထုင်ႉၼႆႉ ၶတ်းၸႂ် ႁႃႁၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉပၼ်။လႆႈၶၢမ်ႈၼမ်ႉလၢႆၵႄး တႄးလွႆလၢႆလုၵ်ႈသေ ၶိုၼ်ႈၸွမ်းသၼ်လွႆဢွၼ်ႇလွႆလူင်တေႃႇထိုင် ပၢႆလွႆၶီႈလဵၵ်းဢၼ်သုင်သေပိူၼ်ႈၼႂ်းထုင်ႉၼႃးၵွင်းမူးၼႆႉ။

လွႆၶီႈလဵၵ်းၼႆႉတေပဵၼ်လွႆဢုၼ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးမီးတူၼ်ႈမႆႉယႂ်ႇတူၼ်ႈမႆႉလူင်။ ၵူၺ်းၵႃႈ တေမီးၼမ်ႉႁူၺ်ႈ ၼမ်ႉႁွင်ႈၼမ် –  မိူၼ်ၼင်ႇ ႁူဝ်ၼမ်ႉမိူင်းၵျွတ်ႈ၊ ႁူဝ်ၼမ်ႉၼႃးၵွင်းမူး၊ ႁူၺ်ႈဢေႃႈ ၊ ႁူဝ်ၼမ်ႉသိုင်ႇငိုၼ်း ၊ ၼွင်ယႃႈသၢႆး ၊ ႁူဝ်ၼမ်ႉမၢၵ်ႇလူႈလႃႈ  ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးဝႆႉတင်းၼမ်။

ပေႃးယူႇၼိူဝ်သၼ်လွႆၶီႈလဵၵ်းၼႆႉသေ မုင်ႈၸူးၾၢႆႇဝၼ်းဢွၵ်ႇၸိုင် တေလႆႈႁၼ်သၼ်လွႆသၢမ်သိပ်း လွႆမၢၼ်ႇထွင်ႇ လွႆပႃၶီး လွႆဢၢင်ၶၢင် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး တေလႆႈႁၼ်လွႆဢၼ်လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉ ဝဵင်းပုင်ႇပႃႇၶႅမ်လႄႈ ထုင်ႉၼႃးၵွင်းမူး ၸိူဝ်းၼႆႉ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ် တိူၵ်ႇႁႆႈလွၵ်းၼႃး ပီႈၼွင်ႉထုင်ႉၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး တေလႆႈႁၼ် သၢႆၵႄးၼမ်ႉႁၢင် ဢၼ်လႆလေႃႈလူင်းဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇထၢတ်ႇ။ၵႄးၼမ်ႉႁၢင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉဢၼ်မီးၽွၼ်းလီ တွၼ်ႈတႃႇပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်းၸႃႉၽုၵ်ႇႁႆႈၽုၵ်ႇသူၼ် လဵင်ႉသၢႆၸႂ်ၽႂ်မၼ်း ထိုင်တီႈ လႆႈၵိၼ်လိူင်ႇလူႇလိူင်ႇၵႂႃႇၵူႈပီပီ။ပေႃးတူၺ်းၵႂႃႇၾၢႆႇႁွင်ႇၸိုင် မုင်ႈႁၼ် လွႆဢူႇလွႆၼွၵ်ႇ လွႆပုတ်း သေဢမ်ႇၵႃး တေလႆႈႁၼ်ပႃး ပႃႇမႆႉသတ်ႉတဵမ်ႁူၺ်ႈတဵမ်လွႆဢၼ်လွမ်ႉႁွပ်ႇဝႆႉ တူင်ႇဝဵင်းမိူင်းတူၼ်။ပေႃးမုင်ႈၵႂႃႇ ၾၢႆႇၸၢၼ်း တေလႆႈႁၼ် ပၢၼ်းတၢပ်ႇယႂ်ႇယႂ်ႇ ပႃႇမႆႉၶဵဝ်ၶဵဝ်ဢၼ်ၵွတ်ႇလွမ်ႉဝႆႉ ဝဵင်းမိူင်းၵျွတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်ပႃးဝႆႉယူႇ။

