Tuesday, March 19, 2024

ၽူႈတႅမ်ႈပိုၼ်း ၽူႈသၢင်ႈပိုၼ်း ၽူႈၵိုၵ်းပိုၼ်း ၶူးသွၼ်လူင်ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း

Must read

Photo by – SHAN/ ၶူးသွၼ်လူင် ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း

“ၼႆႉႁွင်ႈၶူးသွၼ်လူင် သြႃႇၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းဢိူဝ်ႈ” – ၼႆ ဢူၺ်းၵေႃႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸီႉၼႄ၊ ၽိူဝ်ႇႁႅၼ် ႁူဝ်တူၺ်း ႁၼ်ပၢႆႉ တိတ်းဝႆႉ တင်းလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ဝႃႈ – “မျၢၼ်ႇမႃႉ တမၢႆးဢၽွႆႉ တုတိယ ဢုၵ်ႉၵထ” – ၼႆဝႃႈ။

ၸိုဝ်ႈ – ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း
ပေႃႈ/မႄႈ – ပူႇလွႆၸၢမ်ႇမူဝ်း၊ ၼၢႆးလွႆထုၼ်း(သဵင်ႈမုၼ်တင်းသွင်ၸဝ်ႈ)
ၼႃႈၵၢၼ်ပေႃႈမႄႈ – ပေႃႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸၢင်ႈမႆႉ၊ မႄႈၶၢႆၶဝ်ႈပုၵ်း၊ ၶဝ်ႈမုၼ်းႁေႃႇ (လဵင်ႉၼႃႈႁိူၼ်း)
ပီၵိူတ်ႇ – 1932/7/3 (ၶွပ်ႈတဵမ် 86 ပီ)
တီႈၵိူတ်ႇ – တႃႈမိူင်းၶမ်း (ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈတႃႈပူၵ်ႇ) ၊ မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉ သီႇပေႃႉ၊ ႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၽွင်းငမ်းမိူင်းသီႇပေႃႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢုင်ႇၵျႃႇ (1928-1938)
ပီႈၼွင်ႉ – (1) ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း(ပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈလူင်)၊ (2)ၸၢႆးၵျႃႇပုၼ်ႉ ႁွင်ႉ ၵေႃႇသႅင် ၊ (3) ၸၢႆးၵျႃႇထုၼ်း (ၸၢႆးၵေႃႇၶမ်း)၊ (4) ၼၢင်းငူၺ်ႇၵျႃႇ ႁွင်ႉ ၼၢင်းမူဝ်ငိုၼ်း။
ၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း – 1938 ၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ တီႈႁူင်းႁဵၼ်းသီႇပေႃႉ။
– 1942 လႆႈပၢႆႈသိုၵ်း (ၶႄႇ တင်း ၵျႃႇပၼ်ႇတိုၵ်းၵၼ်) ၵႂႃႇယူႇၾၢႆႇႁွင်ႇသီႇပေႃႉ။
– ၽွင်းၵျႃႇပၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇလႆႈယူႇႁိူၼ်း လႆႈပၢႆႈသိုၵ်းသေ ၸွႆႈၵၢၼ်ငၢၼ်းပေႃႈ မႄႈ၊ ႁွၼ်းၽိုၼ်း၊ ပၢတ်ႇယိူဝ်ႈ ၶၢႆ- ၶၢႆၸွမ်း ဝၢၼ်ႈပဵတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈၵျွင်းပဵင်း၊ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႆၵႂႃႇၶၢႆယိူဝ်ႈပေႃးၸွတ်ႇ ။ ပေႃႈ တင်း မႄႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈလဵင်ႉ လုင်းၸၢႆးထုၼ်းလူႇ။ ( လုင်းထုၼ်းလူႇ ပဵၼ်ပေႃႈ လုင်းထုၼ်းဢေး ၵေႃႉပဵၼ် မႃးႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းတႆး၊ တႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ) ၊ လႆႈပၢႆႈၵျႃႇပၼ်ႇၸွမ်း လုင်းၸၢႆးထုၼ်းဢေးၶဝ်။
– 1945 ၵျႃႇပၼ်ႇပွၵ်ႈယဝ်ႉ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်ႈမိူင်းၶိုၼ်း – လႆႈၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း Modern English School တေႃႇ ၸၼ်ႉ ၸဵတ်း။ (ၽွင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉလႆႈပၢႆႈသိုၵ်း လႄႈ ဢမ်ႇမီးႁိူၼ်းယေး လႆႈမိူဝ်းယူႇၸွမ်း ၼႂ်းဝၢင်းႁိူၼ်း ၽူႈၵွၼ်းၶွၵ်ႈ (ထွင်ႇပႅင်ႇ) လုင်းၶမ်းပၢင်ႇ)
– 1951 လႆႈၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း SLC School Leaving Certificate Examination
– 1952 ပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 10 (ၽွင်းၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ matric ) ယဝ်ႉၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉ ၸွမ် တီႈတႃႈၵုင်ႈ။ ပေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၵႂႃႇ ၸႂ်ႉႁဵတ်းၽူႈမၢႆ (ၸလေးလုမ်း သမဝႃႇယႃႇ မ) လုမ်းတမႃႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းၶတ်းၸ်ႂ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ် ၵဵပ်းငိုၼ်းၵၼ် လႆႈ 600 ပျႃး(kyats) သေ ယွၼ်းႁဵတ်း ၵူၼ်းၸွမ်းၵႃးၶၢႆၼဵင်ႈ လူင်းၵႂႃႇ တႃႈၵုင်ႈ။ လႆႈငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၼိုင်ႈလိူၼ် ႁူၵ်းၶၼ်( 60 kyats)
– 1957/3/23 လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈၶူး B.A Honours ။ ႁပ်ႉၸၼ်ႉၶူးသွၼ်လူင် (Prophesier) ၶူးပႃႉၺၢၼ်ႇ ႁွင်ႉထၢမ် ၸႂ်ႉႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၶိုၼ်း။ လႆႈႁပ်ႉငိုၼ်းလိူၼ် ၼိုင်ႈလိူၼ် သၢမ်ၸွႆႉ( 300 kyats) တႃႇ ၼိုင်ႈၸွႆႉ သူင်ႇပၼ်ပေႃႈတင်းမႄႈ။
– 1958 လႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈမိူင်း ဢမေႊရီႊၶိူဝ်ႊ၊ ႞လိူၼ်လႆႈငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ 100 $ ။
– 1960 လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈၶူး M.A ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇၵူႈမိူင်းမိူင်း (International Relation -ships) တီႈၸၼ်ႉၸွမ် DENVER University, USA.
ၼႃႈႁိူၼ်း – ၶူးသွၼ်ၼၢင်းၼုမ်ႇ (ၵူပ်ႉၵူႈ 1962/3/2 ဝၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼေႇဝိၼ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ)
လုၵ်ႈလၢင်း – 1) ၼၢင်းႁွမ်ၼူၼ်း ၊ 2) ၸၢႆးသႅင်ဝၼ်း။
ၼႃႈၵၢၼ် – 1961 ၶဝ်ႈႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၾၢႆႇပၢႆးပိုၼ်း တီႈၸၼ်ႉၸွမ်တူၼ်ႈတီး(ငဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းတႆး)
– တေႃႇ ထိုင် ပီ 1970 ႁဵတ်းၶူးသွၼ် တီႈၸၼ်ႉၸွမ် – တႃႈၵုင်ႈ၊ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ မၵူၺ်း — ၸိူဝ်းၼႆႉ။
– 1970-80 ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ၸႄႈၼႃး (မျိတ်ႉၵျီးၼႃးၶူဝ်းလဵၵ်ႉ)
– 1980-85 ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၽႃသႃပၢႆးသၢႆႊ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်း (ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်း – ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ)
– 1985-1988 ၶဝ်ႈႁၢပ်ႈၵၢၼ်ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈမိူင်း။
– 1992-2004 ႁပ်ႉတၼ်းႁဵင်းပဵၼ် ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပၢႆးပိုၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ (မျၢၼ်ႇမႃႉတ မၢႆးဢၽွႆႉ)
– 2005 မၵ်းမၼ်ႈပၼ် ပပ်ႉပိုၼ်း 39 ပပ်ႉ ၵဵဝ်ႇၵပ်းပိုၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။
– 1993-2008 ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်း တိုတ်ႉတႅမ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း(မၢႆမီႈလၵ်းမိူင်း)
ထုၵ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈ – 2003 ၵေႃႈလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းမူႇၸႄႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈမွပ်ႈယိုၼ်ႈ ၸုမ်ႈ သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ (ပီမႂ်ႇတႆး 2097 ၼီႈ)
– 2015 ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၸုမ်ႈၶူး D.Litt (Doctor of Letters)

