ႁိူၼ်းယေး ဢၼ်ထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ ၼႂ်းဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း ပႆႇလႆႈလွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈ မီးႁဵင်လင်ပၢႆ

ၶၢဝ်းၾူၼ်ပီၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ထူပ်းၽေးၼမ်ႉၼွင်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်း မၢင်တီႈႁိူၼ်းယေး လွင်ႈလႆၸွမ်းၼမ်ႉၼွင်း ၶူဝ်းႁိူၼ်း ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈသင်။ ထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၸိူဝ်းပႆႇတင်ႈတူဝ်လႆႈ ၸိူဝ်းပႆႇပၼ်ႇၵၢၼ် သင်လႆႈမီးတင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ၼႆႉၵေႃႈ ထူပ်းၽေးၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈႁႅင်းသေ လင်ႁိူၼ်း 3 ႁဵင်ပၢႆ ယၢပ်ႇ ၽိုတ်ႇၵိၼ်းၸႂ်လွင်ႈယူႇလွင်ႈၵိၼ်။ ယၢမ်းလဵဝ် မီးၸုမ်းမႃးၵမ်ႉထႅမ်ယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ပႆႇတူဝ်ႈထိုင်လႆႈၵူႈႁိူၼ်း။ ဢၼ်ပႆႇလႆႈတၢင်းၵမ်ႉၸွႆႈ တိုၵ်ႉၵိုတ်းယူႇ လင်ႁိူၼ်းႁဵင်ပၢႆ ဝႃႈၼႆ။

တႄႇဢဝ် ဝၼ်းတီႈ 10 လိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ 2024 မႃး တေႃႇပေႃးထိုင် ႁူဝ်လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊပိူဝ်ႊ 2024 ၼမ်ႉတဵင်းၼွင်းထူမ်ႈ ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈဝႃႈ ၵူႈပီပူၼ်ႉမႃး ၼမ်ႉတဵင်းၼွင်း ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈၵူၺ်း။ ပီၼႆႉတႄႉ ၼွင်းထူမ်ႈဝၢၼ်ႈဝဵင်း 3 ၵမ်းယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၼွင်းပွၵ်ႈၵမ်းၵၢင်ၼၼ်ႉ ၼွင်းႁၢႆႉႁႅင်းသုတ်း ၼႂ်းပိုၼ်းဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်းၼႆႉ ပွၵ်ႉဢၼ်ဢမ်ႇၺႃးၼမ်ႉထူမ်ႈ လိူဝ်ပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈလွႆလႄႈ ဝၢၼ်ႈလူင်ပွၵ်ႉတူၵ်း – 2 ပွၵ်ႉၵူၺ်း ဝႃႈၼႆ။

ဝၢၼ်ႈဢၼ် ၼမ်ႉထူမ်ႈတင်းဝၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၼမ်ႉဢုၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈပူးၵမ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈတိုင်းၵႂၢင်ႉ ဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈသိမ်ႇ ဢၼ်မီးတၢင်းၼွၵ်ႈဝဵင်း။ ၼႂ်းဝဵင်းသမ်ႉ ဝၢၼ်ႈတႃႈ၊ ဝၢၼ်ႈပၢင်သၼွင်း၊ ဝၢၼ်ႈပၢင်ဝွင်၊ ဝၢၼ်ႈပၢင်ႁုင်း၊ ဝၢၼ်ႈလူင်ပွၵ်ႉ ဢွၵ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇပိၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈၵၢတ်ႇ၊ ၵၢတ်ႇလူင်ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း၊ ဝၢၼ်ႈတႂ်ႈ၊ ဝတ်ႉၵျွင်းၵမ်မထၢၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈပုင်းထုၼ်၊ ဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈႁိူဝ်း၊ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈၵုၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ မွၵ်ႈ 90 ပိူဝ်ႊသဵၼ်ႊ။ ဢၼ်ဢမ်ႇထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ ၵိုတ်း 2 ဝၢၼ်ႈၵူၺ်း ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈလူင်ပွၵ်ႉတူၵ်းလႄႈ ဝၢၼ်ႈလွႆ ဢၼ်မီးပိုၼ်ႉတီႈသုင်လႄႈ ဢၼ်ယၢၼ်ၵႆၵၼ်တင်း ၼမ်ႉတဵင်း။