ပေႃးလုၵ်ႉၼိူဝ်ပၢႆသၼ်လွႆၶီႈလဵၵ်းသေ လတ်းလူင်းၸွမ်းပၢၼ်းတၢပ်ႈလွႆပႅၵ်ႇ တေႃႇပေႃးထိုင် တိူၵ်ႇႁႆႈလွၵ်းၼႃးပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႃးႁူႇၶဝ် ဢၼ်ယူႇသဝ်းၸွမ်းတိၼ်လွႆၼၼ်ႉ။သင်သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းထႅင်ႈၸိုင် တေႁွတ်ႈထိုင် ဝၢၼ်ႈၼႃးၽယွင်း ဢၼ်ၸၢဝ်းတဢၢင်းၶဝ် ယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းဝႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈ။ပေႃးပူၼ်ႉသေ ဝၢၼ်ႈၼႃးၽယွင်းယဝ်ႉသမ်ႉလတ်းၶိုၼ်ႈထိုင် လွႆၼၢႆးၼၢဝ်ဢၼ်တူၼ်ပႅၵ်ႇ တဵမ်ၵွင်းလွႆဝႆႉ ၶႅၼ်းထႅင်ႈတၢင်းႁၢင်ႈလီတႃ ယႃၸႂ်ၵူၼ်းတိုၵ်ႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းႁိူဝ်ႉ ဢၼ်ပႆႇထိုင်တီႈၼၼ်ႉယူႇ။

သင်ၸမ်တေထိုင် လွႆႁၢင်းႁုင်ႉၸိုင် တေႁွတ်ႈထိုင်ပၢင်မႃႉ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းၵႄႈလွႆၽႃငွၵ်းလႄႈ လွႆၽႃမွၼ်းၼၼ်ႉဢွၼ်တၢင်း သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးၵေႃႈ တေတိူၵ်ႈတီႈပၢင်မႃႉၼႆႉသေ သိုပ်ႇပႆလိၼ်ထႅင်ႈ တေႃႇထိုင်ပေႃးႁွတ်ႈလွႆႁၢင်းႁုင်ႉၼၼ်ႉ။တီႈပၢင်မႃႉၼႆႉ ပေႃးတေတႅၵ်ႈတူၺ်း ငဝ်းလၢႆးမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းလႄႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉၸိုင် ပဵၼ်ဢၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈမႃးတေႉတေႉ။ယွၼ်ႉဝႃႈမီး ၽူႈၸဝ်ႈၵူၼ်းလီႁဝ်းၶဝ် မႃးႁူမ်ႈၵၼ် လူႇတၢၼ်းဝႆႉ တီႈလိုဝ်ႈတီႈသဝ်း လႄႈသင် မူၵ်ႉဢူးတၢင်းၶဝ်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းၵႂႃႇၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉလႄႈသင် တေႁၼ်မီးဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ။

ၼႂ်းၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်တေၵႂႃႇဝႆသႃထိုင် ၶၢဝ်းလိူၼ်သီႇမူၼ်းလႂ် လိူၼ်သၢမ်မူၼ်းလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ  ၵူၼ်းၵိုၼ်းၶွၼ်ႈလီ ၸဵမ်ၽီၸဵမ်ၵူၼ်း သိူဝ်းလူၼ်းမူၼ်ႈၼူဝ် ယုမ်ႉယုမ်ႉၶူဝ်ၶူဝ်ၵၼ်ဝႆႉယူႇ။