- Subscription -

ၽွင်း 1995-96 ၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လႆႈၶဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တီႈၸၼ်ႉၸွမ်လူင် တႃႈၵုင်ႈ။ တင်ႈတႄႇ ၵႂႃႇၶဝ်ႈၸၼ်ႉ 10 ၊ ဢမ်ႇမီးဢူၺ်းၵေႃႉတႆး ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး ဢမ်ႇသူႈလႆႈႁၼ်တႆး ၼႂ်းၸ်ႂမိူၼ် – “မိုၼ်းတႃ ဢမ်ႇႁၼ်ပီႈ မီႇတႃ ဢမ်ႇႁၼ်ၼွင်ႉ” ဝႆႉ။ ၽိူဝ်ႇၵႂႃႇၶဝ်ႈၸၼ်ႉၸွမ် ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ ၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ မီးၶူးသွၼ်လူင် ဢၼ်ပဵၼ်တႆး ၼႆလႄႈဢမ်ႇၸႂ်ႈၶူးသွၼ်ၾၢႆႇၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ႁဵၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈသေတႃႉ ပဵၼ်ဢၼ် ဢုၼ်ႇဢူၵ်းဢုၼ်ႇၸႂ်လူင်ဝႆႉ၊ ၼႂ်းၸႂ် ၶႂ်ႈႁၼ် ၶႂ်ႈႁူပ်ႉ ၊ ၵႆႉၵႆႉလွမ်လွမ် ၵႂႃႇ ငွၵ်ႈတူၺ်း မၼ်းၸဝ်ႈ။

တႆး လႆႈမႃး ပဵၼ်ယႂ်ႇပဵၼ်လူင် တီႈၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႂ်းၶေႃးဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ၸွမ်း သေဢမ်ႇ ၵႃး သူၼ်ၸႂ် ပႃး ၸႂ် ၶႂ်ႈႁူႉ ပိုၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ၊ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၽႂ် လုၵ်ႉတီႈလႂ်မႃး — ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၼႂ်းပီၼၼ်ႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် ၸိူဝ်းပဵၼ်တႆး ၶွၼ်ႈၵၼ်သေ ၸတ်းႁဵတ်းပၢင် ဝႆႈဝၢၼ်းယေႃး မုၼ်ငဝ်း ၶူးသွၼ် ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈမႃး။ ဢမ်ႇလႆႈတိုဝ်ႉတၢင်းလၢတ်ႈတေႃႇမၼ်းၸဝ်ႈသေတႃႉ – ပိုၼ်း မၼ်း ၸဝ်ႈတႄႉ တေႇႁူႉမႃးၽွင်ႈ ။ မိူၼ်ၼင်ႇ – လိၵ်ႈတႆး တူၼ်းသဵင် 6 သဵင်၊ လိၵ်ႈတႆး မ ႁႃႈတူဝ် ၊ ၸလွပ်ႈလူင် ၵမ်ႇပေႃးၸႃႉတႆး( ႁိမ်းၵွင်းလွႆ ၵွင်းမူးၶမ်း တႃႈၵုင်ႈ)– ၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇတေမီး၊ တႃႇတေပဵၼ်မႃး လႆႈႁူႉဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈတူင်ႉၼိုင်မႃး တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။

ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ယၢမ်ႈႁၢပ်ႇမႃးၵေႃႈ လိူဝ်သေႁဵတ်းၶူးသွၼ် ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ်တင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈ၊ ၸၼ်ႉၸွမ် တၢင်းလူင်တႃႇလိူဝ်ႇ၊ ၸၼ်ႉၸွမ်တူၼ်ႈတီး၊ မၵူၺ်း၊ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉယင်းယၢမ်ႈ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၶူဝ်ႊလဵၵ်ႉ ၸၼ်ႉ ၸွမ် ၸႄႈၼႃး (မျိတ်ႉၵျီးၼႃး)၊ ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၽႃသႃ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵူႈမိူင်းမိူင်း (ယၢမ်းလဵဝ်ၸၼ်ႉၸွမ်ၽႃသႃၼွၵ်ႈမိူင်း /တႃႈၵုင်ႈ) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ႁဵတ်းၼႆ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၸွႆႈၵၢၼ် ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆး ၸၼ်ႉၸွမ်တင်းလူင် တႃႈၵုင်ႈ ၸုမ်းတႆးတႃႈၵုင်ႈ လႄႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းႁူႉၸၵ်းမၼ်းၸဝ်ႈမႃး။ မိူဝ်ႈတႅမ်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႆႉ ၵပ်းၾူၼ်းလၢတ်ႈ တေႃႇ မၼ်းၸဝ်ႈ ယင်းတိုၵ်ႉတွင်းၽူႈ တႅမ်ႈလိၵ်ႈယူႇ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းမၼ်းၸဝ်ႈသေ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ၊ ဢၼ်ပဵၼ် တိူဝ်ႊရႅၵ်ႉထိူဝ်ႊ လုမ်းပျီႇ ထွင်ႇၸုဢိၼ်ႊသတီၵျုတ်ႉ ၾၢႆႇၵမ်ႉၸွႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၵေႃႉယၢမ်ႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈမႃး ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။

