ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး

လၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉ မီးၸုမ်းၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်လွင်ႈ  ၵူၼ်းၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းၻီႊမွၵ်ႉ ၶရေႊသီႊ လႄႈ ၶွင်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမီးမႃး ပိူဝ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်း ၵၢၼ်ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆ ၵၢၼ်မၢပ်ႇမႂ် ၵၢၼ်ဢဝ်လိူင်ႈပၼ်တူတ်ႈ(တၢမ်ႇ) ၵၢၼ်ဢမ်ႇပဵၼ်ထမ်း(တြႃး) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းတႆးႁဝ်းဢၼ်လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၺႃးၽႆးဢၼ်းတရၢႆး(ပေးဢၼ်ႇတရေႇ) ၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်ပေႉၵိၼ်ၵူႈလၢႆးလၢႆး တေႃႇထိုင် တင်းၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆၼၢင်းယိင်း ဢမ်ႇၵွမ်ႉယိင်းသၢဝ်မႄႈႁၢင်ႉၼၢင်းမၢႆႈ ပၢႆထိုင်မီးၸဝ်ႈမီးၽူဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပူၼ်ႉၵၢၼ်ထုၵ်ႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵၼ်ႉၸၼ်တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃၸဝ်ႈၽူဝ်လူးၵွၼ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ၸဵမ်ပၢၼ်ၵျပၼ်ႊ ၶႄႇၽိူၵ်ႇ မၢၼ်ႈ။

ယွၼ်ႉၼႆႉ ၶုၼ်ၵျႃႇဢူး ပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈၶုၼ်ၵျႃႇၼု (ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း – ႁူဝ်ပဝ်ႈၵဝ်ႇၶွင်ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP / ႁူဝ်ပဝ်ႈ ႁူမ်ႈတုမ် ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊၸိုင်ႈတႆး SDU လႄႈၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ ၵၢၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး SSCDC ) ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၶုၼ်ၵျႃႇပု  ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵၢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် တင်းၸုမ်းၸိူဝ်းၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ဢၼ်ပဵၼ် တူဝ်တႅၼ်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပီ 1947 လႄႈပဵၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၼႂ်းလူင် ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းတႆး။

ၶုၼ်ၵျႃႇဢူးႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈမီးၸုမ်းသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းသေ ဢွၵ်ႇမႃးၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ် ၵူၼ်းမိူင်း ဢွၵ်ႇမႃးတူင်ႉၼိုင် သႅၼ်ႇပၢဝ်ႇပၼ်ၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉႁႂ်ႈ UN လႄႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းပေႃးလႆႈႁူႉလွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ပေႉၵိၼ်လူလၢႆ ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး တႅၼ်းတၢင်ပၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ပဵၼ်သဵင်ႁဵၵ်ႈႁွင်ႉ သုၼ်ႇလႆႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၶွင်မၼုသ်ၵူႈၵေႃႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၵေႃႇတင်ႈ “ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး” SHRF ” ၶိုၼ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ 1991 သေ ဢွၼ်ႁူဝ်ႁႄႉၵင်ႈၵႅတ်ႇၶႄ ၸွႆႈထႅမ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈၼွၵ်ႈမိူင်း ဢိၵ်ႇတင်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး မိူဝ်ႈပဵၼ်သိုၵ်းတိုၵ်းတေႃးၵၼ်။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႃတိုဝ်ႉတၢင်းတေႃႇပေႃးလႆႈၵႂႃႇၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၼႄ လွင်ႈတုၶ်ႉမႆႈလိူတ်ႇႁွၼ်ႉ ၶွင်ၵူၼ်း မိူင်းတႆးဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇသိုၵ်းပူၼ်ႉပႅၼ်လူၺ်ႈၵၢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး တီႈၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၽူႈၼမ်းၵူႈမိူင်း တီႈမိူင်းၸေးၼီႊဝႃႊ Geneva သဝိတ်ႉသိူဝ်ႊလႅၼ်ႊၻ် တုၵ်းယွၼ်းထႆး ပိူဝ်ႈတင်ႈသုၼ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ပဵၼ်တၢင်း ၵၢၼ်ပၼ်။

ယွၼ်ႉၵွပ်ႈၵူၼ်းတႆးၸိူဝ်းပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ထုၵ်ႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈတမ်ႇရူတ်ႇ(ပလိၵ်ႈ)ထႆးတိၺွပ်းၶင်ၶွၵ်ႈ တိၺွပ်းမႂ်ငိုၼ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈဢမ်ႇလႆႈဢၼုၺၢတ်ႈသေလၵ်ႈၶဝ်ႈမိူင်း တင်းၼမ်တင်းလၢႆၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈၵႂႃႇ ယိုၼ်လဝ်ႈတုၵ်းယွၼ်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈထႆးႁႂ်ႈၸွႆႈပိုတ်ႇတၢင်းတင်ႈပၼ်သုၼ်ၵူၼ်းပၢႆၽေးတႃႇပီႈၼွင်ႉတႆးပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ် တႆးၸိူဝ်းထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈလိုပ်ႈႁေႃႈ ႁဵတ်းႁၢႆႉ လႄႈထုၵ်ႉပူၼ်ႉပႅၼ်ၵူႈလွင်ႈၵူႈသႅၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈမီးတီႈယူႇတီႈလိုဝ်ႈ တီႈထူၺ်ႈၸႂ် သိုပ်ႇဢႃယုသၢႆၸႂ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ လႆႈမႃးယူႇၼႂ်းသုၼ်ၽူႈပၢႆႈၽေးၸူဝ်ႈၵႅပ်ႈၸူဝ်ႈၵမ်း။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၶုၼ်ၵျႃဢူးယင်းဢၢင်ႈၼႄႁဵတ်ႇၽူလ်(ႁေႇတုၽလ) ဝႃႈ – မိူဝ်ႈၸိူဝ်းၶဝ်ပၢႆႈဢွၵ်ႇ ယၢၼ် ႁေႃႁိူၼ်းၸိူၼ်းတၢင်ႇဝၢၼ်ႈၶူင်ႇပႅတ်ႈႁႆႈၼႃးမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတီႈယူႇတီႈသဝ်း ဢမ်ႇမီးတီႈယူႇတီႈၵိၼ် ၸင်ႇ လႆႈလင်ႇလႆၶဝ်ႈမႃးပိုင်ႈႁူမ်ႈတႂ်ႈၽူၺ်းငဝ်းၵတ်းယဵၼ်ငဝ်းယဵၼ်မိူင်းထႆးဢၼ်လႅၼ်လိၼ်ၸပ်းၵၢမ်းၵၼ်ၼႆႉလီသေတေပွႆႇပိုၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်ယဝ်ႉ ယင်းတေၸၢင်ႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းတင်းတူဝ်ၶဝ် တေထုၵ်ႇ လွၵ်ႇၶၢႆဢဝ်ၵႂႃႇပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ၼွၵ်ႈၵူတ်းမၢႆ (ဢုပတေႇ) ၼၢင်းယိင်းတေထုၵ်ႇဢဝ်ၵႂႃႇပဵၼ်မႄႈမွၵ်ႇယႃႈ ဢဝ်ၵႂႃႇပဵၼ် ၶိူင်ႈမိုဝ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ႁၢႆႉ ၼႂ်းမိုတ်ႈလပ်းသိင်ႇ ၵၢၼ်တီႈလပ်ႉႁူလပ်ႉတႃၸဝ်ႈၼႃႈတီႈလႄႈ ယင်းၶဝ်ႈၼႂ်း ပိူင်ၵၢၼ် ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းသေ  ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈတေႁႃတူဝ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယၢပ်ႇၵွႆးပႆႇပေႃး တေပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ႁူဝ်ၶႆႈ ထႅင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈလူးၵွၼ်ႇၼႆ ပေႃးၸဝ်ႈၼႃႈတီႈဝၢၼ်ႈမိူင်းဢဝ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉမႃးဝႆႉၼႂ်းသုၼ်ၸိုင် တေၸၢင်ႈ လူလွမ် ၵုမ်းၵမ်တူဝ်ထိုင်လႆႈ – ၼႆယဝ်ႉ။

ထႅင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ၽိူဝ်ႇတေတိၺွပ်းၶင်ဝႆႉယူႇၼႂ်းၶွၵ်ႈ မၼ်းၵေႃႈသဵင်ႈပိူင်ၵၢၼ်ၸႂ်ႉၸၢႆႇပီပီၼိုင်ႈၵေႃႈဢမ်ႇငၢႆႈ မိူဝ်ႈၶူပ်းတဵမ်မူတ်းဝၼ်းၶင်ယဝ်ႉပွႆႇဢွၵ်ႇသူင်ႇၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်မိူဝ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇႁူႉတေၵႂႃႇယူႇတီႈလႂ် ၵႃႈလႆႈ လၵ်ႉၶဝ်ႈမႃးၶိုၼ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး လၵ်းယူႇလၵ်ႉၵိၼ် လႆႈၵၢၼ်သင် မီးၵၢၼ်သင် ဢမ်ႇဝႃႈၵၢၼ်ၼၵ်းၵၢၼ်ၼႃ ၵၢၼ်ယၢပ်ႇၵၢၼ်ယဵၼ်းၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၼိင်ႈဢမ်ႇထဵင် ဢမ်ႇပၢၵ်ႈဢမ်ႇဝႄႈ ပေႃးလႅၵ်ႈၵိၼ်ၶဝ်ႈၵိၼ်ၼမ်ႉလႆႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်သိုပ်ႇသၢႆၸႂ်ၵႂႃႇၵေႃႈႁၢၼ်ႉဢူၵ်းတဵမ်ၸႂ်ယဝ်ႉ။

ၶုၼ်ၵျႃႇဢူး မၼ်းၸဝ်ႈၶတ်းၸႂ်ၵေႃႇတင်ႈ “ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး Shan Human Right Foundation -SHRF” မႃးလူၺ်ႈတိၼ်လၢႆမိုဝ်းပဝ်ႇ မီးၸႂ်လႄႈတၢင်းႁတ်းႁၢၼ် တၢင်းၶတ်းၸႂ် တၢင်းဢူတ်းယိူၼ်ႉၵၼ်ႈ တၢင်း တုၶ်ႉယၢၵ်ႈ ပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတူၼ်ႈတိုၼ်း ထိုင်တီႈ မႃႊမႃႉ (ၶဝ်ႈသွႆးတၼ်းၸႂ်- ၶဝ်ႈသွႆးဢေႃႇတေႃႇ) ၼိုင်ႈႁေႃႇ ဝႅင်ႇၵိၼ် ပဵၼ်သွင်တႃႇၶဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်ၵပ်းတႃ ႁဵတ်းမႃးတေႃႇပေႃးသုတ်းသဵင်ႈသၢႆၸႂ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 29/10/2008 တီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆး ပွတ်းၵဵင်းႁၢႆး။