ၵၼ်(2)၊ တွၼ်ႈ (ၵ)
ယူႇမႃးထိုင်ၼိုင်ႈပီ (ပီၶရိတ်ႉ 1294 ၼီႈ) ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈပူးၶမ်း ၼၢင်းၾႃႉၸိင်ႇၶဝ်မႄႈလုၵ်ႈ လူင်းမိူဝ်းသူႇၸႂ်း ၵေႃႉပဵၼ် လုင်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈၵျေႃႇၸႂႃႇ တီႈမိူင်းပူးၵမ်ႇ (ဢၼ်တႆးႁွင်ႉၼွင်ၵၢဝ် ၼႂ်းလိၵ်ႈသႃ သၼႃ ရႃႇၸဝၢင်ႇမင်းၸႅၼ်ႇ) ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈပူးၶမ်းသမ်ႉ လႆႈၸပ်းမႆႈသေသဵင်ႈၵၢမ်ႇ ၵႂႃႇ။ ၼၢင်းၾႃႉၸိင်ႇ ၵေႃႈပွၵ်ႈမႃးယူႇၶိုၼ်းဝဵင်းဝၢႆသေတႃႉ ဢမ်ႇ မီးလုၵ်ႈထႅင်ႈ။
ထိုင်မႃး 1295 ၼီႈ၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၾၢင်ၶမ်းၵေႃႈ လႆႈၸၢမ်ႇပူႈၼွၼ်း ၽႄးၵႂႃႇ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢမၢတ်ႈၽွင်းမိူင်းၼႂ်း ႁၢင်ႈၼႂ်းႁေႃ ဢိၵ်ႇၵူၼ်း မိူင်းတင်းလၢႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ – ဢၼ်ပဵၼ်ဝႆႉၸိူဝ်ႉသၢႆၶႆႇသႅင် ၽၼ်းၶမ်းၼႆႉ ၵူၺ်းမီးၸဝ်ႈၼၢင်းဢီႇၶမ်းလႅင်ၵူၺ်းၼႆသေၸင်ႇလႆႈ ယုၵ်ႉတၢင်ႇၸဝ်ႈၼၢင်းဢီႇၶမ်းလႅင် ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈပဵၼ်ၸွမ်။ ၸူးၸႂ်ၸဝ်ႈ ၼၢင်းဢီႇတႄႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁပ်ႉသေတႃႉ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၼွင်ႉၸၢႆးၸဝ်ႈ ယင်းတိုၵ်ႉ လဵၵ်ႉတိုၵ်ႉလႅင်၊ ပိူင်ၼိုင်ႈ တၢင်းၼွင်ႈတၢင်းလင် ၸဝ်ႈၼၢင်းၾႃႉၸိင်ႇၵေႃႈ ယင်းမီးၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းပူးၵမ်ႇ(ၼွင်ၵၢဝ်) ပဵၼ်ႁႅင်းသေပႂ်ႉတူၺ်းယူႇ လႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁပ်ႉဢဝ်တၼ်းႁဵင်း။
တီႈမိူင်းထုင်ႉမၢဝ်းၼႆႉ ပေႃးဝႃႈၽူႈယိင်းၶိုၼ်ႈၼင်ႈႁေႃ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ၵေႃႈ မိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁႆးႁေႃ ဢၼ်ပဵၼ်- 1. မိူင်းၵွင်၊ 2. မိူင်း ယၢင်း၊ 3. သွင်သူပ်း၊ 4. မိူင်းမိတ်ႈ၊ 5. သႅၼ်ဝီ၊ 6. သီႇပေႃႉ၊ 7. ယွင်ႁူၺ်ႈ၊ 8. မိူင်းၼၢႆး လႄႈ 9. မိူင်းပၢႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈတႅၵ်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇၾႃႉၽႂ်မိူင်းမၼ်း၊ ၽၢတ်ႇၽႄၵၼ် ပဵၼ်လၢႆပွတ်းလၢႆတွၼ်ႈပႅတ်ႈယဝ်ႉ။
ႁဵတ်းၼၼ်သေထိုင်မႃး 1298 ၼီႈ တႆး 3 ပီႈၼွင်ႉ ဢၼ်ႁဵတ်း ၶုၼ်ၽွင်းငမ်းယူႇ ၼႂ်းၼမ်ႉပွတ်းလိၼ်တွၼ်ႈထုင်ႉၾၢႆ ႁိၼ်(ကျောက် ဆည်)ၼၼ်ႉ လႆႈၶွၼ်ႈႁွမ်းၵၼ်တင်း ၼၢင်းၾႃႉၸေႃးပူးၵမ်ႇ(ၼွင်ၵၢဝ်) သေပူတ်းပႅတ်ႈၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း ၵျေႃႇၸႂႃႇ။ သမ်ႉယုၵ်ႉယွင်ႈတႅင်ႇတင်ႈဢဝ် ၸဝ်ႈၸေႃးၼိတ်ႉ(စောနစ်) ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း။
လွင်ႈၶဝ်ႁဵတ်းလႆႈၸိူင်ႉၼႆၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈၶဝ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ- တၢင်း မိူင်းမၢဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈယိင်းႁဵတ်းၸဝ်ႈၸွမ်ၵွၼ်းငမ်း သေႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူင်း တႆးတႅၵ်ႇယၢႆႈလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်ၽေးလႆႈ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လွင်ႈၶဝ်သိမ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇ တီႈပူးၵမ်ႇၵမ်းၼႆႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးတုမ်ႉယွၼ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢူငဝ်းဢေႃးၸႃႇၼၢင်းၾႃႉၸိင်ႇ တီႈၼႂ်းႁေႃမိူင်းမၢဝ်းယူပ်ႈ လူင်းၵႂႃႇထႅင်ႈ။