တိၼ်လွႆၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉၼႆႉ ၵတ်းယဵၼ်လီဝႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉသၽႃႇဝ ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃလွႆၸၢၵ်ႈတေႃႇ ႁၢင်းႁုင်ႉၼႆ ၵူၼ်းထုင်ႉၼႆႉယုမ်ႇယမ်ဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ်ႁူဝ်မိူင်းသႂ် မီးသၢႆလႅတ်ႇဢုၼ်ႇဢုၼ်ႇဢွၼ်ႇ ထွင်ႇလူင်းမႃးၼႆသေတႃႉ ရႃႇသီႇဢုတုတၢင်းဝၢၼ်ႈၵွင်း တိၼ်လွႆႁၢင်းႁုင်ႉၼႆႉတႄႉ ၵတ်းလၢင်ႈပေႃးမူၺ်ၸိုတ်ႈၸိုတ်ႈ။မိုဝ်းပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈႁူႉၼိူဝ်ႉ။ၵူၺ်းၵႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်လႅၼ်ႈယူႇတိၼ်လွႆၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈသႂ်ႇသိူဝ်ႈၵူၺ်း ၵူၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ်လႆႈသႂ်ႇ ၵုမ်ႇမိုင်ႉလႅၼ်လမ်းၵၼ်ၵူၺ်းလႄႈ ႁိုဝ်တေႁူႉတၢင်းမူၺ်ႈတၢင်းၵတ်း။ၸဵမ်ၼူၵ်ႉၸဵမ်ၼူမူမႃၵႃၵႆႇ ဢွၵ်ႇမႃးႁႃၵိၼ်ယိူဝ်ႇယူႇၸွမ်းတိၼ်လွႆ သမ်ႉပေႃးၵိုၼ်းဢူၼ်ပၼ်းလူင်ဝႆႉ။

ၼိူဝ်လွႆႁၢင်းႁုင်ႉၼႆႉ မီးတီႈလီဢၢမ်းဢေႃးဝႆႉယူႇလၢႆပိူင် 1. မိူၼ်ၼင်ႇတီႈၼိူဝ်လွႆႁၢင်းႁုင်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးဢဝ်သၢႆတႃ ၵူၼ်းႁဝ်းတူၺ်းတႄႉ ႁၢင်ႈဢမ်ႇပေႃးႁၼ်ၵႂၢင်ႈၵႃႈႁိုဝ် ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ်မႃးၶွၼ်ႈ ပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၵေႃသေ ၶိုၼ်ႈတုမ်ၵၼ်ထိုင်ၼိူဝ်ၸိၵ်းလွႆၵေႃႈ ယင်းဢမ်ႇထၢင်ႇၵႅပ်ႈၵိတ်ႇ ၵပ်ႉၵိၼ်းသင်လူးၵွၼ်ႇ။2. မီးမၢၵ်ႇႁိၼ်လုၵ်ႈၼိုင်ႈ ႁေႉဝႆႉတၢင်းၶိုၼ်ႈလွႆတီႈၼိုင်ႈ တၢင်းသုင်တေမီးမွၵ်ႈသီႇထတ်း တေႃႉတႄႉမီးဝွင်ႇၵႂႃႇလႆႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီးမွၵ်ႈ ၼိုင်ႈထတ်းပၢႆပၢႆ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူၼ်းသႅၼ်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ ပီးပီးယွမ်ယွမ် ၸၢင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈ လီငၢမ်း။3.ၼင်ႇႁိုဝ်တေထိုင်ၸိၵ်းလွႆလႆႈၼၼ်ႉ လႆႈၶတ်းၸႂ်တႆႇၶိုၼ်ႈဢၼ်တၢင်းသုင်မၼ်းမီးမွၵ်ႈ 300 ထတ်းထိုင်ပေႃးႁိူဝ်ႉမွႆႈသေတႃႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ပဵၼ်ၽေးၵိုင်ႉၵၢင်ႉ ဢမ်ႇလႆႈၸဵပ်းလႆႈသႅပ်ႇသင် တႄႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

