မေႊ 21 ၶွပ်ႈတဵမ် 64 ပီ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလၵ်ႉမွင်း သိုၵ်းတႆးလမ်ၼမ်ႉယၵ်းမိုဝ်းၵၼ် ၼႂ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ

မႂ်ႇသုင်ၵူႈၵေႃႉၵူႈၵူၼ်းၶႃႈ— မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈဝၼ်းသဝ် လိူၼ်မေႊ 21ဝၼ်းၼႆႉ ၶွပ်ႈႁွပ်ႈထိုင်ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး တဵမ်ထူၼ်ႈ 64 ပီယဝ်ႉ။

မိူဝ်ပီ 1958 လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်းၼၼ်ႉ သေႃးယၼ်ႇတ ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈၼွႆႉ ဢွၼ်ႁူဝ် ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ 31 ၵေႃႉ တိူင်ႇၵၢဝ်ႇယၼ်ႇၸႂ် ၵိၼ်ၼမ်ႉသတ်ႉၸႃႇ တႃႇၵေႃႇသၢင်ႈပူၵ်းပွင် ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸိုင်ႈတႆးမႃးတီႈႁူၺ်ႈပူႉ  ႁိမ်းသူပ်းၼမ်ႉၵျွတ်ႈ ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းႁၢင် ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ် ႁိမ်းလႅၼ်လိၼ်ၸိုင်ႈထႆးၼၼ်ႉမႃး ။ ပိူဝ်ႈတႃႇတိုၵ်းဢဝ်ႇၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး ႁႂ်ႈလႆႈပူတ်းပွႆႇၵွၼ်းၶေႃၼႆသေ ဢွၼ်ပူၵ်းတင်ႈမႃး တပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး။

ပေႃးမႃးတူၺ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ တေၸၢင်ႈၸႅၵ်ႇလႆႈယူႇ 4-5 တွၼ်ႈ ။ တွၼ်ႈၼိုင်ႈ – တႄႇတီႈ 1956 တေႃႇထိုင် 1958 ပဵၼ်ၽွင်းယူႇၼႂ်းၶွပ်ႇမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈသေ ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း။ ၼႂ်းပီ 1957 ၵူၼ်းမိူင်းတႆး သီႇပေႃႉ၊ မိူင်းယႆ မိုၼ်ႇၵေႃႉပၢႆ တုမ်ၵၼ်ၼေၵၢင်ၸႂ် တီႈလႃႈသဵဝ်ႈ။  တုၵ်းယွၼ်းယႃႇႁႂ်ႈ ၸိူဝ်းၸဝ်ႈၾႃႉၸိုင်ႈတႆး ပိုၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈ ဢႃႇၼႃႇ ၶဝ် ။ ယဝ်ႉၵေႃႈယူႇၸွမ်းၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ပေႃးတဵမ် 10 ပီယဝ်ႉ  ႁႂ်ႈၸိုင်ႈတႆးလႆႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ တီးမိူင်းမၢၼ်ႈ ဝႃႈၼႆမႃး ။

ၼႂ်းပီ1957 လိူၼ်မေႊၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးၵူႈတီႈတီႈ ဢဝ်ၸဵမ်ပူႇႁဵင်ပူႇမိူင်း ၶုၼ်ၽွင်း ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၽူႈတႅၼ်းၽွင်းလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢုပ်ႇၵုမ် တူၵ်းလူင်းၵၼ်တီႈမိူင်းယႆသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတိုၵ်းသူၼ်းပႃးဝႃႈ-

1. တႃႇပူၵ်းတင်ႈလႆႈၸိုင်ႈတႆးႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းၸဝ်ႈၾႃႉ တေဢမ်ႇလႆႈၸုၼ်ႉပွႆႇဢႃႇၼႃႇ
2.  ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်မီးသေ ယူႇၸွမ်းၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ယဝ်ႉ  ပေႃးတဵမ်မႃး 10 ပီၸိုင် ႁႂ်ႈၸိုင်ႈတႆးလႆႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈလုမ်းလုမ်း ဝႃႈၼႆမႃး ။

တေလႆႈမၢႆထိုင်ဝႃႈ ၼႂ်းပီ 1956 တေႃႇထိုင်ပီ 1958 ၼႆႉၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးမီးလွင်ႈတူင်ႉတိုၼ်ႇ ႁိုၼ်ႇႁၢဝ်ႈ ၾၢႆႇပၢႆးမိူင်းသေ သူၼ်းဢီးႁႂ်ႈၵိူတ်ႇမီးမႃးလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႆႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ယူႇၾၢႆႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽသပလ  (ဖဆပလ) ၼဵၵ်းလွၵ်းၵၢၼ်မိူင်းသေ ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ၶိူဝ်း မႃး ၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇလႄႈ မိူၼ်တၢင်း ဢီးသူင်ႇႁႂ်ႈၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးလွင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်းတေႃႇၶဝ် ၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။

တွၼ်ႈသွင် ၼႂ်းၵႄႈပီ 1958 တေႃႇထိုင်ပီ 1971 ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၽွင်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး ယင်ႇႁၢၵ်ႈၸွတ်ႇတူဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းမႃး ၼႆၵေႃႈၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈ။  ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉလႆႈဝႃႈ ထိုင်တီႈလီငၢမ်းသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၸႂ်ဢုၼ်ႇၸႂ်ၶႂ်ႈၸွမ်းမႃးတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ။

ပေႃးမႃးတူၺ်းတွၼ်ႈသၢမ် ၼႂ်းၵႄႈပီ 1971 တေႃႇထိုင်ပီ 1989 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်းယၢမ်း ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP ဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမႃးသေယဝ်ႉ ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉၸင်ႇ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပဵၼ်ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈ လၢႆးၵၢၼ်တိုၵ်းသေ ပႆၸွမ်းလၢႆးဢဝ်ငမ်းယဵၼ် ၵိုတ်းတိုၵ်းၵႂႃႇ။

 ယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် တၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းတႄႉ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁိူင်းထႃးတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ။ Mong Tai Army MTA ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း လႄႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၶဝ် ႁူမ်ႈဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈၸႂ်ယႂ်ႇၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႃႇ ဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းမႃးတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ ။

ပေႃးမႃးတူၺ်းတွၼ်ႈသီႇ  – ပီ1996 ၽိူဝ်ႇဝႃႈ MTA တႅၵ်ႇယဝ်ႉၼႆ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၾၢႆႇတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းၼႆႉ ဝွတ်ႈၵႂႃႇ ဝွတ်ႈၵႂႃႇသေတႃႉ ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA တေႉတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးလႆႈ တေႃႇထိုင်မီးလႆႈ တပ်ႉၸုမ်း 1 ၸပ်ႉၸုမ်း 3 တပ်ႉၸုမ်း 7 ၸိူဝ်းၼႆႉသေ တၢင်း SSNA ဢၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်  ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈတင်ႈလႆႈမႃး SSPC ၵေႃငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈတႆး ၼႆၵွၼ်ႇၶႃႈ။

ၵမ်းၼႆႉပေႃးမႃးတူၺ်းတွၼ်ႈႁႃႈ – ပီ 2004 ဝၢႆးလင်ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇႁိုင် ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၸၢႆးယီႈႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆးယိုင်ႈယႂ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈပိုင်ႈတႃႇၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမႃး။

 တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလႄႈ ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ႁူမ်ႈၶတ်းၸႂ် ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ယူႇၼႆသေတႃႉ ၼႂ်းပီ 2020 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ထိုင်တီႈလႆႈပိုတ်းယိုဝ်းတိုၵ်းၵၼ် ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း ႁၢၼ်ႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းပေႃးလႆႈတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၸွမ်း။ ၵႂင်ၵႃးသဵင်ႈၸႂ်ၸွမ်းမႃး တင်းလူင်တင်းလၢင်  ၵမ်ႇၽႃႇပေႃးလႆႈဢၢမ်းဢေႃးၼေႃးၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ။