ဝၢႆးၼမ်ႉတဵင်းၼွင်းထူမ်ႈ ယွမ်းလူင်းၶိုၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ တိုၵ်ႉထူပ်းလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ တႃႇၽဵဝ်ႈၶိုၼ်းၶီႈၵူမ်ႇၶီႈငႂ်ႈ ဢၼ်ၵိုတ်းၶမ်ဝႆႉ ၸွမ်းႁိူၼ်းယေးလႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၽဵဝ်ႈယင်းပႆႇယဝ်ႉပႆႇတူဝ်ႈ။

ၸွမ်းၼင်ႇ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႂ်းပွၵ်ႉယွမ်ႇ တီႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း လႆႈၵဵပ်းဝႆႉသဵၼ်ႈမၢႆ လွင်ႈလူႉသုမ်း ၸွမ်းၼမ်ႉထူမ်ႈ ပီၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁိူၼ်းယေး ၺႃးၼမ်ႉထူမ်ႈမီး 3,215 လင်၊ ၵူၼ်းမိူင်းထူပ်းၽေးၼမ်ႉ 14,802 ၵေႃႉ။ ၵူၼ်းထူပ်း ၽေးၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပၢႆႈသွၼ်ႈဝႆႉ ၸွမ်းႁိူၼ်းယေးပီႈၼွင်ႉၽႂ်မၼ်းလႄႈ ဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ သူၼ်ႁႆႈၼႃးလူႉသုမ်းထႅင်ႈ 1,600 ဢေႊၶိူဝ်ႊ ၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢႆးၼမ်ႉယွမ်းသေ ဝၼ်းတီႈ 11/10/2024 ၼႆႉတႄႉ ယူႇတီႈ ၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ UNICEF လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ မႃးၸွႆႈထႅမ် ႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ 29 လင်ၸိူဝ်းၺႃးၽေးၼမ်ႉ။ ႁူင်းႁဵၼ်းလင်ၼိုင်ႈလႄႈ လင်ၼိုင်ႈ လႆႈလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ဢမ်ႇပဵင်းၵၼ် ယူႇတီႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉလုၵ်ႈႁဵၼ်းၼမ်ဢေႇသေ ပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ။ ၼိုင်ႈလင်လႂ် ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် ပပ်ႉလႄႈ ၵမ်တႅမ်ႈ၊ ၵမ်ၸိုမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း (ပေႃးသွၼ်ႇငိုၼ်း တေတူၵ်းယူႇၼိုင်ႈလင် 5 မိုၼ်ႇ ထိုင် 6 မိုၼ်ႇပျႃး) ၵူၺ်းလႄႈ ႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈတႄႉ ပႆႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈၼႆ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈလၢတ်ႈ။

ဝၼ်းတီႈ 22-25 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊပိူဝ်ႊ 2024 ၼႆႉ ယူႇတီႈ ၸုမ်း UN ၾၢႆႇၵမ်ႉထႅမ် ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်း ၵိၼ်ၶဝ်တႄႉၵေႃႈ မႃးၵမ်ႉၸွႆႈပၼ်ႁိူၼ်းယေး ၸိူဝ်းထူပ်းၽေးၼမ်ႉ ၼိုင်ႈလင်လႂ် 310,000 ပျႃးလႄႈ ၽႃႈမႆ 1 ၽိုၼ်၊ သၢတ်ႇ 1 ၽိုၼ်။

ၵူၼ်းလၢင်းၶိူဝ်း လၢတ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –

“ပွတ်းတၢင်းလၢင်းၶိူဝ်းၼႆႉတႄႉ လႆႈႁပ်ႉလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၵၼ်မူတ်းယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇပုၼ်ႉတႄႉ ပႆႇလႆႈႁပ်ႉမူတ်း။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆဢမ်ႇထိုင်ၶဝ်။ တႄႇဢဝ်ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈပဵင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႆႇလႆႈၵၼ်။ ၸိူဝ်းလႆႈ ၵေႃႈ လႆႈၶိုင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်း ပႆႇလႆႈတဵမ်။ ဢိူင်ႇၶူဝ်လဝ်း ဢိူင်ႇၼႃးၵူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈ။ ၶဝ်ပဵၼ်ပွတ်းတၢင်းတႂ်ႈဝဵင်း”- ဝႃႈၼႆ။

ဢၼ်တိုၵ်ႉလႆႈ ႁပ်ႉလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်သေ ပႆႇလႆႈႁပ်ႉတဵမ်တဵမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈတဵင်း၊ ဢိူင်ႇမႆႉဢုၼ်လဝ်း၊ ဢိူင်ႇၼႃးၵူင်း၊ ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ၊ ဢိူင်ႇၸလွင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပၼ်ႁႃ ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈ လွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈၽဵင်ႇၵၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ယွၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆ ႁူဝ်ၼပ်ႉလင်ႁိူၼ်း မိူဝ်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈႁႅင်း။

