ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢမ်ႇၵိူတ်ႇတီႈပၢင်ၽိတ်းမေႃးထဵင်ၵၼ်တီႈဢမ်ႇမီးႁဵတ်ႇၽူလ်(လွင်ႈတၢင်း)

ၵၢၼ်ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ် ၵၢၼ်မုင်ႈမွင်းတုၵ်းယွၼ်းၵူႈၵေႃႉ ၵူႈမူႇ ၵူႈၸုမ်း ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ ပဵၼ်“ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ” ဢၼ်ယိင်ႈယႂ်ႇလူင် လိူဝ်ၵူႈသိင်ႇ ၵူႈယၢင်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈလူင်တႃႇတႆးဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉတႄႉ။ လူၺ်ႈၵၢၼ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၼၼ်ႉ ပေႃး ဢဝ်မႃးႁုပ်ႈလုမ်းၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလိူဝ်လွတ်ႈလႆႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈတႆးဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်ၼႆ ႁူႉတၵ်းဢမ်ႇၽိတ်း။

ၼႂ်းမိူဝ်ႈၵႂၢမ်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ် တင်း လၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈႁဝ်း တိုၵ်ႉၶတ်းၶႂၢင်ၵၼ်ပဵၼ်ၵေႃႉတၢင်းတၢင်း ဢမ်ႇႁွမ်းၵဵဝ် ပဵၼ်ၼိုင်ႈလဵဝ်ၵၼ်သေ ယူႇၵေႃႉၾၢႆႇၾၢႆႇၼၼ်ႉလႄႈ လိူဝ်သေမုင်ႈတူၺ်းယင်းပႆႇႁၼ်ပဝ်ႈမၢႆယဝ်ႉ တိုၵ်ႉငုမ်းငၢမ်း ႁႃငိူၼ်ႈငဝ်ႈႁူဝ်တၢင်းဢွၵ်ႇပႆႇႁၼ် တေႃႇႁၢၼ်ႉ ဝၼ်းၼႆႉယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃး 60 ပီပၢႆယဝ်ႉၵေႃႈ ၵႂင်ပူၵႂင်ပႃယူႇ ၼႂ်းငဝ်းမိုတ်ႈလပ်းသိင်ႇ ဢမ်ႇၵွမ်ႉလူၺ်ႈၽူႈၸွမ်းလင်ၵွႆးၽူႈဢွၼ်ၼမ်းတၢင်း ၵေႃႈယင်းပႆႇမၼ်ႈၸႂ်လႄႈ ၸႅင်ႈလႅင်းၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်ဢွၼ်ပႆယူႇ။

ပဵၵ်ႉသမ်ႉပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ၵူႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၶိူဝ်း ၵူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ႁၵ်ႉၽႃးသႃ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈ ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ၵူႈဢမ်ႇၵၢၼ်ႉၽႂ်ၼႆသေတႃႉ ၵွႆးၵႃႈမၢင်လွင်ႈၵေႃႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၵႂၢမ်းႁူႉလႄႈၸႂ်မႃႇၼ ၸိုဝ်ႈသဵင် ဢူငဝ်းႁဝ်း ဝႆႉၼၵ်းလူၼ်ႉလိူဝ်ပူၼ်ႉတီႈၽႅဝ်ႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ႁဝ်းမီးလွင်ႈၶၢတ်ႇၸုတ်ႈလုတ်ႈယွမ်းၵၢၼ်ယူႇၸွမ်းၵၼ် ၼႂ်းတူင်ႇ ဝူင်းၵူၼ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၵၢၼ် ဝႆႉဝၢင်းတူဝ် ၵၢၼ်ယူႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းလၢႆသႅၼ်းပၢၼ်ၵူၼ်း ႁူမ်ႈတင်းပၺ်ႁႃလၢႆလိူင်ႈလၢႆပိူင် ဢမ်ႇၼၼ် ဝႃႈလႃးၵေႃႈ သတိၺၢၼ်ႇႁဝ်းဢမ်ႇႁွပ်ႈၶွပ်ႈပဵင်းပေႃးႁပ်ႉလႆႈ လၢႆသိင်ႇလၢႆယၢင်ႇ ၼႂ်းၵၢၼ်ယူႇႁူမ်ႈၵူၼ်းမူႇမၢၵ်ႈၼမ်ႁိုဝ်လႂ်ၸိူဝ်း ၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ႁဵတ်ႇၽူလ် (ႁေႇတုၽလ) ဢၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶႂ်ႈမီးလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵွႆးၵႃႈၵၢၼ်သၢင်ႈလၢႆးၽွမ်ႉႁူမ်ႈ သမ်ႉ ၵႂႃႇပဵၼ်ၵၢၼ်ယႃႉလွင်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ႁိုဝ် သၢင်ႈလွင်ႈတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၵၼ် လူၺ်ႈသူပ်းလူၺ်ႈပၢၵ်ႇ ၵၢၼ်ဢုပ်ႇ ၵၢၼ်လၢတ်ႈ လၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈ ၶတ်းၵၼ်တင်းၵၢၼ် ႁႃလွင်ႈသုတ်ႉၸူးၶဝ်ႈႁႃဢွမ်ႇလွမ်ႈၽွမ်ႉပႅင်းၵၼ်။