ပေႃးတေမႃးၵွၵ်းတူၺ်းၶိုၼ်း ပိုၼ်းဝၼ်းလင် ပဵၼ်သင်ထိုင်တီႈႁွင်ႉဝႃႈလွႆၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉၼႆၸိုင် –  မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇမီးလႃႈထိူၼ်ႇ(မူးသိူဝ်း)ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢဝ်ၵႆႇၽူႈတူဝ်ၼိုင်ႈဢၼ်မၼ်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ တူဝ်ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵႅၼ်ႇၶႅင်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉသေ မိူဝ်းႁၢင်ႈၵၢင်ၶိုမ်းတေႃႇၵႆႇထိူၼ်ႇ ၼႂ်းထိူၼ်ႇပႃႇလိုၵ်ႉလူင် တီႈဢမ်ႇပေႃးၵႆပေႃးၸမ် လွႆၽႃႁိၼ်လူင် ဢၼ်သီငဝ်းသမ်ႉပေႃးမူၼ်ႇသုၼ်ႁုၼ် ထိုင်တီႈၼႂ်းၸႂ်လႃႈထိူၼ်ႇပေႃးပိူင်ၸႂ်ဝႆႉယူႇပိူင်ၼိုင်ႈ။လႃႈထိူၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈၸွမ်းၼင်ႇတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်းမၼ်းပေႃးတေတဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢမ်ႇၸၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ၶိုင်ၶပ်ႉတၢမ်းၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်မၼ်းယၢမ်ႈႁၢင်ႈၵႆႇႁၢင်ႈၼူၵ်ႉမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ထိုင်မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵၢင်ယဝ်ႉယႃႇ တႃႇတေလႆႈၵႆႇထိူၼ်ႇ မၼ်းႁိုဝ်မိူၼ်ႇသၢႆႉတူၺ်းၶႂႃ ဢဝ်မၢၵ်ႇတႃပၵ်းတူၺ်းသႂ်ႇ တီႈၵႆႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇဢွၼ်ႇမၼ်းၸၢႆး ဢၼ်မီးယူႇဢမ်ႇၸမ်ဢမ်ႇၵႆၼၼ်ႉ။

မိူဝ်ႈၵႆႇၽူႈမၼ်းၸၢႆး ႁွင်ႉၶၼ်သဵင်လင်ၵွင်ႈလွႆၵွင်ႈပႃႇယူႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင်သင်ၵူၺ်း မီးၼူၵ်ႉႁုင်ႉလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ လုၵ်ႉတီႈသုင်သေ ဝႅၼ်ၸလၢဝ်လူင်းမႃး ၸူဝ်ႈၵႃႈၽႅပ်ႉတႃ မႃးငႃငႅပ်ႈဢဝ်ၵႆႇမၼ်းၶိုၼ်ႈၾႃႉၵႂႃႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸႂ်လႃႈထိူၼ်ႇပေႃးဢမ်ႇသႃႇသေဢိတ်း။လႃႈထိူၼ်ႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေလႆႈၶိုၼ်းၵႆႇဢၼ်မၼ်းႁၵ်ႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ လမ်းတႅၼ်ႇသႅၼ်ႇႁွင်ႉ တိုပ်ႈတိၼ်တူပ်းမိုဝ်း လႅၼ်ႇၸွမ်းၼႂ်းပႃႇထိူၼ်ႇပေႃးဢမ်ႇတၼ်းႁူႉႁိူဝ်ႉႁူႉမူၺ်ႈ။

ၵူၺ်းၼႃႇ ၼူၵ်ႉႁုင်ႉတူဝ်လၢႆး ဢၼ်မႃးၸၵ်ႉဢဝ်ၵႆႇသေ ဝိၼ်ထိုင်တီႈသုင် ၸုင်ႁွတ်ႈတီႈၵႆၼၼ်ႉ သမ်ႉဝၢႆႇၼႃႈ မုင်ႈၸူး တီႈၸိၵ်းၸွမ်လွႆ ဢၼ်လႃႈထိူၼ်ႇမႃး လဵပ်ႈယူႇဝႆႉ ၸွမ်းတိၼ်လွႆၼၼ်ႉဝႆႉယူႇ။

