ၵူၼ်းထုၵ်ႇသူင်ႇတူဝ် ၵႂႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸုပ်ႈလိုၼ်းလင်ၼႆႉ ဢွၵ်ႇပၢႆႈၼမ်

ဝၢႆးလင် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တေၵဵပ်းၵူၼ်းမိူင်းႁဵတ်းသိုၵ်းသေ တႄႇဢဝ်ပီ 2024 မႃး သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၼႂ်းပွၵ်ႉ ၼႂ်းယွမ်ႇ ၵႂႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၶၢဝ်းပွတ်း ဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး ယၢမ်းလဵဝ် တိုၵ်ႉၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းဝႆႉယူႇ ၸုပ်ႈၵမ်း 5 ။

ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇၽွမ်ႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈ။ ၸိူဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈပၢႆႈၵေႃႈ ပေႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ သူင်ႇပႃးသဵၼ်ႈၸိုဝ်ႈမႃး ၵႃႈလႆႈၵႂႃႈၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၸွမ်း။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇပႃးၸႂ်သေ ထုၵ်ႇတဵၵ်းႁွင်ႉၵႂႃႇၵူၺ်းလႄႈ ၽွင်းတိုၵ်ႉ ၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းယူႇၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းလၵ်ႉပၢႆႈၵေႃႈ မီးၼမ်။    

ၼႂ်းၵၢင်လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊပိူဝ်ႊၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႈၵဵင်းတုင် တႄႇၵဵပ်းသိုၵ်းမႂ်ႇထႅင်ႈ တႃႇဢဝ်ၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ပွၵ်ႈၵမ်း 6 ။ ပွၵ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်း ၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁွင်ႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပႆႇထိုင်တီႈပၢင်ၾိုၵ်းၵၢၼ် သိုၵ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် လၵ်ႉ ဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝႃႈၼႆ။

ၵမ်ႈၼမ် ဢၼ်တေၵႂႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းတေႃႇတူဝ်လႄႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ် လိူတ်ႇမႆႈလွင်ႈငိုၼ်းသေ ႁပ်ႉၵိၼ်ၸၢင်ႈၵႂႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵႃႈပႆႇယဝ်ႉပၢင်သွၼ် ပႆႇလႆႈၵႃႈၸၢင်ႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ မီးၶၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ ၵူၼ်းၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၸုပ်ႈၼိုင်ႈ၊ ၸုပ်ႈသွင် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဝၢႆးလူင်းပၢင်သွၼ်ယဝ်ႉ ထုၵ်ႇသူင်ႇၵႂႃႇတီႈၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ၵမ်းလဵဝ်။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်း ၵႂႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၸုပ်ႈလင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၵူဝ်သေ ဢွၵ်ႇပၢႆႈ။ တႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ပွၵ်ႈၵမ်း 6 ၼႆႉ ၵူၼ်းၵဵင်းတုင် ထုၵ်ႇသင်ႇ မႃးႁႂ်ႈသူင်ႇတူဝ် 5 ၵေႃႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ပႆႇတၼ်းလႆႈၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ပၢႆႈပႅတ်ႈ 3 ၵေႃႉ ၵူၼ်းၵဵင်းတုင် ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –

“လွင်ႈဢၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းၾိုၵ်းသိုၵ်းၶဝ် လၵ်ႉဢွၵ်ႇပၢႆႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်းမီးမႃးယူႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပွၵ်ႈ ၵမ်းၼိုင်ႈ ၵမ်းသွင်ပုၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈဝႃႈ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇလႄႈ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်း  ၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸွမ်း။ ပေႃးတူၺ်းငဝ်းလၢႆး ၵၢၼ်သိုၵ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ၵူၼ်းပႃႈတႂ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းသေဢိတ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးပိူၼ်ႈမႃးတိုၵ်းၼႆ သမ်ႉပေႃးၶႂ်ႈပၢႆႈထွႆပႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ သမ်ႉဝႃႈ တေၾိုၵ်းၵူၼ်းမႂ်ႇသေ ၵႂႃႇယိုဝ်းပိူၼ်ႈၼႆ ၽႂ်ၵေႃႈႁိုဝ် တေၶႂ်ႈၵႂႃႇ။ သမ်ႉၾိုၵ်းပၼ် 3 လိူၼ်ၵူၺ်း တေတၼ်းမေႃသင်။ မိူၼ်တင်းဢဝ် သၢႆၸႂ်ၵႂႃႇလႅၵ်ႈမၢၵ်ႇၵွင်ႈပိူၼ်ႈၵူၺ်း ”- ဝႃႈၼႆ။

