Thursday, March 28, 2024

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၽူႈပွင်သၢင်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ

Must read

Photo by – SHAN/ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ

ၵၼ် (3) တွၼ်ႈ (ၸ) /သိုပ်ႇမႃးၽိုၼ်ပူၼ်ႉ တွၼ်ႈ (ၸ)

ၼႂ်းပီ 1321 ၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈၸတ်း ၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းဢဝ်မိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ၊ [မိူင်းတႆးဢႃႁူမ်ႇ ၼႂ်းထုင်ႉလိၼ်ဢႃႇသမ်ႇ (Assam)၊ ဢၼ်တင်ႈမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1222 ၼီႈ]။ ႁႂ်ႈဢွၼ်မိူဝ်းတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်း၊ တၢဝ်ႉသိူဝ်ႁၢၼ်၊ တၢဝ်ႉၾႃႉလေႃႇ ပဵၼ် 3 ငႃးသိုၵ်း-ဢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵမ်ႈၽွင်ႈပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ- “သၢႆသိုၵ်း”။ တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈယူႇဝႆႉတႅဝ်းလင်သေ ၶပ်းၶိုင်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ပၼ်ၵၢၼ်ငၢၼ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈယဝ်ႉ။

- Subscription -

မီးၵူၼ်းၵႆႉယွင်ႈယေႃးၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ လိူဝ်သေၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ။ ၵွပ်ႈဝႃႈဢၼ်လႆႈတုၵ်ႉယၢပ်ႇ ဢၼ်လႆႈတိုၵ်းသိုၵ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ။ မိူၼ်တင်းဝႃႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းယူႇပဝ်ႇယူႇလၢႆ ယူႇတႅဝ်းလင်ၵမ်ႈၼမ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႄႉဝႃႈ လီယွင်ႈယေႃးတင်း သွင်ၸဝ်ႈ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈသွင်ၸဝ်ႈၶဝ်ႈတိၼ်ၶဝ်ႈမိုဝ်းၵၼ်။ ပေႃးဢမ်ႇမီးၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉၵေႃႈ တႃႇၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉၵေႃႉလဵဝ် တေလႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်သွင်ပိူင် သွင်လွင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ငၢႆႈ။ ပေႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ဢမ်ႇၵမ်ႉလင်ဝႆႉၵေႃႈ တႃႇၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ တေဢွၼ်ၼမ်းလႆႈတပ်ႉသိုၵ်း ႁႅင်းယႂ်ႇၵိုမ်းၶိူင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးသေဢဝ်ပေႉလႆႈမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇယဝ်ႉ ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၶဝ် မီးလွင်ႈပိူင်ႈပႅၵ်ႇၵၼ်။

ၽူႈၵွၼ်းငႃးသိုၵ်းတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်းလႄႈ တၢဝ်ႉၾႃႉလေႃႇၶဝ် လႆႈလၢတ်ႈပူၼ်ႉပႅၼ် လူမဝ်တေႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းဢိၵ်ႇၶုၼ်မိူင်း မိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇၶဝ်ဝႃႈ- “ဢမ်ႇမီးၵွင်ႉမီးႁႅၼ်ႇသင်၊ ၵူမ်ႈၼွမ်းယွမ်းပၼ်ႁဝ်း ငၢႆႈငၢႆႈၵူၺ်း”-ၼႆသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ။

ၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉၵေႃႈ ႁူႉထိုင်လွင်ႈၼႆႉယဝ်ႉဝူၼ်ႉဝႃႈ- “တႃႇတေၵႄႈလိတ်ႈမီးလၢႆးလဵဝ်၊ လူဝ်ႇသင်ႇသွၼ်ၶဝ် ပၢၵ်ႇၼႃႈၵူၼ်းတင်းလၢႆ”ၼႆသေ တေႃႇၼႃႈၵူၼ်းမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇလႄႈ ၵူၼ်းမၢဝ်းသွင်ၾၢႆႇၼၼ်ႉ လႆႈပွင်ႉထႃႉသွင်ၸဝ်ႈယဝ်ႉ ႁႂ်ႈၶေႃယွၼ်းပူတ်းဝၢင်းတၢင်းၽိတ်းတီႈ ၶုၼ်မိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ။ ထိုင်တီႈၵူၼ်းမိူင်း ဝူၺ်ႇသႃႇလီႇတင်းလၢႆ ပေႃးၸိူမ်ႈၸႂ်တေႃႇၼမ်ႉၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢဝ်းယဝ်ႉ။

လွင်ႈၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်း၊ တၢဝ်ႉၾႃႉလေႃႇၶဝ်ၸဵပ်းၸႂ်သေ လၵ်ႉလွမ်ပွႆႇၵူၼ်းသူင်ႇလိၵ်ႈၵႂႃႇၸူး ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉဝႃႈ- “ၸဝ်ႈၼွင်ႉၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉၼႆႉ ဢမ်ႇတိုဝ်းသိုဝ်ႈတေႃႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉႁဝ်း။ မၼ်းၸဝ်ႈဢၢၼ်းဢဝ်မိူင်းၵွင်တင်းမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ ပဵၼ်ငဝ်ႈသေၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်းႁဝ်း” တႅမ်ႈလၢတ်ႈၵႂႃႇဝႃႈၼင်ႇၼႆ။