ယွၼ်ႉၵွပ်ႈပၺ်ႁႃသိုၵ်းသိူဝ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉသေလႄႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းၸိူဝ်းယူႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼႂ်းမိူင်းၵူႈတီႈတီႈၵေႃႈလႆႈၵဵပ်းႁွၼ်ႈၶွၼ်ႈတုမ်ငိုၼ်းတွင်းၶူဝ်းလဵင်းတၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉၸွႆႈထႅမ်ၵေႃႉဢိတ်းၵေႃႉဢီႈၸွမ်းၼင်ႇပွင်ပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉသေၸွႆႈထႅမ်ၼႆၵေႃႈ တေႃႉတႄႉယႃသႆႈဢွၼ်ႇဢိတ်း ဢီႈၵွႆး ပေႃးတေမႃးတႅၵ်ႈတင်းၵၢၼ်လူႉသေႁၢႆ(လူႉသုမ်း) ၶူဝ်ၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ၶူဝ်းႁိူၼ်းၽိူၼ်ဝၢၼ်ႇလႄႈ ႁိူၼ်းယေး ၵူၼ်ႇပင်း လူႉလႅဝ် ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ဝၢတ်ႇၸဵပ်းလူမ်ႉတၢႆၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဢမ်ႇဢဝ်မႃးတွပ်ႇတႅၼ်း ၵမ်ႉၵိုင်ႇၵၼ် လႆႈၵေႃႈ လီလိူဝ်ဢမ်ႇလႆႈတၢင်းၵမ်ႉၸွႆႈသင်မွၵ်ႈၼၼ်ႉၵွႆး။

ၸိူဝ်းၼႆႉမၼ်းၵေႃႈပဵၼ်လၢႆးၵႄႈပၢႆႁဵတ်ႇၵွႆး ပိူင်လူင်မၼ်းႁဝ်းတၵ်းထုၵ်ႇလႆႈမီးၽႅၼ် တၵ်းလႆႈႁႃလၢႆး ၵႄႈတီႈငဝ်ႈ တူၼ်ႈတေႃမၼ်း ယႃႇႁႂ်ႈ လွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈလႄႈၵၢၼ်လူႉသေႁၢႆၵေႃႈတၵ်းတေဢမ်ႇမီး။ ၵၢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်သိုၵ်းသိူဝ်ၶိုၼ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇ ၸႂ်ႈယွၼ်ႉၼမ်ႉမိုဝ်းတႆး ၵွႆးၵႃႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်လွင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉမႃးပဵၼ်ႁဵတ်ႇ(လွင်ႈတၢင်း) သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ထဵင်မေႃး လႃႇသႄႉသွမ်းၽိတ်း ၽႅၵ်ႇၵၼ် ဝႃႈ “ၸွင်ႇႁဝ်း တေထုၵ်ႇလီၸတ်းႁဵတ်းငၢၼ်း(ပွႆး) ပီမႂ်ႇ မိူဝ်ႈၼမ်ႉတႃပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းပွတ်းႁွင်ႇ ယင်းပႆႇႁိူတ်ႇႁႅင်ႈ” ႁိုဝ် လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၵွႆးၵႃႈ ၽႂ်သမ်ႉၵေႃႉႁဵတ်းႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းပွတ်းႁွင်ႇလႆႈတူၵ်းၼမ်ႉတႃလႆႈမႆႈလႆႈလိူတ်ႇႁွၼ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇႁၼ်ထိုင် ၵဝ်ႉငဝ်ႈႁူဝ်တီးလွင်ႈၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈပဵၼ်မႃးၼႆႉ ႁဝ်းသမ်ႉၵႂႃႇႁၼ်ပၺ်ႁႃတီႈပၢႆႁဵတ်ႇမၼ်းၵွႆး ဢမ်ႇၵႂႃႇတူၺ်းတီႈၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးမၼ်းသေ ဢဝ်မႃး သႄႉၼႄးလႃႇၵၼ် ၽိတ်းမေႃးထဵင်ၵၼ် သူင်ပွႆးမၵ်ႉပွႆးႁိတ်ႉပွႆး ႁႃၵိၼ်ၸွမ်းပွႆး ၼႆၼၼ်ႉၵွႆး  ၸိုင်ႁဝ်းဢမ်ႇၵႂႃႇလႃႇဝႃႈသႄႉၼႄး ႁႄႉႁၢမ်ႈ သိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးတိုၵ်းၵၼ် ၼႂ်းၼႃႈလိၼ် မိူင်းတႆးႁဝ်း လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈႁေႃႁိူၼ်းၸိူၼ်းတၢင်ႇဝၢၼ်ႈသူၼ်ၼႃးႁဝ်းလႆႈႁၢမ်းလူႉလႅဝ် ပီႈၼွင်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း တင်းၼမ်တင်းလၢႆ လႆႈပၢႆႈ လႆႈၼီ ပိုၼ်ႉပႅတ်ႈပွႆႇၽႃႈတီႈၵိူတ်ႇတီႈပဵၼ်တီႈ ၾင်ႁူၵ်ႈၾင်ႁႄႇႁဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇ ႁၼ်ထိုင် ဢမ်ႇႁတ်းၵႂႃႇၼႄးၵေႃႉမႃးႁဵတ်းႁၢႆႉတေႃႇႁဝ်းသေ ၵုမ်ႇမႃးၼႄးတၢင်းၽိတ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၵွႆး။