“ပေႃးႁဝ်းၶႃႈတေၶႆႈ ၼႄလွင်ႈသြႃႇလူင်ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း လွင်ႈသုၼ်ႇတူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ တင်း ႁဝ်းၼႆ – လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ လႄႈသင် ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈသင် မၼ်းၵေႃႈတေ လႆႈၸီႉ ၼႄပႃး မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ဢၼ်ႁဝ်းလႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁဝ်းတေလႆႈ ၼႄးၼႆႉတႄႉပဵၼ် ပေႃႊလသီႊ ၶွင်မိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်၊ လူင်ပွင် ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပေႃႇလသီႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇသိုဝ်ႈ တေႃႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ႁဝ်းမီး လွင်ႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်မႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်း၊ ႁဝ်းႁဵတ်းတႃႇႁႂ်ႈ ပေႃးလီၵၼ်ၵေႃႈ ၶဝ်သမ်ႉၸွမ်းယႃႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် လႄႈလႆႈမႃး တိုဝ်းၵမ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ လႆႈပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်မႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပႃးႁဝ်းၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ၵေႃႉထီႉသွင် တႄႉပဵၼ်ဢူးထုၼ်းမိၼ်ႉတွင်ႇၵျီး၊ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈပပ်ႉၵဵဝ်ႇၵပ်းပၢင်လူင်လႄႈသင်၊ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇဢမ်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈလွင်ႈၵူၼ်းမိူင်း တႆးႁဝ်း လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်တင်း မၢၼ်ႈသေ လႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇၾၢႆႇသုမ်းမႃး ၸိူဝ်ႉႁိုဝ်လၢႆလၢႆ မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတိုၵ်း သူၼ်းႁႂ်ႈႁဝ်းလႆႈမႃး ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။

ထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်း ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်သြႃႇလူင် ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းၼႆ ၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈ။

သြႃႇလူင်ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းၺႃးၵၼ်တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၼႆႉ 1966 ၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တီႈၸၼ်ႉ ၸွမ်တူၼ်ႈတီး။ မၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉပဵၼ်ၶူးသွၼ်လူင်ၾၢႆႇပၢႆးပိုၼ်း။ မၼ်းၸဝ်ႈႁႃ သူၼ်း တုမ် သူၼ်းႁူၺ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈၶဝ်မႃးႁဵၼ်းလိၵ်ႈ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ႁူၺ်းသူၼ်းဝႃႈ – ပဵၼ်တႆး လူဝ်ႇမေႃလိၵ်ႈတႆးၼႆ ႁူၺ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်း သွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈတႆး ႁဝ်းမႃး။ ၼိုင်ႈဝူင်ႈ သွၼ်ပၼ် ၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်း ၼႂ်းဝၼ်းသဝ်။ မၼ်းၸဝ်ႈဢဝ်ၶၢဝ်း ယၢမ်းမၼ်းၸဝ်ႈသေ သွၼ်လိၵ်ႈတႆး ပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း။

ႁဝ်းၼႆႉ လႆႈႁဵၼ်းတီႈမၼ်းၸဝ်ႈ သွင်ဝူင်ႈ ၊ သွင်ဝူင်ႈၵေႃႈ သွင်ၸူဝ်ႈမူင်း ၼၼ်ႉၼႃႇ။ ပေႃး သွင်ၸူဝ်ႈမူင်း ယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈ မႂ်းၶတ်းၸႂ်တႅမ်ႈမႃးလူး လိၵ်ႈတႆးၼႆႉ မႂ်းၶႂ်ႈတႅမ်ႈသင်တႅမ်ႈ၊ ႁဝ်းၵေႃႈ တႅမ်ႈသေ ပၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ၊ မၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႈ မႄးပၼ်ႁႄ တူၺ်းပၼ်ႁႄ ယဝ်ႉၵေႃႈ ထိုင်မႃး ထႅင်ႈပၢတ်ႈ ၵေႃႈ ထၢမ်ယဝ်ႉၼႃႇ – “ဢၢႆႈၸွင်ႇမႂ်းၶႂ်ႈမေႃထႅင်ႈႁႃႉ” – ၼႆ ႁဝ်းၵေႃႈဝႃႈ “ၶႂ်ႈမေႃဢေႃႈ” ၼႆ။