ၸဝ်ႈၼၢင်းဢီႇၶမ်းလႅင်ၵေႃႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ – ၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇၼႆႉ ပႂ်ႉမွင်း ႁႂ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈတူၵ်းလူႉပုတ်းပင်းၵူၺ်း။ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ဝႆႉ ၶိုၵ်ႉၼပ်ႉထိုဝ်ၵူဝ်ယမ်။
တွၼ်းသေဝႃႈလႆႈယူႇယွၼ်ႉမုၼ်ငဝ်းပၢၼ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ၾၢင်ၶမ်း ပူၵ်းပွင်ဝႆႉၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ ၸင်ႇလႆႈသင်ႇ ၵႂႃႇတီႈၼၢင်းၾႃႉဢွၼ်ႇဝႃႈ- “ ၸဝ်ႈၼွင်ႉၶုၼ်ယီႈၶၢင်ၶမ်းၼႆႉ ယႃႇဢဝ်ယူႇၸွမ်းလႃႈ၊ မၼ်းလူဝ်ႇၸဵဝ်း ပုတ်ႈတိၼ် တၢင်မိုဝ်းၵဝ်။ ႁႂ်ႈသူင်ႇမၼ်းၵႂႃႇတၢင်းပီႈၼၢင်းယေႈၶမ်းလူင် ၼွင်သႄသေႁဵၼ်းဢဝ်ပိုၼ်ႉႁူႉတၢင်းမေႃ၊ တီႈၼၢင်းဢႆႇ ၵေႃႈၵဝ်သင်ႇ ၵႂႃႇယဝ်ႉ”။
ႁဵတ်းၼၼ်သေၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ်လူင်ၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈၼၢင်းသႅင်ဢႆႇ ၵဵင်းတုင် လႆႈလူင်းၵႂႃႇႁဵၼ်းဢဝ် တၢင်းမေႃယူႇၼႂ်း မိူင်းလၢၼ်ႉၼႃး(မိူင်းထႆး ပွတ်းႁွင်ႇယၢမ်းလဵဝ်)။ ၶုၼ်ယီႈၵေႃႈၽႅဝ်ၵႂႃႇၼႂ်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ (မိူင်းၼွင်သႄ) သေၸဝ်ႈပႃႈ ၼၢင်းယေႈၶမ်းလူင် ၸင်ႇသိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်းၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈ ႁဵၼ်းလၢႆး ယူႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇထႅင်ႈ။
ၸူဝ်ႈၵႂႃႇႁဵၼ်းႁႃတၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃယူႇၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉၸၵ်းၽႂ် လၢႆလၢႆ။ ၵႂႃႇပဵၼ်သင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် တီႈလီသိုပ်ႇၶူၼ်ႉ ၶႆႈၸွမ်းယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်လွင်ႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈမၼ်းတႄႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈမၼ်း ၸဝ်ႈလႆႈႁူႉမေႃမႃးပၢႆး ဝူၼ်ႉၶႄႇ၊ ၵၢၼ်မိူင်းၶႄႇ ပဵၼ်ႁိုဝ်ၼၼ်ႉသေဝၢႆးမၼ်း ၸဝ်ႈၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵေႃႈ မေႃဢဝ်တိုဝ်ႉ တၢင်းၸွမ်း၊ မေႃယိပ်းတိုဝ်းပၼ်ႇသႄႈ ငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး ႁႂ်ႈမီးၽွၼ်းလီ တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸွမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢၢႆႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသေလူင်းၵႂႃႇ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈႁဵၼ်းထမ်းယူႇ ၼႂ်းမိူင်းမုတ်ႉတမႃႉ(မိူင်းတႃႈ မၢဝ်း) ပဵၼ်တီႈ ဢၼ်ၶုၼ်တႆး မၵထူဝ်း(ပေႃႈၶုၼ်ၾႃႉႁူဝ်ႈ) ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းမွၼ်း တင်ႈ တူဝ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ဝႆႉ ၼၼ်ႉ၊ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေသိုပ်ႇၽႅဝ်ၵႂႃႇၼႂ်း မိူင်းသီႇႁူဝ်ႇထႅင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
သိုပ်ႇဢၢၼ်ႇတေႃႇထႅင်ႈ တွၼ်ႈၼႃႈ။
ၶေႃႈမုလ်း ပပ်ႉၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ 003 April 2018