ပေႃးတူၺ်းၸိူင်ႉၼႆ ပွင်ႇဝႃႈ တၢင်ႇၸၢတ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းၶဝ် ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တႃ ဢမ်ႇၵူဝ်ၵိၼ်ႁဝ်း ထၢင်ႇလဵၵ်ႉလူဝဝ်ႁဝ်းၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ယင်းပဵၼ်ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃ ၾိုတ်ႉႁိမ်ၸိင်းဢဝ်တီႈယူႇတီႈၵိၼ်ႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ယွၼ်ႉႁဝ်း ဢမ်ႇမီးႁႅင်း ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၶိုၼ်းႁတ်းတႃႉၶႅင်ႇပိူၼ်ႈလႄႈ လုၵ်ႈပိူၼ်ႈၽိတ်းၵေႃႈမႃးပေႃႉလုၵ်ႈႁဝ်း လုၵ်ႈႁဝ်းၽိတ်းၵေႃႈ ပေႃႉလုၵ်ႈႁဝ်း ႁဵတ်းၼၼ်ယူႇၵွႆး ဢမ်ႇႁတ်းၵႂႃႇဝႃႈ ၵႂႃႇၼႄးတၢင်းၽိတ်းပိူၼ်ႈ။

ပိူင်လူင်မၼ်းၵေႃႈ ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ် ႁဝ်းၸင်ႇဢမ်ႇမီးႁႅင်းၶတ်းတႃႉၶႅင်ႇပိူၼ်ႈလႄႈလႆႈၵူမ်ႈႁူဝ် လႆႈပၢႆႈၼီ ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ႁၢၵ်ႈငဝ်ႈ တူၼ်ႈတေႃလူင်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းၵေႃႈ ၵၢၼ်ထဵင်ၽိတ်းမေႃးၵၼ်လူၺ်ႈမီးႁဵတ်ႇမီးၽူလ်လႄႈ ၶဝ်ႈၸႂ်ယွမ်း ႁပ်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉလွင်ႈဢွမ်ႇလွမ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်။ ၵွႆးၵႃႈၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ တၵ်းဢမ်ႇၵိူတ်ႇလႆႈတီႈပၢင်ၽိတ်းမေႃးဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ႁဵတ်ႇၽူလ်လႄႈ ၸႂ်ႉတူဝ်းသ မူဝ်းႁ မႃႇၼ သေၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။