ထိုင်တီႈလႃႈထိူၼ်ႇ ႁၼ်ဝႃႈ ႁုင်ႉတူဝ်ၼၼ်ႉမႃးမီးၼိူဝ်ၸိၵ်းလွႆၼၼ်ႉဝႃႈၼႆသေတႃႉ ၵွပ်ႈဝႃႈလွႆၵေႃႈသုင်ၼႃႇဢႃးလႃး သင်ဝႃႈမၼ်းၸၢႆးႁွတ်ႈထိုင်တီႈၼၼ်လႆႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇႁတ်းဝူၼ်ႉဝႃႈ တေလႆႈၵႆႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇဢွၼ်ႇမၼ်းၸၢႆးၶိုၼ်း လွမ်ႁွင်ႉႁႆႈလိူတ်ႇမႆယူႇၼႂ်းၸႂ်ႁင်းၵေႃႉလဵဝ် ၸွမ်းတိၼ်လွႆႁိၼ်လူင်ၼၼ်ႉယူႇ။ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇဢမ်ႇႁိုင် သမ်ႉလႆႈငိၼ်းသဵင်ၵႆႇၶၼ်သဵင်လီသဵင်ဝၢၼ် လင်မေႃးမႃးၶိုၼ်းတီႈၸိၵ်းလွႆၼၼ်ႉလႄႈ မၼ်းၸၢႆးၵေႃႈ ႁိပ်ႈၼႅတ်ႈလႅၼ်ႁႃတၢင်းၶိုၼ်ႈၸိၵ်းလွႆ ၸွမ်းလၢၼ်းၽႃ ပေႃးလူမ်ႉပေႃးလုၵ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇတေၶိုၼ်ၸွမ်းလၢၼ်းၽႃႁိၼ်လူင်ၼႆႉ ဝူၼ်ႉႁႃတၢင်းၶိုၼ်ႈမၼ်း ဢမ်ႇႁၼ် ၵွပ်ႇဢမ်ႇမီးၶိူဝ်းမႆႉၶိူဝ်းတွၵ်ႇသင် သေၸိူဝ်ႉသေပိူင် လိူဝ်သေမီး ႁိၼ်ဢွၼ်ႇႁိၼ်လူင် ၶပ်ႉၶိုဝ်းဢၼ်ၵၼ်ဝႆႉ ပဵၼ်တီႈပဵၼ်တၢင်း။မၼ်းၸၢႆးႁႃတၢင်းၶိုၼ်ႈမၼ်း ပႆႇႁၼ်သေတႃႉ ၵႆႇဢွၼ်ႇမၼ်းတႄႉ ႁွင်ႉၶၼ်သဵင်လင်ပေႃး ၵွင်ႈႁူၺ်ႈၵွင်ႈလွႆဝႆႉ ၶႅၼ်းထႅင်ႈႁႅင်း မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ၵေႃႉပဵၼ်ၸဝ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ၶႂ်ႈႁၼ်ၶႂ်ႈလႆႈၶိုၼ်း။

လႃႈထိူၼ်ႇၵေႃႈ ၼိုင်ႈယူႇၼိုင်ႈဝူၼ်ႉဢမ်ႇပွင်ႇ ဝႃႈတေလႆႈၶိုၼ်ႈၾၢႆႇလႂ် ၵွပ်ႈဢမ်ႇၶႂ်ႈၸၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇယွၼ်းသူးတိူင်ႇၵၢဝ်ႇထိုင်ၽီပႂ်ႉႁူၺ်ႈပႂ်ႉလွႆ ႁႂ်ႈလႆႈႁွတ်ႈထိုင်ၼိူဝ်ၸိၵ်းလွႆၼၼ်ႉလႆႈသေၵမ်းၼႆသေ ႁၼ်သင်ၵေႃႈဝၵ်ႉတၢဝ်း ၵျွၵ်းၵွပ်ႈႁူၺ်ႇႁိၼ်လုၵ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉလုၵ်ႈၼိုင်ႈ ဝႅၼ်ၶီႇၸၵ်ႉၸၼ် ႁိၼ်တႅမ်ႇႁိၼ်သုင် ဢၼ်ၶပ်ႉတၢမ်းဝႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇမၼ်းၸၢႆးႁၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။