ပေႃးၼၼ် မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ သိုပ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈ – “ပေႃးၶႂ်ႈမေႃ လူဝ်ႇထွမ်ႇၵႂၢမ်းၵဝ်” – “ဢေႃႈ….ထွမ်ႇၶႃႈဢေႃႈ” “ပေႃးၸိူင်ႉ ၼၼ် မႂ်းၵႂႃႇႁဵတ်းၶူးသွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈလူး” – ဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်ၶွင် ဢႃႊ— “ပႆၸႂ်ႈၶႃႈယူဝ်ႉ သြႃႇႁဝ်း ၶႃႈပႆႇမေႃ ၶႂ်ႈမေႃ သမ်ႉတေ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵႂႃႇသွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈၶႃႈလႃႇ” – ဝႃႈၼႆ။ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ “ပေႃးမႂ်းၵႂႃႇႁဵတ်းသြႃႇပိူၼ်ႈၼႆ မႂ်းတေၶႅၼ်းမေႃမႃးဢိူဝ်ဢၢႆႈ” – ႁဵတ်းၼႆသေႁဝ်းၵေႃႈလႆႈထွမ်ႇ ၵႂၢမ်းမၼ်းၸဝ်ႈ။

ပေႃးထိုင်ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး ႁဝ်းၵေႃႈ လႆႈလုၵ်ႉတီႈႁိူၼ်းႁဝ်းသေ ပႆၵႂႃႇဝၢၼ်ႈပႃႇမႆႉ (ပွၵ်ႉဝႃးပျႃးယၢမ်းလဵဝ်) သေ ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် ၼိုင်ႈၶမ်ႈၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်း။ တႃႇၵႂႃႇသွၼ်တႄႉ ၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်းၵူၺ်း ဢၼ်ႁဝ်းလႆႈ တူၺ်း လိၵ်ႈ သေႁၢင်ႈႁႅၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇ ယွမ်း သွင်ၸူဝ်ႈမူင်း။ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမေႃ ဢမ်ႇယူႇလႆႈ ယဝ်ႉၼႃႇ။ မၼ်းၵႃႈလႆႈမေႃမႃးတိၵ်း တိၵ်းၸိူင်ႉၼင်ႇ မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈတႄႉယဝ်ႉၼႃႇ။ ပဵၼ်ၵုင်ႇမုၼ်ၵေးၸူး မၼ်းၸဝ်ႈတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႉသေႁဝ်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃး မႃး ၼႂ်းၵၢၼ် လိၵ်ႈၵၢၼ်လၢႆး လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၾၢႆႇလိၵ်ႈၾၢႆႇလၢႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈ ပႃးမႃး။

ပီ 1969 ႁဝ်းၵေႃႈလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆး တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉႁဝ်းၵေႃႈၶဝ်ႈပႃး၊ ပေႃးၶဝ်ႈပႃးမႃးၵေႃႈ ႁဝ်းႁၼ်ၸိူဝ်ႉႁိုဝ်လႃႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ – ယူႇတႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၼႆႉ ယႃႇဝႃႈ ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်းလႃႈ ၵၢၼ်လိၵ်ႈၵၢၼ်လၢႆး ၵေႃႈ ယင်းႁဵတ်းယၢပ်ႇလူင်ၼႆႉ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆ ဢမ်ႇတၢပ်ႈယူႇယဝ်ႈယူဝ်ႉၼႆသေ ႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈယွၼ်းဢၶႂၢင်ႉတီႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ဢီႈသင် သေ ႁဝ်းၵေႃႈ တိုၼ်းဝႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵၢၼ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1969 တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၼႆႉယဝ်ႉ။

တေလႆႈဝႃႈ ယူႇတီႈမၼ်းၸဝ်ႈသေ ၸႂ်ႉၶဝ်ႈထိူၼ်ႇဢမ်ႇၸႂ်ႈသေတႃႉ ၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ် ဢၼ်ႁဝ်းလႆႈႁဵတ်း လုၵ်ႈၼွင်ႉတပေး မၼ်းၸဝ်ႈသေ တူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းၵၢၼ်လိၵ်ႈၵၢၼ်လၢႆးႁေ ႁဝ်းၵေႃႈလႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇမႃး။ ၵုင်ႇၵေးၸူးမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ယႂ်ႇတႄႉ ယဝ်ႉ ၵႂႃႇ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးတႆးႁဝ်းဢမ်ႇႁၢႆဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼႆႈ ပေႃးႁဝ်းတေၵႂႃႇယွင်ႈယေႃး ၵူၼ်းလူင်တၢင်ႇၵေႃႉၵူၺ်းၼႆ မၼ်းဢမ်ႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်တႄႇငဝ်ႈသေ တိုၵ်းသူၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၵမ်းလဵဝ်။ တီႈမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇယုၵ်ႉယွၼ်ႈ ဝႆႉ တႃႇသေၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း တေႉ မၼ်းၸဝ်ႈဢမ်ႇပေႃးတူင်ႉၼိုင်၊ ဢမ်ႇပေႃးတူင်ႉၼိုင်ၼမ်ၼႆ သေတႃႉၵေႃႈ ဢၼ် မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈမီးယူႇ။

ဢၼ်လီမၢႆလီတွင်း လီသႂ်ႇၸႂ် လီဝူၼ်ႉၸွမ်းၼႆႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ – တင်းၾၢႆႇ — ၶဝ်ၼႄးဝႃႈ -“တႆးသူ ၼႆႉမိူဝ်ႈလႂ်ဢမ်ႇမိူဝ်ႈ လႂ်ၵေႃႈၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၵူၺ်းလူင်” ၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ – “ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႃးႁႃး ၊ ႁႃးၼႆႉ ဢမ်ႇဝူၼ်ႉတႃႇ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၵူၺ်း။ ႁႃးၼႆႉ ဝူၼ်ႉတႃႇ – – – ႁဵတ်းၶုၼ်ၼိူဝ်ၶဝ် ၵူၺ်းဢိူဝ်ႈ။ ၵွပ်ႈသင်လႃႇၼႆ ပူႇမွၼ်ႇ ႁဝ်းၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵူႈ ပွၵ်ႈၼႆႉ ပိူၼ်ႈၵေႃႈႁဵတ်းၶုၼ် ၼိူဝ်ၶဝ်မႃး ႁဝ်းၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းဢိူဝ်ႈ! ။ တႃႇတေလႆႈႁဵတ်းၵေႃႈ ႁဝ်းတေလႆႈၶိုင်ပွင်ဢိူဝ်ႈ!- မၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်။

ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈလီလႆႈဢဝ်သႂ်ႇၸႂ် သေဝူၼ်ႉတူၺ်း၊ ဢၼ်ႁပ်ႉဢမ်ႇႁပ်ႉၵေႃႈပဵၼ်လွင်ႈၼိုင်ႈ။ ၵူၺ်းလီဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်သေ ဝူၼ်ႉတူၺ်း ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈၼႆႉ ၸႂ်ႈႁႃႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁႃႉ ။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ လိၵ်ႈၵေႃႈမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ တႅမ်ႈၼမ် ပပ်ႉလူင်ၾၢႆႇဢိင်းၵလဵတ်ႈ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ တႅမ်ႈလွင်ႈပိုၼ်း မိူင်း တႆး တေႃႇထိုင် 1962 ၼႆႉၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီၵျႃႉ။ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်းလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၼႆႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈလႂ်လႃႇၼႆ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေ ပဵၼ်မႃး မူႇပိူင်ၾႅတ်ႊၻရႄႊ ၊ ၼႂ်းပပ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ၸေးလီၼႃႇ။ ဢၼ်ၸေးမိူၼ်မၼ်း ၸဝ်ႈတႅမ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီး။ ပေႃးတၢင်ႇၸိူဝ်ႉ တၢင်ႇပိူင်မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ တႆးႁဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတၢင်းႁွင်ႇမိူင်းၶႄႇလူင်းမႃးဢိူဝ်ႈ၊ တႆးႁဝ်းၼႆႉ မီးၸဝ်ႈဝူင်ႉ ႁေႃသႅင်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ လႆႈၵွၼ်းၼႃႈလိၼ် မိူင်းၵႆထၢၼ်ႇၼႆႉဢိူဝ်ႈ ပႃးၸဵမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၊ မိူင်းထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းလၢဝ်းပွတ်းတူၵ်း ပႃးၸဵမ်မိူင်းၶႄႇတေႃႈလဵဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းၵမ်ႈၼမ် ပိူၼ်ႈၵေႃႈႁူႉယဝ်ႉၵႂႃႈ။

ၵူၺ်းၼႃႇၽွင်း 1960-62 ဢၼ်ၵူၼ်းလူင်တႆးႁဝ်းၶတ်းၸ်ႂတူင်ႉၼိုင် ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေ ၵေႃႇတင်ႈလႆႈၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ဢၼ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်တႅမ်ႈၸေးမိူၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၼၼ်ႉဢမ်ႇမီး။ မၼ်းၸဝ်ႈၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇဝႆႉ လႄႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းလီၶတ်းၸႂ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း။

Photo by – SHAN/ ၶူးသွၼ်လူင် ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းလႄႈ တင်းမေးၼၢင်း ၶူးသွၼ်လူင် ၼၢင်းၼုမ်ႇ

မေႃသွၼ်လူင် ၼၢင်းၼုမ်ႇ

ၽူႈႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈၶူးသွၼ်လူင်သြႃႇၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း

– “ႁူပ်ႉၵၼ်တင်းသြႃႇလူင် ၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ႁဝ်းလုၵ်ႉသႅၼ်ဝီ ၶၢႆႉမႃးယူႇႁူင်းႁဵၼ်းတီႈသီႇပေႃႉ။ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ႈတီႈ တႃႈၵုင်ႈၵေႃႈ ၺႃးၵၼ်ထႅင်ႈ။ ႁဝ်းပဵၼ်ၵေႃႉႁၵ်ႉၵၼ် ႁိုင် 10 ပီ ၊ မၼ်းၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်းမႃး သေ ၸင်ႇမႃးတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈၵၼ်။ မိူဝ်ႈ ဢဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ဝၼ်း သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၼၼ်ႉၼႃႇ (ၶူဝ်သေလၢတ်ႈ) ။ ဢၼ် ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ် ၼိူဝ်မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးသင်။ မၼ်းၵေႃႈၵႆႉၵႆႉၵႂႃႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၼၼ်ႉၼႃႇ။ မၼ်းၵေႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်း၊ ႁဝ်းၵေႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁဝ်း။ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇတၼ်း ။ ဢၼ်လႆႈႁဵတ်း ၵၢၼ် ၸွႆႈၵၼ်ၵေႃႈ ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉၼႃႇ။ ၵၢၼ်မူႇၸုမ်းတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉၼႃႇ။ ၵႂႃႇလူႇၵႂႃႇတၢၼ်းၸွမ်းၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ”

ၶူးသွၼ်လူင်ၼၢင်းၼုမ်ႇ (ၸိုဝ်ႈတၢင်ႇဢၼ် ၼၢင်းၵျီႇၵျီႇၼု တင်ႈယဝ်ႉဢမ်ႇတၼ်းၸပ်း) ၼႆႉ ၸႃႇတီႉတီႈၵိူတ်ႇ မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ် ဝီႁွင်ႇ။ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ တီႈ ပေႃႈပူႇလွႆပႃႉၵျွႆႇ ၼၢႆးလွႆသူၺ်ႇပူႉ ၊ မိူဝ်ႈပီ 1933 လိူၼ်ၵျၼ်ႊၼ ဝရီႊ 26 ဝၼ်း။ ဢႃႇယု 6 ၶူပ်ႇၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တီႈဝဵင်းသႅၼ်ဝီ တေႃႇထိုင်ၸၼ်ႉ 7 ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၶၢႆႉၵႂႃႇ ၶဝ်ႈ ႁူင်း ႁဵၼ်း တီႈ မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ။ ပီ 1953 ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 10 တီႈ ႁူင်းႁဵၼ်း SLC School Leaving Certificate Examination ဝဵင်းသီႇပေႃႉ။ လႆႈငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးသေ ၵႂႃႇႁဵၼ်း လိၵ်ႈ တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ လႆႈႁပ်ႉ ၸုမ်ႈၶူး ၾၢႆႇၶူးသွၼ် B.Eds. မိူဝ်ႈပီ 1958 ။

ထိုင်မႃး ပီ 1959 လႆႈပွၵ်ႈႁဵတ်း ၶူးသွၼ်ၶိုၼ်းတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ဝဵင်းသႅၼ်ဝီ 2 ပီသေ လႆႈၶိုၼ်ႈ ပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်း ႁူင်းႁဵၼ်း ထႅင်ႈ 3 ပီ။ 1964 လႆၶၢႆႉၵႂႃႇ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင် (ဢထၵ) မၢႆ 5 (ၵျွင်းၵြႃး) ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။ 1975- 1980 ၶၢႆႉၵႂႃႇပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင် မၢႆ3 ဝဵင်းၸႄႈၼႃး(မျိတ်ႉၵျီးၼႃး)။ 1980-81 လႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ ဝဵင်း တၢၼ်ႇလိၼ်ႇ သေ ႁဵတ်းၶူးသွၼ် ၸၼ်ႉသုင် မၢႆ 4 ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉၶၢႆႉၵႂႃႇပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း St. Augustine ဝဵင်းၵမႃႇ ယုတ်ႉ တေႃႇ ထိုင် 1986။ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး ၶၢႆႉၵႂႃႇႁဵတ်းၶူးသွၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းၼၢင်းယိင်း ဢထၵ 2 လႃႉတႃႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 8 ပီ (1981-1993) တေႃႇပေႃးလိုဝ်ႈၵၢၼ်။

