ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်မီး ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸုမ်းသိုၵ်းၵူႈမူႇ ၵူႈၸုမ်း ပႃးၸဵမ်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်း ဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ – ပေႃးပူၼ်ႉပႅၼ် သုၼ်ႇလႆႈ ၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ ဢမ်ႇသူႈႁၼ် ႁတ်းႁပ်ႉ ပုၼ်ႈၽွၼ်း ဝႃႈပဵၼ် ၸုမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁဵတ်း၊ ပွႆႇဝႆႉ ဝူဝ်းယဵပ်ႇႁၢႆ ၵႂၢႆးယဵပ်ႇၼႅၼ်ႈ ယဝ်ႉပႅတ်ႈလၢႆလၢႆ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်။
ၵူၼ်းမိူင်း ယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇ ထုၵ်ႇယိုဝ်း ၽွင်းၵႂႃႇႁႆႈၵႂႃႇသူၼ် ဢမ်ႇပႆႇဝႃႈ တေႁပ်ႉပၢၵ်ႇ ပဵၼ်ၸုမ်းၸဝ်ႈ ၵဝ်ႇယိုဝ်း၊ ၸုမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵၢင်မၢၵ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းယဵပ်ႇၺႃးမႅၼ်ႈၼႆသေ ယွမ်းၼွမ်းတၢင်းၽိတ်း တေႃႇ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း၊ ဢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၵ်းသဵင်သေ လၵ်ႉလွမ်ငွႆးယိုဝ်း ၵူၼ်းမိူင်းတၢႆ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ဢၼ်ပဵၼ်မႃး ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈ ဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈလႆႈ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်မႃး ပၼ်ႁႃ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶိူဝ်းၼိုင်ႈ လႄႈၶိူဝ်းၼိုင်ႈ၊ ၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈၸုမ်းၼိုင်ႈ။
ဢၼ်ပဵၼ်ပၼ်ႁႃ ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးယၢမ်းလဵဝ် – တပ်ႉသိုၵ်းၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸုမ်းၼိုင်ႈ ၶႂၢၵ်ႈႁိမ်ၼႃႈ လိၼ်ၵၼ် ၶႅင်ႇၵၢင်မၢၵ်ႇ တေႃႇၵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇ ၵုမ်းၵမ်ပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁွတ်ႈဝႆႉထိုင်ဝႆႉ – ၼႆႉ ၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဝူဝ်း၊ ၵႂၢႆး၊ ၵူၼ်းႁႆႈ၊ ၵူၼ်းသူၼ် ယဵပ်ႇၺႃး ႁၵ်းၵႅင်ႉလူတၢႆ ။
“ၶဝ်ထွၼ်သိုၵ်းဢွၵ်ႇၵႂႃႇ သမ်ႉဢမ်ႇၵဵပ်းပႃး မၢၵ်ႇဢၼ်ၵၢင်ဝႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်း ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ တုၵ်ႉၶ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵိၼ်းၸႂ်ယွၼ်ႉၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈ” – လုင်းၵျႃႇ ၸဝ်ႈႁႆႈ ၵူၼ်းၼမ်ႉတူႈ လၢတ်ႈ။
မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵျွၵ်ႉမႄး – ၸႄႈဝဵင်း – ၵျွၵ်ႉမႄး၊ သီႇပေႃႉ ၼမ်ႉတူႈ ယၢမ်းလဵဝ် ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ လႄႈ သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိုဝ်းၵၼ်၊ သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ၼင်ႇၵၼ် ႁိမ်ပိုၼ်ႉတီႈၵၼ် လေႃႇတိုၵ်းပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ် – ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈပဵၼ်ၼမ်ႉႁူၼမ်ႉတႃ ၸွမ်းလၢႆလွင်ႈ။
ၽူႈတူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၵျွၵ်ႉမႄးၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ – “ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်း ၵျွၵ်ႉမႄးႁဝ်းၶႃႈ လွင်ႈ ၵူၼ်း ယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇ လူႉတၢႆမၢတ်ႇၸဵပ်း သဵၼ်ႈမၢႆမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇႁုပ်ႈၵဵပ်းလႆႈမူတ်းၶႃႈ။ ပေႃးဢဝ် ပီၵၢႆ တင်းပီၼႆႉ တႅၵ်ႈၵၼ်တႄႉ ပီၵၢႆ ပဵၼ်ၼမ်လိူဝ် ပီၼႆႉဢေႃႈ၊ မၢၵ်ႇဢၼ်ၾင်ဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸုမ်း လႂ်ၾင်ဢမ်ႇႁူႉ။ ၾင်ယဝ်ႉၵေႃႈ ပွႆႇဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ ၵူၼ်းမိူင်း၊ ဝူဝ်း၊ ၵႂၢႆး ၵႆႉယဵပ်ႇၺႃးၼႃႇၶႃႈ” – ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်း 3-4 ပီမႃးၼႆႉ လွင်ႈႁၢင်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇ ၸွမ်းတပ်ႉ၊ ၸွမ်းတၢင်းဝူဝ်းၵႂၢႆး၊ ၸွမ်းတၢင်း ၵူၼ်းၵႂႃႇႁႆႈ ၵႂႃႇသူၼ်ၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၺႃးၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ။
ပေႃးၵူၼ်းမိူင်းၵႂႃႇယဵပ်ႇၺႃး မၢတ်ႇၸဵပ်း လူႉတၢႆ ၶႅၼ် ၶႃ တူဝ် ၶိင်း ႁၵ်း ၵႅင်ႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ် ၸုမ်းလႂ်ႁပ်ႉပုၼ်ႈ ၽွၼ်း။ ပေႃး ဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵႂႃႇယဵပ်ႇၺႃးသမ်ႉ – ပဵၼ်ဝူဝ်းၽႂ် ၵႂၢႆးၽႂ်ၵေႃႈ ၸႂ်ႉၸဝ်ႈမၼ်းသၢႆႈတႅၼ်းၵႃႈမၢၵ်ႇၶိုၼ်း ၵေႃႈမီး ။ ပေႃးဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁပ်ႉဝႃႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်ဝူဝ်းၵႂၢႆး – ၸုမ်းၵၢင်မၢၵ်ႇမႅင်း သမ်ႉယႃႉၵိၼ်ၼိူဝ်ႉဝူဝ်းၵႂၢႆး ၼၼ်ႉပႅတ်ႈ ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆၵမ်ႈၼမ်။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉသေ ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ပၢႆႈၽေးသိုၵ်းမႃးမီးတီႈ မိူင်းငေႃႉ ၼၼ်ႉလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
“လွင်ႈႁၢင်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပဵၼ်ယဝ်ႉၶႃႈ။ ပေႃးႁၢင်ႈၵၢင် ႁိမ်းတပ်ႉပၢင်သဝ်းၼႆ ၸႂ်ႈယူႇ။ ၼႆႉႁၢင်ႈၵၢင်ဝႆႉ ပေႃးမၢၵ်ႇပေႃးမိူဝ်လူင်ၵႂႃႇ။ ၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈ သၢႆတၢင်း ၼႂ်းသူၼ် ၼႂ်းထိူၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးဝူဝ်းၵႂၢႆးၽႂ်ၵႂႃႇယဵပ်ႇၺႃးၵေႃႈ သမ်ႉမႂ်ၸဝ်ႈၶွင်မၼ်း။ ႁႂ်ႈသၢႆႈတႅၼ်းၵႃႈမၢၵ်ႇၶဝ် ၊ ဝူဝ်းၵႂၢႆးတၢႆ ၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈပၼ်ၶဝ်ၵိၼ်ၼိူဝ်ႉမၼ်းၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၽႂ်ၵေႃႈ ပေႃးဢမ်ႇႁတ်းၵႂႃႇပိတ်းၼဵင်ႈ၊ ဢမ်ႇႁတ်းၵႂႃႇႁႃ ဝူဝ်းႁႃၵႂၢႆး၊ ၵူဝ်ယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇ။ ဝူဝ်းၵႂၢႆးၵေႃႈ တၢႆယွၼ်ႉမၢၵ်ႇၶဝ်ၼမ်ၼႃႇၶႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ပၼ်ႁႃ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၼႆႉ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၸုမ်းသိုၵ်း လွႆ၊ ၸုမ်းသိုၵ်း ဢႃႊၸီႊဢႅတ်ႉသ်ဢႅတ်ႉသ် လႄႈ ၸုမ်းသိုၵ်းလွႆ (ၸုမ်းဢူၺ်းလီ ၵၼ် ဢၼ်ပႃး သိုၵ်းဝၢၼ်ႈႁႆး)။ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တင်း သိုၵ်းဢႃႊၸီႊဢႅတ်ႉသ်ဢႅတ်ႉသ် ယိုဝ်းၵၼ်ၵေႃႈ မီးမႃးတႃႇသေႇ။
ဢၼ်ႁၢင်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇ ၸွမ်းတပ်ႉ တီႈပၵ်းသဝ်း သဵၼ်ႈတၢင်းၽူႈၶဵၼ်ၽႂ်မၼ်းၵႂႃႇမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႆႉၵႆႉမီးယူႇ တႃႇသေႇ။ ဢၼ်ယဵပ်ႇၺႃး မၢၵ်ႇ ၶႃႁၢၵ်း မိုဝ်းၵႅင်ႉ မၢတ်ႇၸဵပ်း လူတၢႆ ၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇ။
“ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇႁူႉလၢႆးႁႄႉ လၢႆးဝႄႈ ဢမ်ႇမေႃ တူၺ်း ဢၼ်သိုၵ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၢင်ႈ ၵၢင်မၢၵ်ႇဝႆႉၶႃႈလေႃႇ။ သင်ဝႃႈ မီးၸုမ်းမႃးပၼ်တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ် လွင်ႈမၢၵ်ႇမႅင်း ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈ ပေႃးတေလႆႈၾၢင်ႉတူဝ်ၵၼ် ယိုင်ႈၶႅၼ်းလီၶႃႈဢေႃႈ။ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇယဝ်ႉၶႃႈ။ သင်ႁၢင်ႈၵၢင်ၼႆၵေႃႈ ႁႂ်ႈၶိုၼ်းပူတ်းထွၼ် ဢဝ်ၵႂႃႇၶိုၼ်း မၢၵ်ႇၽႂ်မၢၵ်ႇမၼ်းၽွင်ႈၶႃႈ။ ႁဝ်းၶႃႈ ၵူၼ်းမိူင်း တုၵ်ႉၶ ယွၼ်ႉမၼ်းၼမ်ၼႃႇယဝ်ႉၶႃႈ” – ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းဢိူင်ႇၶိုမ်း သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇသိုၵ်းသိူဝ် ႁႅင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၵျွၵ်ႉမႄး ၺႃးၽေးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႉမတ်ႉပေႃႉထုပ်ႉၶႃႈႁႅမ်၊ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈ ၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း။
မိူၼ်ၼင်ႇတၢင်းၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ ၼမ်ႉတူႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၺႃးၸၢၵ်ႇသိုၵ်း ၸၢၵ်ႇသိူဝ် မိူၼ်ၵၼ်။
ၵူၼ်းၼမ်ႉတူႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈဢွၵ်ႇၸိုဝ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ – “ၼွင်ႉယိင်း ၶႃႈႁဝ်း ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၵႂႃႇ ၵဵပ်းမွၵ်ႇ ၸွမ်းၵၼ် ၊ မၢၵ်ႇလူင်တူၵ်းသႂ်ႇမႃးလႄႈၺႃးၸၢၵ်ႇမၢၵ်ႇသဵၼ်သႂ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈသူင်ႇယူတ်းယႃၶိုတ်းတၼ်း လႄႈဝႃႈၵူၺ်းဢေႃႈ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶႅၼ်းလီ ၶႃႈယဝ်ႉ ႁွႆးမၢတ်ႇ ၸဵပ်း တႄႉ ဢမ်ႇႁၢႆၶႃႈ ။ ပဵၼ်ႁွႆးဝႆႉယူႇၶႃႈဢေႃႈ။ ယၢမ်းလဵဝ် ႁဝ်းၶႃႈ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၵၼ်ၵေႃႈ လႆႈဝႆႉသတိၵၼ် ၵႂႃႇမႃးၶႃႈဢေႃႈ ၵူဝ် ၺႃး မၢၵ်ႇၾင်လိၼ် ၵူဝ်ၺႃးၸၢၵ်ႇမၢၵ်ႇပိူၼ်ႈယိုဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉထႅင်ႈ” – ဝႃႈၼႆ။
ဢိင်ၼိူဝ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းသူၼ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ ၵႆႉယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇ ဢၼ်သိုၵ်းတေႃႇသိုၵ်း ႁၢင်ႈၵၢင်တေႃႇၵၼ် ၸွမ်းတၢင်းၵႂႃႇႁႆႈ ၵႂႃႇၼႃး – ၵူၼ်းမိူင်း မႃႉလႃး ဝူဝ်းၵႂၢႆး သမ်ႉၵႆႉၵႂႃႇယဵပ်ႇၺႃး ၼႃႇ လႄႈ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၵႆႉမွၵ်ႇႁွင်ႉပၼ်ပၢင်သွၼ်ၵေႃႈမီးယူႇ။
ယွၼ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းယူႇ ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇ လူဝ်ႇၵႂႃႇ ႁဵတ်းႁႆႈ ႁဵတ်းသူၼ်၊ လူဝ်ႇၵႂႃႇ လဵင်ႉဝူဝ်း လဵင်ႉၵႂၢႆးလႄႈ ဢမ်ႇၵၢင်မၢၵ်ႇမႅင်းၾင်လိၼ်ၼႆႉလီသေပိူၼ်ႈ၊ ၸုမ်းလႂ်ႁၢင်ႈၵၢင်ၵေႃႈ လီပူတ်းထွၼ်ၵႂႃႇၶိုၼ်း ယူႇၼႆ လုင်းၸၢႆးပႃႉၺၢၼ်ႇ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၶွမ်ႊမတီႊၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ လၢတ်ႈဝႃႈၼႆ။
“တႃႇၵူၼ်း မိူင်းႁဝ်းၶႃႈတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈသတိ တူဝ်ၽႂ်မၼ်းၵူၺ်းၶႃႈယဝ်ႉ ။ ပေႃးဝႃႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းမႃး သိုၵ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈယူႇတီႈလႂ် မီးတီႈလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ယႃႇပေၵႂႃႇတီႈၶဝ်ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးၵႂႃႇၼႆ မၼ်းတေၸၢင်ႈယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇ။ သိုၵ်းၸိူဝ်းႁၢင်ႈၵၢင် မၢၵ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁၢင်ႈဝႆႉတီႈလႂ်လၢႆလၢႆၼႆ ၶဝ်ပေႃး လိုမ်းယဝ်ႉယူဝ်ႉ ဢွင်ႈတီႈၶဝ်ႁၢင်ႈဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ တီႈတႄႉမၼ်းတီႈၶဝ် ႁၢင်ႈၵၢင်ဝႆႉတီႈလႂ် ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်တေလႆႈႁူႉ တေလႆႈပူတ်းဢွၵ်ႇၶိုၼ်း။ လွင်ႈႁင်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈ ၸုမ်းလႂ် ယႃႇ ႁၢင်ႈၵၢင်တေႃႇ ၵၼ်ၼႆႉ ယိင်ႈၶႅၼ်းလီ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ၼႂ်းၼမ်ႉတူႈၼႆႉၵေႃႈ ယႃႇႁႂ်ႇၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈထႅင်ႈၼႆ ၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ ဢမ်ႇ ၶႂ်ႈငိၼ်းသဵင်ႈၵွင်ႈသဵင်မၢၵ်ႇ ၵၼ်ယဝ်ႉၶႃႈ” – ဝႃႈၼႆ။
ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇ ဢၼ်ယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇမႅင်းၾင်လိၼ် လႆႈမၢတ်ႇၸဵပ်း လူႉတၢႆ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၵွၼ်းၼႃႈႁိူၼ်း၊ ပဵၼ်ပေႃႈ ပဵၼ်ႈမႄႈ ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း၊ မီးလုၵ်ႈမီးလၢင်းတႃလိူမ်ႈလိူမ်ႈ ဢွၼ်ႇပႂ်ႉၵိၼ်။ ပေႃးႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၶႃႁၵ်းမိုဝ်းၵႅင်ႉၵေႃႈလီ၊ မၢတ်ႇၸဵပ်း လူႉတၢႆၵေႃႈယႃႇ ဢမ်ႇသူႈမီး ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၸုမ်းလႂ်မႃးသူႇၸႂ်းၸွႆႈထႅမ်။
ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵႆႉထုၵ်ႇယိုဝ်းတၢႆ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁပ်ႉပၢၵ်ႇ ပိုတ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၵႂႃႇယိုဝ်း ၵူၼ်းမိူင်းတၢႆ ယွၼ်ႉသင်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ဢၼ်ႁၢင်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း တုၵ်ႉၶ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၸွမ်းၵေႃႈမီးၼမ်။
ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပဵၼ်ပူၼ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပဵၼ် ယူႇၸိူဝ်း ၼႆႉလႄႈသင် ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းမိူင်း တေဢမ်ႇယဵပ်ႇၺႃးၼၼ်ႉ ၸုမ်းလႂ်ၾင်ၵေႃႈ ၸုမ်းၼၼ်ႉလူဝ်ႇၽဵဝ်ႈၶိုၼ်းၵူၺ်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇ လုၵ်ႈၸုမ်းၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး TYN ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
“ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းမိူင်းတေဢမ်ႇယဵပ်ႇ ၺႃးၼၼ်ႉ ၸုမ်းလႂ် ၾင်ၵေႃႈၸုမ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇၽဵဝ်ႈၶိုၼ်း ၶႃႈ ဢေႃႈ။ လူဝ်ႇပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ တႃႇၵူၼ်းမိူင်း လွင်ႈမၢၵ်ႇမႅင်း Mine Risk Education MRE ၼမ်ၼမ်ၶႃႈဢေႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင် တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၸီႉၸမ်ႈတုၵ်းယွၼ်းမႃးယူႇ ၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း ဢမ်ႇဝႃႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈ ၵၢင်ႇၸုမ်းလႂ် ယႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းမၢၵ်ႇမႅင်းၾင်လိၼ်တေႃႇၵၼ်ယဝ်ႉ ၼႆမႃးယူႇတႃႇသေႇ”
ၸုမ်းသိုၵ်း မႅၵ်ႇၵွင်ႈတင်းမူတ်း ပႃးၸဵမ်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈဝႃႈ ပဵၼ်သိုၵ်းမႃး တႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၼႆသေတႃႉ ပေႃးမီးပၼ်ႁႃ ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႇ သိုၵ်း တေႃႇ သိုၵ်းတေႃႇ ၼႃႈ ၵၼ်မႃး ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇတူၺ်းလူ သၢႆၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် တူၺ်းလူ ဢုၵ်ႉၸႃႇ ၶူဝ်းၶွင် ၵူၼ်းမိူင်း ၶႅၼ်းဝႆႉၵႆၵႆ၊ ပေႃးၶဝ်ႈဝၢၼ်ႈၶဝ်ႈသူၼ် ဢဝ်လၢႆ ၵေႃႈယင်းမီး။
ၾၢႆႇၵႅတ်ႇၵင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉတႄႉ တူၵ်ႇလၢတ်ႈ “ဢၼ်ပဵၼ် ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႇ ၵၢၼ်ယိပ်း ၵွင်ႈယိပ်းၵၢင်ႇၼႆႉ လူဝ်ႇဝႆႉၼၵ်း သႂ်ႇၸႂ် တူၺ်းလူ ၵႅတ်ႇၵင်ႈ ၵူၼ်းၽၵ်းၵႃႇ/ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း။ ၵူၼ်း မိူင်းၵေႃႈ တႃႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပေႃးတေလႆႈဝၢင်းၸႂ်လိူဝ် ၊ တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈလူႉသုမ်းလိူဝ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈမေႃႇယူႇ မေႃၵိၼ် မေႃလၢတ်ႈမေႃၸႃၸွမ်း” – ဝႃႈၼႆဝႆႉ။
တႄႇဢဝ် မိူဝ်ႈပီ 2017 – 2019 ၼၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူၼ်းမိူင်းယဵပ်ႇၺႃးမၢၵ်ႇမႅင်းလူႉတၢႆမၢတ်ႇၸဵပ်း တေမီးယူႇ 26.6 % ၼႂ်းမိူင်းၶၢင် 26.5 % ၼႂ်းမိူင်းယၢင်းလႅင်သမ်ႉ မီး 20 % ၼႂ်းသၢမ်ၸႄႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး မီးၵူၼ်းယဵပ်ႇၺႃး လူႉတၢႆ မၢတ်ႇၸဵပ်း ၼမ်တီႈသုတ်း ယူႇတီႈၾၢႆႇၶူၼ်ႉၶႂႃႉလွင်ႈမၢၵ်ႇမႅင်း ၾင်လိၼ် ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် MIMU ၶူၼ်ႉၶႂႃႉတႅမ်ႈဢွၵ်ႇ မႃး ၼင်ႇၼႆ။
ဢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈ ဢၼ်ၵႂႃမႃးတူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပႃးၸဵမ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၵမ်ပၼ်ႈသိၼ် ထမ်းသိုၵ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵွင်လင်တေႃႇလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်သေ ၶိၼ်ဢဝ် မိူင်းတႆး ပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵေႃႈ ဢမ်ႇၵႅတ်ႇၵင်ႈၵူၼ်းမိူင်းလႆႈ သေဢမ်ႇၵႃး သမ်ႉႁိမ်ပိုၼ်ႉတီႈၵၼ် – မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ 7 ၸႄႈဝဵင်း ပႃးသီႇပေႃႉ ၵျွၵ်ႉမႄး၊ ၼမ်ႉတူႈ ၶိုင်ၶႂ်ႈမၢႆ ပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းပလွင်ႈ၊ ၸုမ်းသိုၵ်းဝၢၼ်ႈႁႆး ၵေႃႈသမ်ႉဝႃႈ သိုၵ်းဢႃႇၸီႇ ဢမ်ႇတၢပ်ႈမႃး မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်ၵုမ်းၵမ်၊ သိုၵ်းဢႃႇၸီႇၵေႃႈသမ်ႉဝႃႈ မိူင်းတႆး သိုၵ်းတႆးၵႂႃႇလႆႈၵူႈတီႈ ဝႃႈၼႆ – ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးသိုၵ်း ၸုမ်းလႆႈ ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ တူၺ်းလူ သၢႆၸႂ် ႁိူၼ်းယေး ဝႆႉၵူၼ်းမိူင်း မိူၼ်ပေႃႈမႄႈၸဝ်ၵဝ်ႇ။
ၵွပ်ႈၼၼ် လွင်ႈၵၢင်မၢၵ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းလူႉတၢႆ မၢတ်ႇၸဵပ်းႁၵ်းၵႅင်ႉၼႆႉ မိူၼ်တင်းဝႃႈ – “ၵူၼ်တႄႉ ၵူၼ်ၵဝ် ၶီႈသမ်ႉဢမ်ႇၸႂ်ႈၶီႈၵဝ်ႇ” – ၼႆၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။