ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း တီႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ပဵၼ်ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇၼမ် ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းယူတ်းယႃ

ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း တီႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ဢွၼ်ၵၼ် ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ မၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၵႃႈယူတ်း ယႃ ထိုင်တီႈလႆႈလုမ်းလႃး ႁၵ်ႉသႃတူဝ် ယူႇတီႈႁိူၼ်း (ၶၢတ်ႈ) ၽႂ်မၼ်း ။

ၼႂ်းၵၢင်ပီ 2023 ၼႆႉမႃး ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်ပၢႆႈမႃးသွၼ်ႈဝႆႉတီႈၼႂ်းဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ ၵူၼ်ႉၶိုၼ်ႈၼမ် ။ ၵမ်ႈၼမ်တေပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ယွၼ်ႉဢမ်ႇ မီးငိုၼ်းၵႃႈယူတ်းယႃ တႃႇတေၵႂႃႇၼႄမေႃယႃ တီႈႁူင်းယႃလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇႁႅင်း။

ၽူႈၸွႆႈထႅမ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း တီႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ ၼမ် ပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ။ ဢၼ်ႁၼ်သိုဝ်ႈၼႃႈမီးမွၵ်ႈ 50 ၵေႃႉ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မၢင်ၸိူဝ်း ပဵၼ်ၵူၼ်ႉမူၺ်ႈ ၶူပ်းၶိုၼ်ႈသေ လႆႈၵႂႃႇႁူင်းယႃ ။ ဢမ်ႇမီးငိုၼ်း ၵႃႈယူတ်းယႃၵေႃႈ မီးၼမ်ၶႃႈဢေႃႈ။ ႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ် ၸဝ်ႈတႃႇၼၵေႃႈ တတ်းလွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈႁဝ်းၶႃႈႁိုင်ယဝ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်တုၵ်ႉၶႁႅင်းဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။

မၢင်ၸိူဝ်းဢမ်ႇယူႇလီမႃးႁိုင်ယဝ်ႉသေတႃႉဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၵႂႃႇယူတ်းယႃတူဝ်လႄႈ ယူႇႁိူၼ်း/သုမ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေယူတ်းယႃ တင်းယႃႈယႃတႆးႁင်းၽႂ်မၼ်း။ ၼၢၼ်းႁၢႆၼၢၼ်းၶႅၼ်းသေတႃႉ ဢၼ်ဝႃႈလူႉတၢႆတႄႉဢမ်ႇပႆႇငိၼ်းသေၵေႃႉ – ၵူၼ်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

တႄႇဢဝ်ႁူဝ်ပီ 2021 ၼၼ်ႉမႃး ယွၼ်ႉၸုမ်းဢူၺ်းလီ ပွတ်းႁွင်ႇ သိုၵ်းတဢၢင်း TNLA, သိုၵ်း SSPP တင်း သိုၵ်း RCSS ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်မႃး ႁၢဝ်ႈႁႅင်း တၢင်းၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄးၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ႁူဝ် ၵူၼ်း 5,376 ၵေႃႉ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပၢႆႈမႃးသွၼ်ႈဝႆႉ တၢင်းဝဵင်းႁူဝ်ပူင်းၼႆႉ 500 ပၢႆ။

ၼႂ်းလိူၼ်ၵျုႊလၢႆႊ ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဝၢၼ်ႈပၢင်ႁူႈ၊ မွၵ်ႇငႃးၸၢင်ႉလႄႈ ဝၢၼ်ႈပွၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပွၵ်ႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပၼ်ႁႃ ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉယၢပ်ႇၽိုတ်ႇႁႅင်း ၊ ၵႃႈၶၢတ်ႈႁိူၼ်းၵေႃႈၵႃႈယႂ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၶွင်ၵိၼ်ယႅမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶိုၼ်ႈၵူႈမဵဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၼႂ်းလိူၼ်ၵျုၼ်ႊၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပွၵ်ႈၶိုၼ်း ဢိတ်းဢွတ်း ၵူၺ်း။ လိူၼ်ၵျုႊလၢႆႊၼႆႉ ပွၵ်ႈၼမ်ဢေႃႈ။ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ပွၵ်ႈမိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉတုၵ်ႉၶႁႅင်း ဢမ်ႇပၼ်လႆႈၵႃႈ ၶၢတ်ႈႁိူၼ်းယေး ၶၢၼ်ၸႂ်လွင်ႈၵိၼ်ယႅမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉဢေႃႈ။ တေဝႃႈငဝ်းလၢႆး ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈယဵၼ်လူင်း ယဝ်ႉႁႃႉၼႆ ၵေႃႈ ပႆႇယဵၼ်ၶႃႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈမီးၸုမ်းလဵဝ်လႄႈ ၵမ်ႉၸုမ်းၶဝ်ႈၸုမ်းဢွၵ်ႇ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး မၢင်ၸိူဝ်း ပႆႇမၼ်ႈ ၸႂ် ပႆႇမီးႁူမ်ႇလူမ်ႈလႄႈ ပႆႇႁတ်းပွၵ်ႈမိူဝ်းၵၼ်ၵေႃႈ မီးထႅင်ႈတင်းၼမ်ယူႇၶႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။

ၵူႈပွၵ်ႈ ၽၵ်းၵၢတ်ႇပီ 1 ႁူဝ် 100 ပျႃးသေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် 300-400 ပျႃး။ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ၵႂႃႇ 1,000 ပျႃးယဝ်ႉ။ ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇ ယၢမ်းလဵဝ် 1 ႁူဝ် 1,500 ပျႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵႃႈႁႅင်းသမ်ႉ ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈ ၵူႈပွၵ်ႈ ၸၢင်ႈၵၼ် တေႃႇဝၼ်း 5,000 – 6,000 ပျႃးၵူၺ်း ။ ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉမီး 5,000 – 6,000 ပျႃးၼႆႉၵူၺ်းလႄႈ ၵွပ်ႈၼႆ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်ပၢႆႈမႃးၶၢတ်ႈႁိူၼ်းယေး မႃး ယူႇဝႆႉတီႈ ၼႂ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ ငဝ်းလၢႆးပဵၼ်ဝႆႉ “ႁဵတ်းဢမ်ႇပေႉ ၵိၼ်ဢမ်ႇပေႃး” ၸိူင်ႉၼႆပႅတ်ႈ။ ၵႃႈၶၢတ်ႈႁိူၼ်းယေးသမ်ႉ တေႃႇလိူၼ် လႆႈပၼ်တီႈဢေႇသုတ်း 30,000 ပျႃး ထိုင် 100,000 ပၢႆ ၼႆယဝ်ႉ။

တႄႇဢဝ်ႁၢင်ပီ 2022 ၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင် လိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ် 2023 ၼႆႉ မီးၶၢဝ်းတၢင်း 7-8 လိူၼ်ယဝ်ႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး သိုၵ်း တီႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ႁူဝ်ၵူၼ်းၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင် ဢမ်ႇလႆႈလွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈ တီႈၸုမ်းၸဝ်ႈတႃႇၼ ၼွၵ်ႈမိူင်းၼႂ်း မိူင်း ပဵၼ်ဢၼ်ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵိၼ်းၸႂ်တႃႇယူႇတႃႇၵိၼ်မႃး။

ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆႉ ၸုမ်းၸွႆႈထႅမ် ၼွၵ်ႈမိူင်း မိူၼ်ၼင်ႇ IRC , DRC လႄႈ WFP မႃးၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆၵူၼ်းပၢႆႈ ၽေးသိုၵ်းၵႂႃႇ 2-3 ၵမ်းယဝ်ႉ။ ဝႃႈတေမႃးၸွႆႈထႅမ်ၼႆ ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ ပႆႇမႃးၸွႆႈသင် – ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢွၼ်ၵၼ်မွင်းပႂ်ႉ။

တႄႇဢဝ်လိူၼ်မေႊၼၼ်ႉမႃး ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း တီႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး ဢွၼ်ၵၼ်ပွၵ်ႈ ၶိုၼ်းႁိူၼ်းယေး လင်ႁိူၼ်းတင်းမူတ်း 139 လင်၊ ႁူဝ်ၵူၼ်းၸၢႆး/ ယိင်း ႁူမ်ႈ 400 ၵေႃႉ၊ ဝၢၼ်ႈၵူၼ်း တင်းမူတ်း 10 ဝၢၼ်ႈပၢႆ ၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်လႆႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ တေပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၶိုမ်းၵဝ်ႇ၊ ၶိုမ်းမႂ်ႇ၊ ႁိူၼ်းဝူဝ်း၊ ၼမ်ႉၽဵတ်ႇ၊ ၵဵင်ၵႆႇ၊ ပုင်းလူင်၊ လွႆၵူင်၊ ဝၢၼ်ႈပွၵ်ႈ၊ မွၵ်ႇငႃးၸၢင်ႉ၊ ႁူးသူၼ်၊ ၼႅမ်းသႆးလႄႈ တူၼ်ႈႁိူၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။