ယၢမ်းလဵဝ် ၶူးသွၼ်လူင်သြႃႇၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း လႄႈ မေႃသွၼ်လူင် သြႃႇမ ၼၢင်းၼုမ်ႇ ၼႆႉ မီးလုၵ်ႈ သၢင်ႇလုၵ်ႈၸၢင်း ဢၼ်လႆႈဢဝ်ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ ၵေႃႈမီးလၢႆၸဝ်ႈ။ ၸိူဝ်းၵႂႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ် သႃ သၼႃ ထိုင်မိူင်းဢမေရီႊၵၼ် ၵေႃႈမီး။ ၵွင်းမူးလူင် တီႈဝၢၼ်ႈၼွင်ၶမ်း ဝဵင်းၸေႈၼႃးၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၵုမ်းၵေႃႇတၢင်ႇထီး ၽွင်းၵႂႃႇတူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်းတီႈၼၼ်ႈ။ ယၢမ်းလဵဝ် တင်းသွင်ၸဝ်ႈ မီးဢႃယု 86 ပၢႆမႃး သေ ယူႇႁူမ်ႈၵိုၵ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်း ၼၢင်းႁွမ်ၼူၼ်း တီႈ မၢႆႁိူၼ်း 33 ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းဢိၼ်ႇၵျိၼ်းမျႅင်ႇ ၵိဝ်ႇမၢႆ 5 ၊ ပွၵ်ႉ သုဝၼ်ၼ ၊ ၸႄႈဝဵင်းတိၼ်ႇၵၢၼ်းၵျုၼ်း၊ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ။

Photo by – SHAN/ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၵၼ်ႇတေႃး ၶူးသွၼ်လူင် ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း

ပပ်ႉ/ပွၵ်ႈၵႂၢမ်း
(1) History of the Shan State from its origins to 1962 (ပပ်ႉ)
(2) ၽႂ်ပဵၼ်ၽႂ်ၼႂ်းမိူင်းတႆး (ပပ်ႉ)
(3) ၸိမ်းတူၺ်းလႄႈဝၢၼ်ဢိူဝ်ႈ (ပပ်ႉ) ပၢႆၵမ်ၶႂၢၼ်သႅင်
(4) ပိုၼ်းပွတ်းဢွၼ်ႇ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပိင်ႇၺႃၽေႃးၵ (ပွင်ႈၵႂၢမ်း)
(5) ပုတ်ႉထမႃးမိူင်းလႂ် (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(6) Selected writings of U Sai Aung Tun (ပပ်ႉ) ဢိၵ်ႇၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႇ လွင်ႈတႆး ပိုၼ်းတႆး ဢမ်ႇ ယွမ်း 40 ၽိုၼ် သေ ဢဝ်ၵႂႃႇဢုပ်ႇလၢတ်ႈ ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈၸၼ်ႉၸွမ် ၼွၵ်ႈမိူင်း လၢႆလၢႆတီႈ။
———————————————-
(7) Tracing the Footstepis of Ai Lao Long (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(8) A Magnificient Journey of Buddha Image from Ava to Sip Hsaung Panna (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(9) Hsu Taung Pyi Bamboo Strip Mieshwork. Image of the Buddha, Many Nung Village, Many Khat Township, Eastern Shan State (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(10) The Multi- Ethnic Myanmar and the Challenge of the 21st Country (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(11) The British Administration in Shan State (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(12) The Japanese Conquest of Myanmar and the occupation and partition of the Shan State (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(13) The Tai Ethnic Migration and Settlement in Myanmar (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(14) Hkamti Shan and their Traditional Laws (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(15) The Founding of Mong Kaung or Mo-gaung (ပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းမိူင်း)
(16) The village life of the Tai People in the Olden Days in Northern Shan State (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(17) Tai As a walking and working people (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(18) The Shan People and Their Encounter with Buddhism (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(19) The Ancestor Worship of the Shan Ethnic group in Myanmar (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(20) The Shan in Myanmar, Their Culture and Traditions (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(21) The cultural Affiliation of the Zhuang-Tai-Lao Ethnic groups (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(22) The Practical Technique of Vipassana Meditation (ၽိုၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ)
(23) Shan Legends – ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယင်းတေမီးထႅင်ႈၼမ်လိူဝ်ၼႆႉလူးၵွၼ်ႇ။ (ၶေႃမုလ်းပိုၼ်း ၶူးသွၼ်လူင်ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းၼႆႉ ဢိင်မႃးတီႈ ပပ်ႉ Professor Dr.Sai Aung Tun, Who We Know တင်း ၵျုၼ်ႇတေႃႇ ၵျမ တီႉတေႃး သယႃႇၵျီး ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း)

ၶုၼ်သၢင်ႇမူး (14/6/2018)

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 006 July, 2018

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း