ၶၢဝ်းၼမ်ႉထူမ်ႈ ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉ လႅင်းၾူၼ်းၶၢတ်ႇ၊ ၾႆးၾႃႉၶၢတ်ႇလႄႈ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလိူဝ်ႁႅင်း။ ၸုမ်းၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈထိုင်လႆႈပိုၼ်ႉတီႈၼမ်ႉထူမ်ႈ တင်းမူတ်း ၵူၼ်းလၢင်းၶိူဝ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –

ဝၢႆးၼမ်ႉထူမ်ႈႁႅင်းသေ ၾူၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ ၾႆးၾႃႉၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ။ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇ ၵပ်းသၢၼ်ၵၼ်ၵေႃႈယၢပ်ႇ ဢမ်ႇ ႁူႉလႆႈၶေႃႈမုလ်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ႁူဝ်ၼပ်ႉႁိူၼ်းတႅတ်ႈၼႅတ်ႈ။ ထႃႇၼႃႉသႅင်ႇယႃႇၶဝ်သမ်ႉ မၵ်းမၼ်ႈသူင်ႇပၼ်သဵၼ်ႈမၢႆ။ သူင်ႇၸူးၸုမ်းၵမ်ႉၸွႆႈ။ သဵၼ်ႈမၢႆ ဢၼ်ၼမ်ႉလူၵ်ႈ ၵမ်းလိုၼ်းၼႆႉသမ်ႉ ဢမ်ႇပႃးသဵၼ်ႈမၢႆပႅတ်ႈႁဵတ်း ၼႆဢေႃႈ။ ၸင်ႇဢမ်ႇလႆႈၽဵင်ႇၵၼ်ၵူႈတီႈ”- ဝႃႈၼႆ။

လင်ႁိူၼ်း ဢၼ်ထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ တီႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း 3 ႁဵင်ပၢႆၼႆႉ ဢၼ်ပႆႇလႆႈလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ၵိုတ်းယူႇမွၵ်ႈႁဵင်ပၢႆ ထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပႆႇၸၢင်ႈတင်ႈတူဝ်လႆႈ။ လင်ႁိူၼ်း ဢၼ်လွင်ႈၸွမ်းၼမ်ႉ တင်းလင်မီး 15 လင် ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ (တႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ) ၶဝ် မႃးၵမ်ႉၸွႆႈသၢင်ႈပၼ်ႁိူၼ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ 3 လင်။

တီႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်းၼႆႉ ပူၼ်ႉမႃး 20 ပီ ၽွင်းပီ 2004 မိူဝ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တႄႇပၼ်ၶႂၢင်ႉၶွမ်ႊပၼီႊ ၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းၸၢၵ်ႈ ၾႆးၾႃႉ တီႈၵဵင်းတွင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼမ်ႉထူမ်ႈဝဵင်းယႂ်ႇလူင် ႁၢဝ်ႈႁႅင်းယဝ်ႉ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ။ ယၢမ်းလဵဝ် 2024 ၼႆႉသမ်ႉ ထူမ်ႈ ႁၢဝ်ႈႁႅင်း လိူဝ်ၽွင်းပီ 2004 ၼၼ်ႉထႅင်ႈ လူးၵွၼ်ႇ။ လႆႈဝႃႈ ထူမ်ႈႁႅင်း သုတ်း ၼႂ်းပိုၼ်းမိူင်းလၢင်းၶိူဝ်း 100 ပီပၢႆ – ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇ မိူင်းလၢင်းၶိူဝ်းလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်းၼႆႉ မီး 11 ပွၵ်ႉ 14 ဢိူင်ႇလႄႈ တင်းမူတ်းမီး 94 ဝၢၼ်ႈ။ ႁူဝ်ၵူၼ်းမီး 4,700 ပၢႆ (ၸွမ်းၼင်ႇ လွင်ႈၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆ ႁူဝ်ၵူၼ်းပီ 2014) ။ ႁဵတ်းၵၢၼ် ၽုၵ်ႇသွမ်ႈႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇ။ ၼမ်ႉဢွႆႈ၊ ထူဝ်ႇႁႄႉ၊ ငႃး၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇလႄႈ ယႃႈလႅင် ဢၼ်ဢွၵ်ႇလၢင်းၶိူဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ။