မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းတီႈ 25 လိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ပီ 2020 ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 5.30 မူင်း ၶူးမေႃလိၵ်ႈ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးပိုၼ်း ပိုၼ်းတႆး/ပိုၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ Dr. ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း လူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်လူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ် သဵၼ်ႈလိူတ်ႈႁူင်းၶဝ်ႈ တႅၵ်ႇ တီႈႁူင်းယႃလူင်တႃႈၵုင်ႈ ၊ ၽွင်းဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 88 ပီ။
လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ ၸၢႆးသႅင်မိူင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တွင်ႉၸဵပ်းၼႆသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလႆႈၵႂႃႇႁူင်းယႃ ၼႂ်ၼႆႉၵူၺ်းၶႃႈ။ ပဵၼ်သဵၼ်ႈလိူတ်ႈၼႂ်းႁူင်းၶဝ်ႈ တႅၵ်ႇၼႆၶႃႈဝႃႇ။ ထိုင်မႃးမွၵ်ႈ 5 မူင်းၶိုင်ႈၵေႃႈသဵင်ႈၵႂႃႇ။ ယၢမ်းလဵဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ်ပေႃႈ တိုၵ်ႉမီးတီႈႁူင်းယႃလူင်တႃႈၵုင်ႈ။ မေႃယႃတေၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းပၼ်ပႃး ၸိူဝ်ႉမႅင်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ၼႆသေ ယင်းပႆႇပၼ်ဢဝ်တူဝ်မိူဝ်းႁိူၼ်းၶႃႈ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ပၢင်ၸႃႇပၼ တေပဵၼ်မိူဝ်ႈလႂ် ယင်းပႆႇႁူႉၶႃႈ။ – ဝႃႈၼႆ။
Dr. ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း ၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ပူႇလွႆၸၢမ်ႇမူဝ်း၊ ၼၢႆးလွႆထုၼ်း ၊ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈတီႈပွၵ်ႉတႃႈမိူင်းၶမ်း (ယၢမ်းလဵဝ်ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈတႃႈပူၵ်ႇ) မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸဝ်ႈၾႃႉၸိုင်ႈတႆး။ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1932 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ ဝၼ်းတီႈ 3 ။ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၵိုၵ်း ၶူးသွၼ် ၼၢင်းၼုမ်ႇ မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် သွင်ၵေႃႉ (1) ၼၢင်းႁွမ်ၼူၼ်း တင်း (2) ၸၢႆးသႅင်ဝၼ်း။
ဢႃယုၶၢဝ်ႉၵႄႇမႃး ၸရႃႇတၢင်းထဝ်ႈ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈၵူႈဝၼ်း ဢမ်ႇပေႃးၸၢင်ႈၵႂႃႇၸၢင်ႈပႆ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပီ 2018 ။ ယူႇႁိူၼ်းၽႃႇဝၼႃႇတြႃးသေ ၵႂႃႇပႆၼႂ်းႁိူၼ်းၵူၺ်း တေႃႇပေႃးလူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈၼႆႉယၢမ်းၵၢင်ၼႂ်။
ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ်ၸႂ်ယဵၼ် ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပေး ၶူးလူင်တွၵ်ႊတိူဝ်ႊၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းလၢတ်ႈ ဝႃႈ – “ တူဝ်ႁဝ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းဢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်း၊ ၵၢၼ် ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ဢၼ်တေလွတ်ႈလွင်ႈဢေႃးၸႃႇ ပၢႆးဝူၼ်ႉ သြႃႇၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း သေပဵၼ်မႃးၼႆႉမၼ်း မီးၵေႇၼႃႇ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ ၵုင်ႇၵေးၸူးမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ယႂ်ႇတႄႉတႄႉ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပူၵ်းပွင်တႃႇႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ တႃႇတုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉသမ်ႉႁဵတ်းၵေႃႉပႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၼႄးဝႃႈ တႆးသူၼႆႉႁဵတ်းတႃႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ။ မၼ်းၸဝ်ႈတွပ်ႇဝႃႈ တႃႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၊ တႃႇတေသိမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈဢိူဝ်ႈၼႆလူးၵွၼ်ႇ။ ”-ဝႃႈၼႆ။
ပိုၼ်းၵႅပ်ႈသြႃႇလူင် ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း –
ၸိုဝ်ႈ – ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း
ပေႃႈ/မႄႈ – ပူႇလွႆၸၢမ်ႇမူဝ်း၊ ၼၢႆးလွႆထုၼ်း (သဵင်ႈမုၼ်တင်းသွင်ၸဝ်ႈ)
ၼႃႈၵၢၼ်ပေႃႈမႄႈ – ပေႃႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸၢင်ႈမႆႉ၊ မႄႈၶၢႆၶဝ်ႈပုၵ်း၊ ၶဝ်ႈမုၼ်းႁေႃႇ (လဵင်ႉၼႃႈႁိူၼ်း)
ပီၵိူတ်ႇ – 1932/7/3
တီႈၵိူတ်ႇ – တႃႈမိူင်းၶမ်း (ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈတႃႈပူၵ်ႇ) ၊ မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉ သီႇပေႃႉ၊ ႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽွင်းငမ်းမိူင်းသီႇပေႃႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢုင်ႇၵျႃႇ (1928-1938)
ပီႈၼွင်ႉ – (1) ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း(ပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈလူင်)၊ (2)ၸၢႆးၵျႃႇပုၼ်ႉ ႁွင်ႉ ၵေႃႇသႅင် ၊ (3) ၸၢႆးၵျႃႇထုၼ်း (ၸၢႆးၵေႃႇၶမ်း)၊ (4) ၼၢင်းငူၺ်ႇၵျႃႇ ႁွင်ႉ ၼၢင်းမူဝ်ငိုၼ်း။
– 1938 ၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ တီႈႁူင်းႁဵၼ်းသီႇပေႃႉ။
– 1942 လႆႈပၢႆႈသိုၵ်း (ၶႄႇ တင်း ၵျႃႇပၼ်ႇတိုၵ်းၵၼ်) ၵႂႃႇယူႇၾၢႆႇႁွင်ႇသီႇပေႃႉ။
– ၽွင်းၵျႃႇပၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇလႆႈယူႇႁိူၼ်း လႆႈပၢႆႈသိုၵ်းသေ ၸွႆႈၵၢၼ်ငၢၼ်းပေႃႈ မႄႈ၊ ႁွၼ်းၽိုၼ်း၊ ပၢတ်ႇယိူဝ်ႈ ၶၢႆ- ၶၢႆၸွမ်း ဝၢၼ်ႈပဵတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈၵျွင်းပဵင်း၊ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႆၵႂႃႇၶၢႆယိူဝ်ႈပေႃးၸွတ်ႇ ။ ပေႃႈ တင်း မႄႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈလဵင်ႉ လုင်းၸၢႆးထုၼ်းလူႇ။ ( လုင်းထုၼ်းလူႇ ပဵၼ်ပေႃႈ လုင်းထုၼ်းဢေး ၵေႃႉပဵၼ် မႃးႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းတႆး၊ တႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ) ၊ လႆႈပၢႆႈၵျႃႇပၼ်ႇၸွမ်း လုင်းၸၢႆးထုၼ်းဢေးၶဝ်။
– 1945 ၵျႃႇပၼ်ႇပွၵ်ႈယဝ်ႉ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်ႈမိူင်းၶိုၼ်း – လႆႈၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း Modern English School တေႃႇ ၸၼ်ႉ ၸဵတ်း။ (ၽွင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉလႆႈပၢႆႈသိုၵ်း လႄႈ ဢမ်ႇမီးႁိူၼ်းယေး လႆႈမိူဝ်းယူႇၸွမ်း ၼႂ်းဝၢင်းႁိူၼ်း ၽူႈၵွၼ်းၶွၵ်ႈ (ထွင်ႇပႅင်ႇ) လုင်းၶမ်းပၢင်ႇ)
– 1951 လႆႈၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း SLC School Leaving Certificate Examination
– 1952 ပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 10 (ၽွင်းၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ matric ) ယဝ်ႉၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉ ၸွမ် တီႈတႃႈၵုင်ႈ။ ပေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၵႂႃႇ ၸႂ်ႉႁဵတ်းၽူႈမၢႆ (ၸလေးလုမ်း သမဝႃႇယႃႇ မ) လုမ်းတမႃႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းၶတ်းၸ်ႂ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ် ၵဵပ်းငိုၼ်းၵၼ် လႆႈ 600 ပျႃး(kyats) သေ ယွၼ်းႁဵတ်း ၵူၼ်းၸွမ်းၵႃးၶၢႆၼဵင်ႈ လူင်းၵႂႃႇ တႃႈၵုင်ႈ။ လႆႈငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၼိုင်ႈလိူၼ် ႁူၵ်းၶၼ်( 60 kyats)
– 1957/3/23 လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈၶူး B.A Honors ။ ၶူးပႃႉၺၢၼ်ႇ ႁွင်ႉထၢမ် ၸႂ်ႉႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၶိုၼ်း။ လႆႈႁပ်ႉငိုၼ်းလိူၼ် ၼိုင်ႈလိူၼ် သၢမ်ၸွႆႉ( 300 kyats) တႃႇ ၼိုင်ႈၸွႆႉ သူင်ႇပၼ်ပေႃႈတင်းမႄႈ။
– 1958 လႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈမိူင်း ဢမေႊရီႊၶိူဝ်ႊ၊ ႞လိူၼ်လႆႈငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ 100 $ ။
– 1960 လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈၶူး M.A ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇၵူႈမိူင်းမိူင်း (International Relationships) တီႈၸၼ်ႉၸွမ် DENVER University, USA.
ၼႃႈႁိူၼ်း – ၶူးသွၼ်ၼၢင်းၼုမ်ႇ (ၵူပ်ႉၵူႈ 1962/3/2 ဝၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼေႇဝိၼ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ)
လုၵ်ႈလၢင်း – 1) ၼၢင်းႁွမ်ၼူၼ်း 2) ၸၢႆးသႅင်ဝၼ်း။
ၼႃႈၵၢၼ် – 1961 ၶဝ်ႈႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၾၢႆႇပၢႆးပိုၼ်း တီႈၸၼ်ႉၸွမ်တူၼ်ႈတီး(ငဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းတႆး)
– တေႃႇ ထိုင် ပီ 1970 ႁဵတ်းၶူးသွၼ် တီႈၸၼ်ႉၸွမ် – တႃႈၵုင်ႈ၊ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ မၵူၺ်း — ၸိူဝ်းၼႆႉ။
– 1970-80 ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ၸႄႈၼႃး (မျိတ်ႉၵျီးၼႃးၶူဝ်းလဵၵ်ႉ)
– 1980-85 ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၽႃသႃပၢႆးသၢႆႊ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်း (ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်း – ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ)
– 1985-1988 ၶဝ်ႈႁၢပ်ႈၵၢၼ်ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈမိူင်း။
– 1992-2004 ႁပ်ႉတၼ်းႁဵင်းပဵၼ် ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပၢႆးပိုၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ (မျၢၼ်ႇမႃႉတ မၢႆးဢၽွႆႉ)
– 2005 မၵ်းမၼ်ႈပၼ် ပပ်ႉပိုၼ်း 39 ပပ်ႉ ၵဵဝ်ႇၵပ်းပိုၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။
– 1993-2008 ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်း တိုတ်ႉတႅမ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း(မၢႆမီႈလၵ်းမိူင်း)
ထုၵ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈ – 2003 ၵေႃႈလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းမူႇၸႄႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈမွပ်ႈယိုၼ်ႈ ၸုမ်ႈ သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ (ပီမႂ်ႇတႆး 2097 ၼီႈ)
– 2015 ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၸုမ်ႈၶူး D.Litt (Doctor of Letters)
ပပ်ႉ/ပွၵ်ႈၵႂၢမ်း
(1) History of the Shan State from its origins to 1962 (ပပ်ႉ)
(2) ၽႂ်ပဵၼ်ၽႂ်ၼႂ်းမိူင်းတႆး (ပပ်ႉ)
(3) ၸိမ်းတူၺ်းလႄႈဝၢၼ်ဢိူဝ်ႈ (ပပ်ႉ) ပၢႆၵမ်ၶႂၢၼ်သႅင်
(4) ပိုၼ်းပွတ်းဢွၼ်ႇ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပိင်ႇၺႃၽေႃးၵ (ပွင်ႈၵႂၢမ်း)
(5) ပုတ်ႉထမႃးမိူင်းလႂ် (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(6) Selected writings of U Sai Aung Tun (ပပ်ႉ) ဢိၵ်ႇၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႇ လွင်ႈတႆး ပိုၼ်းတႆး ဢမ်ႇ ယွမ်း 40 ၽိုၼ် သေ ဢဝ်ၵႂႃႇဢုပ်ႇလၢတ်ႈ ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈၸၼ်ႉၸွမ် ၼွၵ်ႈမိူင်း လၢႆလၢႆတီႈ။
———————————————-
(7) Tracing the Footstepis of Ai Lao Long (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(8) A Magnificient Journey of Buddha Image from Ava to Sip Hsaung Panna (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(9) Hsu Taung Pyi Bamboo Strip Mieshwork. Image of the Buddha, Many Nung Village, Many Khat Township, Eastern Shan State (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(10) The Multi- Ethnic Myanmar and the Challenge of the 21st Country (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(11) The British Administration in Shan State (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(12) The Japanese Conquest of Myanmar and the occupation and partition of the Shan State (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(13) The Tai Ethnic Migration and Settlement in Myanmar (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(14) Hkamti Shan and their Traditional Laws (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(15) The Founding of Mong Kaung or Mo-gaung (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(16) The village life of the Tai People in the Olden Days in Northern Shan State (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(17) Tai As a walking and working people (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(18) The Shan People and Their Encounter with Buddhism (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(19) The Ancestor Worship of the Shan Ethnic group in Myanmar (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(20) The Shan in Myanmar, Their Culture and Traditions (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(21) The cultural Affiliation of the Zhuang-Tai-Lao Ethnic groups (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(22) The Practical Technique of Vipassana Meditation (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(23) Shan Legends – ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယင်းတေမီးထႅင်ႈၼမ်လိူဝ်ၼႆႉလူးၵွၼ်ႇ။ (ၶေႃမုလ်းပိုၼ်း ၶူးသွၼ်လူင်ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းၼႆႉ ဢိင်မႃးတီႈ ပပ်ႉ Professor Dr.Sai Aung Tun, Who We Know တင်း ၵျုၼ်ႇတေႃႇ ၵျမ တီႉတေႃး သယႃႇၵျီး ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း)
ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 006 July, 2018