ၽွင်းၶၢဝ်းၼႆႉၵေႃႈမႅၼ်ႈမိုဝ်ႉယၢမ်းတိုဝ်ႉတၢင်းတေထိုင်ၶၢဝ်းၸတ်းၶိုင်ႁႅၼ်းငၢၼ်း(ပွႆး)လူႇတၢၼ်းၶဝ်ႈမႂ်ႇၼမ်ႉမႂ်ႇ လႄႈ ပၢင်လဝ်ႈမူၼ်ႈ ဝၢႆးၶဝ်ႈဝၢႆးၼႃး ၽွင်းၶဝ်ႈမႂ်ႇႁွတ်ႈမႃးထိုင်ႁိူၼ်းယေးယဝ်ႉလႄႈ တေၶိုင်ႁႅၼ်းၸတ်းႁဵတ်းငၢၼ်း(ပွႆး)ပီမႂ်ႇတႆး ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး လူၺ်ႈၵၢၼ်ၵိူဝ်းယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၼၼ်ႉၼႆၵေႃႈ လႆႈမႃးထဵင်မေႃးၵၼ်မၼ်းသူပ်းမၼ်းပၢၵ်ႇ ဝႃႈ ထုၵ်ႇလီၸတ်းႁဵတ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ ၸတ်းႁဵတ်းၼႆ ဢူၼ်ဢၢၼ်မေႃးမေးယူႇၼႂ်းလူၵ်ႈသိုဝ်ႇဢွၼ်ႊလၢႆႊ ဢဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉတၢင်းႁၼ် မႃးထွၵ်ႇလွၵ်ႈငိူၼ်ႈ ၶႆႈလၢတ်ႈၵၼ်ၵေႃႉႁူး ၵေႃႉတၢင်း ၵေႃႉႁဵတ်ႇ ၵေႃႉၽူလ်ၼႆၵေႃႈ ယွၼ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းႁၼ်ၵေႃႉၸဵင်ႇၵေႃႉမုမ်းၼႆၵွႆး။

ႁူမ်ႈဝႃႈတၢင်းႁၼ်လႄႈမုမ်းၸဵင်ႇဢၼ်ႁဝ်းႁၼ် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၼႆသေၵေႃႈ ၵၢၼ်ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈမုင်ႈ မၢႆတီႈလဵဝ်ၵၼ်ၵွႆးၼႆထုၵ်ႇလႆႈပွင်ႇၸႂ် ၵၢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းငၢၼ်း(ပွႆး)ပီမႂ်ႇၼၼ်ႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉတိုၵ်ႉၶိုၼ်းသိုပ်ႇၸတ်းႁဵတ်းမႃး 3-40 ပီ ၵွႆးၼႆသေ တႃႉၵေႃႈ  မၼ်းၵေႃႈၶဝ်ႈပဵၼ်ၾိင်ႈထိုဝ်ယမ်ၵၢၼ်ၵိူဝ်းလီဢၼ်ယွမ်းႁပ်ႉၵၼ်မႃး ဢၼ်ၵႂႃႇၸတ်းႁဵတ်းၶွၼ်ႈတီႈလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸွမ်း လူၺ်ႈငဝ်းလၢႆးၵၢပ်ႈပၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီဢဝ်မႃးပဵၼ်လိူင်ႈပဵၼ်လၢဝ်းတွပ်ႇထဵင်သင် ၵွပ်ႈမၼ်းမီးႁဵတ်ႇလႄႈၽူလ်ၶွင်မၼ်းလႄႈ ၸွမ်းငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇတီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႉပဵၼ်လၵ်း။

လူၺ်ႈၵၢၼ်ဢၼ်ဝႃႈ ထုၵ်ႇလီၸတ်းႁဵတ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၸတ်းႁဵတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တၵ်းယူႇတီႈငဝ်းလၢႆးသၢင်ႇထုၵ်ႇ ဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇၼၼ်ႉ ၵွႆး။ ၵူႈဝၼ်းၼႆႉ တႆးဢမ်ႇလႆႈယူႇၵိုၵ်းဝၢၼ်ႈၵိုၵ်းမိူင်း တႆးဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢမ်ႇမီးသူၼ်ႇလႆႈပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သေတႃႉၵေႃႈ တႆးမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈမီးသူၼ်ႇလႆႈၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး တႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး ၼုင်ႈၶူဝ်းတႆး မႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးၾိင်ႈငႄႈ ႁိတ်ႈႁွႆးၶွင်တႆးႁဝ်းၵူႈပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇဝႃႈယူႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းႁဝ်း ႁိုဝ် ၼွၵ်ႈဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်းတူဝ်ႈလူၵ်ႈ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

20241112