ၸွမ်းၼင်ႇမၼ်းၸၢႆးၶတ်းၸႂ် ပႆၵၢၼ်း ၵွပ်ႈတႆႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းသၼ်လွႆႁိၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢႆးဢမ်ႇတၼ်းၶၢင်းႁိူဝ်ႉ ၶၢင်းမႆႈ။ဢဝ်တူဝ်ဝိုတ်ႉဝူ ထူၸွမ်းလၢၼ်းၽႃႁိၼ် လုၵ်ႉတီႈတိၼ်လွႆ တေႃႇထိုင်ၵၢင်လွႆ ဢမ်ႇထွႆဢမ်ႇႁူၼ် ယုၵ်ႉတူဝ်ၵျွၵ်းၶၢႆႉတၢင်းလႂ် မိူၼ်ၸႂ်ၵူႈလွင်ႈ ဢမ်ႇၶွင်ႈဢမ်ႇၶမ် ပေႃးၸမ်ထိုင်ၸိၵ်းလွႆၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

မိူၼ်ၼင်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ တၢင်းၶတ်းၸႂ်မီးတီႈလႂ် လွင်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈမီးတီႈၼၼ် ၵမ်းလိုၼ်းၵေႃႈ လႃႈထိူၼ်ႇႁွတ်ႈထိုင်ၸွမ်ၸိၵ်းလွႆၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၵႆႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းၵိၼ် ၼူၵ်ႉႁုင်ႉၶဝ်ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ႁုင်ႉဢၼ်ၵၢပ်ႈဢဝ်ၵႆႇလႃႈထိူၼ်ႇၶိုၼ်ႈလွႆမႃးၼႆႉ ဢမ်ႇၵိၼ် ၵႆႇလႃႈထိူၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပၢႆႈ လိူဝ်သေဝႃႈ ၶၼ်ယူႇ သဵင်လီသဵင်ဝၢၼ်။ထိုင်တီႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ လႃႈထိူၼ်ႇပေႃးဢမ်ႇတၼ်းႁူႉ တူဝ်ၵဝ်ႇႁိူဝ်ႉဢမ်ႇႁိူဝ်ႉ။ၵုမ်ႇဝူၼ်ႉၵႂင် မိုင်ၸွမ်း ဢၼ်ႁုင်ႉဢမ်ႇၵိၼ်ၵႆႇ ဢၼ်ၵႆဢမ်ႇပၢႆႈႁုင်ႉၼၼ်ႉယူႇ။

လႃႈထိူၼ်ႇလႆႈႁၼ်ၼူၵ်ႉႁုင်ႉငွမ်းၶႆႇယူႇဝႆႉၼႂ်းႁၢင်း ယၢမ်းမၼ်းၸၢႆးတေၵႂႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းၵႆႇမၼ်းၼၼ်ႉ ႁုင်ႉၵေႃႈ ဝၢႆႇသၢႆႉဝၢႆႇၶႂႃသေ ဝိၼ်ဢွၵ်ႇပၢႆႈ ၵိုတ်းဝႆႉ ၶႆႇသႅင်တီႈၼၼ် လိူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ႁွႆးၽႃႇတိၼ်ၼိူဝ်ၵွင်းႁိၼ်။မၼ်းၸၢႆးၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ဢၢမ်းဢေႃး ၸူဝ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးပႆႇယၢမ်ႈႁၼ် လွႆလႂ်မိူၼ်ၼင်ႇၼၼ်။

တူၺ်းၵၢင်ဝၼ်းၵေႃႈၸမ်ၸူမ်လွႆယဝ်ႉလႄႈ မၼ်းၸၢႆးၸင်ႇၼႅတ်ႈ ႁွပ်ႇၵႆႇမၼ်းၸၢႆးသေ လူင်းၸွမ်းလၢၼ်းၽႃ တင်းဝူၼ်ႉၸွမ်း ပိူင်ပဵၼ် မၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ သေလူင်းလႄႈ ထိုင်တိၼ်လွႆၵမ်းလႂ် ပေႃးဢမ်ႇတၼ်း တင်ႈတူဝ်ႁူႉၸွမ်း။ႁဵတ်းၼၼ်သေ ထိုင်ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းသူၼ် လႃႈထိူၼ်ႇၶိုၼ်းမႄးတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄထဝ်ႈႁႆႈထဝ်ႈၼႃး လွင်ႈဢၼ်မၼ်းထူပ်းမႃးႁၼ်မႃးၼၼ်ႉယူႇ။

ၸဵမ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ် ယုမ်ႇဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းလႃႈထိူၼ်ႇၼၼ်ႉသေ ၵူႈၵေႃႉယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ တေဢမ်ႇလႅပ်ႈၸႂ် တီႈထမ်ႇမတႃႇ လႅပ်ႈပဵၼ်တီႈထွတ်ႈတီႈမျၢတ်ႈၼႆ ဢွၼ်ၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇၵၼ်သေ ႁႅၼ်းၶူဝ်းလူႇသွမ်းပၢၼ်း ၵႂႃႇႁႃထိုင်တီႈယူႇယဝ်ႉ။

ဝၢႆးၵူႈၵေႃႉၵေႃႈ ၵူႈၶႂ်ႈႁၼ်ၶႂ်ႈတူၺ်းလႄႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ႁႃလွၵ်းလၢႆး ႁဵတ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း တႃႇၵႂႃႇႁွတ်ႈထိုင်တိၼ်လွႆလႄႈသင် တႃႇၶိုၼ်ႈၸိၵ်းလွႆလႄႈသင်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ၵွပ်ႈႁၼ်ႁၢင်းႁုင်ႉဢွၼ်တၢင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၵိုၵ်းဝႃႈ ပဵၼ် လွႆၸၢၵ်ႈတေႃႇႁၢင်းႁုင်ႉဝႃႈၼႆ။

ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉဝႃႈ တီႈလွႆႁၢင်းႁုင်ႉၼႆႉ လူႇသင်လႆႈၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လူႇငိုၼ်းလႆႈငိုၼ်း လူႇၶမ်းလႆႈၶမ်းဝႃႈၼႆ။

မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1274 ၶု မႅၼ်ႈၶၢဝ်းလိူၼ်ႁႃႈၼၼ်ႉ ၾႆးမႆႈပႃႇထိူၼ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်း ထိုင်တီႈပေႃးမႆႈပႅတ်ႈၵျွင်းႁေႃသိၼ် တီႈလူႇတီႈဝႆႈၸွမ်းတိၼ်လွႆၼၼ်ႉ သဵင်ႈမူတ်း။ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽူႈၵူၼ်းလီႁဝ်းၶဝ်ၸင်ႇမႃး မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃးမႂ်ႇ မႃးၵေႃႇသႂ်ႇထႅင်ႈ ထၢတ်ႈၵွင်းမူးယွၼ်းသူးတဵမ်ထူၼ်ႈၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ထိုင်ၵၢပ်ႈယၢမ်းလဵဝ် ၼင်ႇႁိုဝ်ႁဝ်းႁႃးပေႃးတေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈလီၼၼ်ႉ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈပီ 2010 ၼၼ်ႉမႃး ၵေႃႉပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ၾၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဢိူင်ႇမိူင်းႁၢင် ထုင်ႉၼႃးၵွင်းမူး လုင်းလႃႉမွင်ႇ ႁူမ်ႈသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈလႄႈ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ထႃႇၼသႅင်ႇယႃႇ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈသေ ပီႈၼွင်ႉၼႃးၽယွင်း မိူင်းၵျွတ်ႈ ထုင်ႉၼႃးၵွင်းမူး ဢိူင်ႇမိူင်းႁၢင် ဢွၼ်ၵၼ်ၶုတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၶိူင်ႈတေႃႇပေႃးထိုင်လႆႈ ၵိဝ်ႇၼမ်ႉၶမ်းၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်း 2 ပီ။ထိုင်မႃး 18.12.2012 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၸၢင်ႈၵႃးထုၺ်း မႄးၵႂႃႇၸွမ်းတၢင်းရူတ်ႉၶိူင်ႈၼၼ်ႉ ယဝ်ႉၵႂႃႇပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ တေႃႇထိုင် 2016 သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးၸင်ႇႁွတ်ႈထိုင်လႆႈ တီႈပၢင်မႃႉလႆႈလီငၢမ်း။လုၵ်ႉတီႈၼႃးၵွင်းမူး ထိုင် ပၢင်မႃႉ မီး 45 K.M။