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉႁပ်ႉလႆႈလိၵ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ ၸႂ်ႉတီႉမတ်ႉၵူၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈမႃးၼၼ်ႉ သႂ်ႇၶွၵ်ႈၵမ်းလဵဝ်။

“ၶၢဝ်ႇဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ”-
(1)သင်ဝႃႈၼွင်ႉသၢမ်ဢမ်ႇၸွႆႈၵဝ် မိူဝ်ႈၵႂင်ထုၵ်ႇၶင်တူၵ်းၵိၼ်းယူႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇၵဝ်ဢမ်ႇတၢႆယဝ်ႉႁိုဝ်?။
(2)ပေႃးၼွင်ႉသၢမ်ဢမ်ႇၵမ်ႉၵဝ် ၸွင်ႇၵဝ်တေပဵၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းလႆႈ?။
(3)မိူဝ်ႈၵဝ်ၵႂႃႇၼႃႈသိုၵ်း ၽွင်းမၼ်းယူႇတႅဝ်းလင်ၼၼ်ႉ မၼ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ႁဵတ်းလႆႈယူႇလႃႇ?၊ ၵွပ်ႈသင်မၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်းၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ? ၼႆသေ ၸႂ်ႉႁၢင်ႈႁႅၼ်းသိုၵ်းၵႂႃႇၸူးမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ တႃႇၵႂႃႇတီႉမတ်ႉထတ်းသၢင်ၵႄႈလိတ်ႈသေ ဢဝ်လွင်ႈတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်း တင်း တၢဝ်ႉၾႃႉလေႃႇ ၶဝ်ယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈယၢမ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈဢၼ်မႃးၸွမ်းၵူၼ်းသူင်ႇလိၵ်ႈ တၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်းၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးလႆႈငိၼ်းဝႃႈ ၵေႃႉသူင်ႇလိၵ်ႈ လႆႈထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းၶင်ၶွၵ်ႈယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ မၼ်းၼႅတ်ႈႁႃသိုဝ်ႉမႃႉၶီႇလီလီသေ မိူဝ်းၶိုၼ်းမိူင်း ဝူၺ်ႇသႃႇလီႇဝႆးဝႆး။ ဢိင်ၼိူဝ်မၼ်းမီး လိၵ်ႈမၢႆလၢႆးမိုဝ်းတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်းဝႆႉလႄႈ ယွၼ်းပႃးမႃႉၵႂႃႇၸွမ်းတၢင်း ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၺႃးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇသင်၊ ၽႅဝ်ၵႂႃႇမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇယဝ်ႉ ၸင်ႇၵႂႃႇလဝ်ႈလၢတ်ႈတၢင်ႇၼႄ တၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်းလႄႈတၢဝ်ႉၾႃႉလေႃႇတင်းသွင်ၸဝ်ႈ။

သွင်ၸဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈႁူႉတူဝ်ဝႃႈ-“ပေႃးဢမ်ႇၶိုင်ဝႆးဝႆးတႄႉ တေဢမ်ႇပဵၼ်ယဝ်ႉ” ၼႆသေႁႃလွၵ်းလၢႆးပရိယႄႇဢဝ် ငူၼ်ႉသၢၼ် သႂ်ႇဝႆႉၼႂ်းၼမ်ႉၵိၼ် ၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ။ ၽိူဝ်ႇၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉ လႆႈၵိၼ်မႅၼ်ႈယဝ်ႉႁူႉတူဝ်ဝႃႈ- တေဢမ်ႇယူႇလႆႈယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈတၼ်းလႆႈၶၢၼ်တူၵ်ႇဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇဝႃႈ- ၸဝ်ႈပီႈ ၼႆသေၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇယဝ်ႉ။

လၢႆးႁဵတ်းတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်းၶဝ်ၼႆႉ လွင်ႈၼိုင်ႈသွင်တၢင်း ၶိုၼ်ႈမၢၵ်ႇလၢင်းလႆႈပႃးမၢၵ်ႇမူင်ႈလႄႈ လွင်ႈၼႆႉ ပွႆႇၶၢဝ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈဝူၼ်ႉထၢင်ႇဝႃႈ- “ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ႁဵတ်းတေႃႇၼွင်ႉၸၢႆးတူဝ်ၵဝ်ႇ” ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵေႃႉဢၼ်ဢွၼ်သိုၵ်းမႃးမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇထႅင်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ၵႃႇၾႃႉ။ ၵွပ်ႈဝႃႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈၼၢင်းယေႈၶမ်းလူင် လႄႈ ထုၵ်ႇပဵၼ်လၢၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ။ ၶဝ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးလႆႈငိၼ်းဝႃႈ- ၵူၼ်းတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်း လၵ်ႉလွမ်မိူဝ်းၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းၶဝ်ယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ဢဝ်သတိၼမ်းၼႃႈသေ ၶိုၼ်ႈမႃးတၢင်းမိူင်းဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ။ ၸင်ႇလႆႈလွတ်ႈၽေးသေၽႅဝ်မႃး။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်း တင်းတၢဝ်ႉၾႃႉလေႃႇၶဝ်ၵေႃႈ ငွႆးၶႃႈႁႅမ်ပႅတ်ႈ တၢဝ်ႉသိူဝ်ႁၢၼ်ထႅင်ႈလႄႈ ဢွၼ်တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတေႃႇ မိူင်းမၢဝ်း။ ပေႃးၸဝ်ႈသိူဝ်ၵႃႇၾႃႉၽႅဝ်ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းသူၼ်းတုမ်ႁူၺ်းပၢႆး ၶိုၼ်ႈတိုၵ်းတေႃးၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၶဝ်လႄႈ လႆႈႁိုင်ၼၢၼ်းပဵၼ်ၵႂႃႇ 4 ပီ ၸင်ႇၽဵဝ်ႈသိမ်းလႆႈမူတ်းယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၼၼ်ႉၶၢဝ်ႇငၢဝ်းဢၼ်ဝႃႈ “ၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၵိၼ်မႅၼ်ႈငူၼ်ႉသၢၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈပီႈၶဝ်သူင်ႇပၼ်ၼၼ်ႉသေ ၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇယဝ်ႉ” ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽႅဝ်မႃးတီႈမိူင်းမၢဝ်း ထိုင်ႁူၵေႃႉပဵၼ်မႄႈၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇ ၸဝ်ႈၼၢင်းၾႃႉဢွၼ်ႇ ဢွၼ်တၢင်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁတ်းတၢင်ႇလဝ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈ သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ဢွၼ်တၢင်း။ မႄႈၸဝ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၽိတ်းၸႂ်တိူဝ်ႉၸႂ်သေ ဝူၼ်ႉဝႃႈ- “ၵဝ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းႁူႉတူဝ်”- ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈယႂ်ႇၶုၼ်လူင်တေၵိၼ်ၶဝ်ႈၵိၼ်ၼမ်ႉၼႆႉ ၵႆႉမီးၵူၼ်းၸိမ်းပၼ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၼ်ဢွၼ်တၢင်း။ တီႈၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉၼႆႉတႄႉ ၵေႃႉႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်မႄႈၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ တႆးၼိူဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႉမိုဝ်းၸႂ်ႉၸေႃႉမိူၼ်ႁဝ်းတႆးတႂ်ႈ။ ၸႂ်ႉမႆႉထူႇငိပ်ႈၵိၼ်၊ မႄႈၸဝ်ႈၵေႃႈၸင်ႇတမ်းပၼ် မႆႉထူႇလႅမ်ႈလဵဝ် ၵူၺ်းလႄႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ-

“ႁဵတ်းႁိုဝ်မႆႉထူႇလႅမ်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းႁႃႉၸဝ်ႈမႄႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ မႄႈၸဝ်ႈၸင်ႇဝႃႈ “တေႃႈပႅတ်ႇၼႃႈၾႃႉမိူင်းၼႆႉ လုၵ်ႈယင်းပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၼွင်ႉသေ ဢၢၼ်းၵွၼ်းၵေႃႉလဵဝ်။ ၶွင်ၼင်ႇဢဝ်မႆႉထူႇလႅမ်ႈလဵဝ်ၵိၼ်ၶဝ်ႈဢွၼ်ႇၵူၺ်းတႄႉ ၸၢင်ႈယၢပ်ႇသင်၊ ၵိၼ်လႄႈမႄႈ”-ၼႆသေႁႆႈ—- ဢဝ်ၼမ်ႉတႃတူၵ်းယွတ်ႇယႂ်ႇယွတ်ႇလူင်ယူႇ။

ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉၸင်ႇမႃးထၢမ်လွင်ႈတၢင်းမၼ်း။ ပေႃးမၼ်းၸဝ်ႈလႆႈႁူႉယဝ်ႉၵေႃႈ “ယွၼ်ႉၵဝ်လူမ်လၢမ်၊ ဢမ်ႇထတ်းသၢင်ၸေးၸွတ်ႇ (ၶႂ်ႈဝႃႈဢဝ်ၵူၼ်းတၢဝ်ႉသိူဝ်ယဵၼ်း လွတ်ႈပႅတ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉ)လႄႈ ၼွင်ႉၵဝ်ၸင်ႇလႆႈတၢႆ။ မိူၼ်တင်းပဵၼ်ၵဝ်ဢဝ်တၢႆယဝ်ႉ” ၼႆသေပွင်ႉႁႆႈယူႇယဝ်ႉ။

သိုပ်ႇပၼ်ႁႅင်းထႅင်ႈ ၵၼ် (3) တွၼ်ႈ (သ)

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 010, October 2018

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း