RCSS လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸွမ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း NCA ၊ ၾၢႆႇ  SSPP ဢမ်ႇလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸွမ်း NCA ဝႃႈၼႆသေတႃႉ လွင်ႈၵပ်းသၢၼ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇတေႃႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈတႄႉ မီးယူႇမိူၼ်ၵၼ်ၵူၺ်း ။

  ယူႇတီႈၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈၸိုင်ႈတႆး SSJAC ၵေႃႈလီ ၊ ယူႇတီႈၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး CSSU သေၵေႃႈလီ မီးလွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ  ၼႄလွၵ်းၸုၵ်းဝႃႈ  တေတိုၵ်းမူၺ်ႉပႅတ်ႈလွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ၊  တေၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊတရႄႊ တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ  ဢၼ်ႁပ်ႉပၢၵ်ႇလႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း၊  လွင်ႈဝႆႉထၢၼ်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်လႄႈ လွင်ႈမီးသုၼ်ႇတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃၸိူဝ်းၼႆႉဢိူဝ်ႈ –  ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ယူႇတီႈၸုမ်းသိုၵ်းယိုတ်းမိူင်း ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇမႃး တႃႇဢုပ်ႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ် ပေႃးဝႃႈၼႆတေႉ SSPP လႄႈ RCSS တၢင်းသွင်ၸုမ်းၼႆႉ ၽႂ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈထဵင်။  ၵႃႈလႆႈၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၸွမ်းယူႇ။  ၼႆႉဢိင်ၼိူဝ်လွၵ်းၸုၵ်းၵၢၼ်ၸုမ်းၶဝ်ႁႃႉ ဢမ်ႇၼၼ် ငဝ်းလၢႆးပၢႆးမိူင်းၶွပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ်ဢီးသူင်ႇလႄႈႁႃႉ  ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေလႆႈပႂ်ႉတူၺ်းၵူၺ်းၵွၼ်ႇယဝ်ႉၶႃႈ။

ပေႃးမႃးၼပ်ႉသၢင်ႈၸွမ်းငဝ်းလၢႆႈဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၸိုင် ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၸိုင်ႈမိူင်းလႂ် ႁတ်းၵမ်ႉယၼ်ၶဝ်တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း ။  ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆႉ ယႃႇဝႃႈလူၺ်ႈတၢင်း လၢႆးၵတ်းယဵၼ် ၊ တေႃႈၼင်ႇၸႂ်ႉလၢႆးတဵၵ်းတဵင်သေၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းၵတ်းယဵၼ်လႆႈၼႆ ၼပ်ႉတွင်းဝႆႉယဝ်ႉၶႃႈ။

တေႃႈၼင်ႇၼႆၵေႃႈ ယူႇတီႈၸုမ်းသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တၢင်းသွင်ၸုမ်းယင်းလႆႈၶဝ်ႈၸူးႁူမ်ႈ ဢုပ်ႇယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉတီႈလီသူၼ်ၸႂ်တေႉယူႇၶႃႈ ။ သိုၵ်းတႆးသွင်ၸုမ်း တေလမ်ၼမ်ႉယၵ်းမိုဝ်းၵၼ်သေ ၽေႃႇၼမ်ႉၼႄတူဝ်လႆႈ ၶၵ်ႉၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး မွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ၵႃႈလႆႈပႂ်ႉတူၺ်း လွင်ႈဝႆႉၼၵ်းတေႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈ လွင်ႈဝႆႉၼၵ်းတေႃႇ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ – ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ လၢတ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်းဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၶွပ်ႈတဵမ် 64 ပီ သေ ႁႂ်ႈလႆႈၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆၶႃႈ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ

ႁိုၼ်းၵႃယၢင်း

20/5/2022