တီႈဝဵင်းၵဵင်းတုင်ၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶၢၼ်းႁွင်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၼိုင်ႈပွၵ်ႉလႂ် 2 ထိုင် 3 ၵေႃႉ ၵူႈၸုပ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၶႂ်ႈ ၵႂႃႇလႄႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ တူၵ်းလူင်းႁူမ်ႈငိုၼ်းၵၼ်သေ ၸၢင်ႈၵူၼ်းသူင်ႇပၼ်။ ၼိုင်ႈၵေႃႉလႂ် 20- 30 သႅၼ်ပျႃး။ ၵွပ်ႈၼႆ ႁိူၼ်းၼိုင်ႈလင် လႆႈသႂ်ႇငိုၼ်း 4 မိုၼ်ႇထိုင် 6 မိုၼ်ႇပျႃး။ 

ဢၼ်ၵိၼ်ၸၢင်ႈ ၵႂႃႇတႅၼ်းတၢင်ၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းသူၼ်ၸႂ်ၵၢၼ်သိုၵ်း။ ပဵၼ်ၵူၼ်းလူဝ်ႇငိုၼ်း လွၼ်ႉလွၼ်ႉ။ ပဵၼ်ၸဝ်ႈယႃႈ ၶီႈၾိၼ်ႇ ၵမ်ႈၼမ်။ ၵူၼ်းၵဵင်းတုင် ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –

“ၵမ်ႈၼမ် ဢၼ်ၵႂႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ် ၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၼႃႇ ႁတ်းႁၢၼ်ၼႃႇလႄႈ ၵႂႃႇၾိုၵ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလူင်။ သိုၵ်းမၢၼ်ႈတဵၵ်းၸႂ်ႉၵႂႃႇလႄႈၵႂႃႇ မၵ်းၶၢၼ်းသေၵႂႃႇၵူၺ်း။ သဵင်ႈၵွင်ႈသဵင်ႈၵၢင်ႇၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း ယၢမ်ႈႁၼ်ၼႂ်းၸိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်းလႄႈ ပေႃးၵႂႃႇၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းတႄႉတႄႉမႃး တင်းသဵင် ၵွင်ႈသဵင်မၢၵ်ႇသေၼႆ ယဵဝ်ႈပေႃးၶႂ်ႈလၼ်ႈၵွၼ်ႇ ဢိူဝ်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။

ၵူၼ်းၵဵင်းတုင် ၵမ်ႈၼမ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တေၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းပၼ် ၼႂ်းတပ်ႉမၢၼ်ႈ တတၵ 6 တီႈၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ၵူၺ်း။ ၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းမႃး 5 ၵမ်းၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းဢၼ်လႆႈ ၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းမီးၸမ် 2,000 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈတင်း ပွၵ်ႈၵမ်း 2 တႄႉ မီးၵူၼ်းၾိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၵမ်းမွၵ်ႈ 500 ၼႆသေတႃႉ ဝၢႆးလင်ၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇထိုင် 500 ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

ပွတ်းမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ်။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းလွႆလႅမ်၊ ဝဵင်းပၢင်လူင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈတင်း ၸုမ်းပျီႇတူႉၸိတ်ႉပဢူဝ်း (PNO) ႁူမ်ႈၵၼ် လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵဵပ်းသိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇႁႃတၢင်းပၢႆႈၽႂ်မၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ယူႇတီႈ ၸုမ်း Burma Affairs & Conflict Study ၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉတႄႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၾိုၵ်း ၵၢၼ်သိုၵ်းမႂ်ႇ ပတ်းပိုၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း မီး 2  မိုၼ်ႇပၢႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ဝၢႆးလူင်းပၢင်သွၼ် ထုၵ်ႇသူင်ႇတူဝ်ၵႂႃႇ ၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ တိူင်းၸႄႈၵႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီး။ ၵူၼ်းလူင်းပၢင်သွၼ် ၵၢၼ်သိုၵ်းမႂ်ႇ ၸိူဝ်းထုၵ်ႇသူင်ႇၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပွၵ်ႈၶိုၼ်းႁိူၼ်း – တၢႆၼႂ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ၼမ် ယူႇသေတႃႉ ပႆႇႁူႉႁူဝ်ၼပ်ႉတႅတ်ႈတေႃး ဝႃႈၼႆ။

ၸဵမ်မိူဝ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵဵပ်းသိုၵ်းမႃး ၸုပ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ယၢမ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လၢတ်ႈဝႃႈ တႃႇလူလွမ် ပႂ်ႉဢဝ်လွင်ႈႁူမ်ႈလူမ်ႈ ၼႂ်းဢွင်ႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵူၺ်း ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ထုၵ်ႇသူင်ႇၸူးၼႃႈသိုၵ်းသေ လူႉတၢႆမႃး ၵေႃႈမီးမႃးၼမ်။

ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ပတ်းပိုၼ်ႉၼႆႉ ဢၼ်ၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵဵပ်းၵႂႃႇႁဵတ်းသိုၵ်း မီးထိုင် 13,000 ယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၼမ် သူင်ႇၸူးတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းရၶႅင်ႇ၊ မိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ ၸႄႈၵႅင်းၼႆ ၸုမ်း BACS ႁၢႆးငၢၼ်းဝႆႉထႅင်ႈ ၼင်ႇၼႆ။