ဝၢႆးၵေႃႇတင်ႈၵွင်တပ်ႉ “ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး” မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႊ 1958 ယဝ်ႉ ပိုၼ် ၽၢဝ်ႇပူၵ်းတိုၼ်ႇတိုၵ်းသူၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ထုၵ်ႇလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ဢွၵ်ႇမႃးယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇတေႃႇသူႈလိုၵ်ႉၾိုၼ်ႉတိုၵ်းတေႃး လိုပ်ႈႁေႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢွၵ်ႇၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆးယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၵႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵူႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈမီးၸႂ်လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇသၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းၶိုၼ်ႈမႃး။
ငဝ်ႈႁႅၵ်ႈၵၢၼ်တႄႇပူၵ်းတင်ႈ “ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃ ၸိုင်ႈတႆး” ၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃး ၶွတ်ႇမၼ်ႈ ၽၼ်ႈ ၶွတ်ႇသၢႆလိူတ်ႈၵဵဝ်ႇၵၼ် တီႈႁူၺ်ႈပု သူပ်းၼမ်ႉၵျွတ်ႈၼၼ်ႉ မီးၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ 31 ၵေႃႉလႄႈႈၵွင်ႈ 7 လဝ်း ၵွႆးသေတႃႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၸိူဝ်းမီးႁွၵ်ႇလၢပ်ႇမိတ်ႈလႅဝ်း ပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းဢႃးဝုထ်ႉ ဢဝ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းဢၼ်ဝၢၼ်ႇ ၾုၵ်ႇ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉတႆး ႁူဝ်ႁႅၵ်ႈႁူဝ်တီး လူၺ်ႈမီးၸဝ်ႈၸၢႆးလူင်ၵဵင်းတုင် (ၸဝ်ႈၾႃႉ ၵဵင်းတုင်) ပေႃႈလဵင်ႉၵုင်ႇၼ ပေႃႈလဵင်ႉၸိၵ်းတ ၶႃပီႈၼွင်ႉလႄႈ ပလိၵ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပၼ်ႇ (ၸဝ်ႈသူၺ်ႇၵျီႇ) ပဵၼ်ၵဝ်ႉငဝ်ႈႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈပူသိူဝ်ႇသေ ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈသၢႆၸႂ်တူၼ်ႈတိုၼ်း ၽူႈႁတ်းငၢၼ်ၸိုင်ႈတႆး 31 ၵေႃႉလူၺ်ႈမီး –
1.ၸွမ်ႁၢၼ်လူင်ၸဝ်ႈၼွႆႉ (သေႃးယၼ်ႇတ ငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး) မိူင်းဝၼ်း
2. ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၽူမ်းမိၼ်း မိူင်းၾၢင်(ၸိုင်ႈထႆး)
3. ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၼွႆႉဢိၼ်း မိူင်းပၼ်ႇ
4. ၸဝ်ႈႁၢၼ်သၢင်ႇလူႇ မႄႈဢၢႆ(ၸိုင်ႈထႆး)
5. ပူႇပွႆး မိူင်းပၼ်
6. ၶုၼ်ႁၢၼ်လၢႆးဝူင်း လၢင်းၶိူဝ်း
7. ဝိၺႃး မိူင်းပၼ်ႇ
8. ဢၢႆႈၼိူင်း မိူင်းပၼ်ႇ
9. ဢၢႆႈလဵၵ်ႉ မိူင်းပၼ်ႇ
10. ဢၢႆႈၼၼ်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ
11. ၵေႃးလီႇ မိူင်းပၼ်ႇ
12. ၵုင်ႇၼ မိူင်းပၼ်ႇ
13. ဢိင်ႇတ မိူင်းပၼ်ႇ
14. ဢၢႆႈတၼ် မိူင်းပၼ်ႇ
15. ဢၢႆႈပဝ်း မိူင်းပၼ်ႇ
16. ဝႃႇလိင်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ
17. ဢၢႆႈၼေႇ မိူင်းပၼ်ႇ
18. ၸိင်ႇတႃႇ မိူင်းပၼ်ႇ
19. ပၺ်ႇၺႃႇ မိူင်းပၼ်ႇ
20. ၶွင်းဢွင်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ
21. ပူႇမိူင်းသွင် မိူင်းပၼ်ႇ
22. ပၢၼ်းၵျီႇ မိူင်းပၼ်ႇ
23. ၵၢၼ်းၸၢႆး မိူင်းပၼ်ႇ
24. ပူႇပႃး မိူင်းပၼ်ႇ
25. ပူႇမၢႆ မိူင်းပၼ်ႇ
26. ၸႃႇလိင်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ
27. ပၼ်ႇတိ မိူင်းပၼ်ႇ
28. ၸၢႆးၺူဝ်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ
29. ပူႇဢွင်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ
30. ထုၼ်းလူႇ မိူင်းပၼ်ႇ
31. ဢၢႆႈၶိူင်ႇ မိူင်းပၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
လိုၼ်းဝၢႆးၵၢၼ်ၸတ်းပၢင်ၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃး တီႈႁူၺ်ႈပုဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉယူႇမွၵ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း
ၸူဝ်ႈဝူင်ႈဝၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ထတ်းၸွပ်ႇလဵပ်ႈလွမ်ၼႂ်းႁွပ်ႈတူင်ႇပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇ ဢိၵ်ႇတင်းငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇယၢမ်းၼၼ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇပႃးၵၼ်ၶၢႆႉတီႈယူႇၵႂႃႇတႄႇတင်ႈပၵ်းငဝ်ႈငုၼ်း “ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်း ၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး” တီႈၼိူဝ်သၼ်လွႆမၢၵ်ႇဢၢင်ၶၢင်ၼိူဝ်သဵၼ်ႈၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ထႆး-တႆး ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃး ႁၢင်ႇၵႆႇၵၼ်တင်းႁူၺ်ႈပု တီႈၸတ်းပၢင်ၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃးၵၼ်ၼၼ်ႉၵႃႈႁိုဝ်။
ဝၢႆးသေၵေႃႇသၢင်ႈပူၵ်းတင်ႈပဵၼ်ၵွင်တပ်ႉသိုၵ်း “ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး” ယဝ်ႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶၢဝ်ႇငၢဝ်း ႁူင်လိုဝ်းဢွၵ်ႇမႃး ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး ထုၵ်ႇလႆႈလုၵ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇဢႃးဝုထ်ႉ တိုၵ်းလိုပ်ႈၽူႈပူၼ်ႉပႅၼ် ၶႂၢၵ်ႈမိူင်းသေၵွပ်ႇၵူႈဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆးယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးၶဝ်လၢႆတီႈလၢႆတၢင်း ဢွၼ် ၵၼ်လင်ႇလႆလတ်းၸူးၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆးဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး။
ထိုင်မႃးလိူၼ်ၵျႅၼ်းၼိဝ်ႊရီႊ1959 လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆးတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၼႂ်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈမုၵ်ႉၸုမ်းသိူဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း (ၸဝ်ႈၵျေႃႇထုၼ်း) ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ(ၸၢႆးၵျေႃႇၸဵင်ႇ) ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး (ၸၢႆးပၼ်) ႁူမ်ႈတင်း ၸဝ်ႈထုၼ်းဢေး(မိူင်းၼၢင်း) ၶဝ် ႁွတ်ႈမႃးထိုင်လွႆမၢၵ်ႇဢၢင်ၶၢင် တီႈငဝ်ႈငုၼ်း “ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး” ဢွၼ်ၼႃႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆးၸၼ်ႉၸွမ် မုၵ်ႉၸုမ်းသိူဝ်ၶဝ်ဢွၼ်တၢင်းသေၶဝ်ႈမႃးၸွႆႈ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၼႂ်းၵွင်တပ်ႉ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး။
ဝၼ်းတီႈ13 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ 1959 ၼၼ်ႉ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၼႄၼမ်ႉၼႄတူဝ်လႄႈဢဵၼ်ႁႅင်းတိုၵ်း လူၺ်ႈၵၢၼ် ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼၼ်ႉ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး ၸင်ႇလႆႈတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၶဝ်ႈတိုၵ်းယိုတ်းတပ်ႉမၢၼ်ႈဢၼ်ပၵ်းသဝ်းတီႈပုင်ႇပႃႇၶႅမ်။
ၼႂ်းလိူၼ်မၢၶျ်ႉ ပီ 1959 ၼၼ်ႉ ငဝ်ႈငုၼ်း“ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး” လုၵ်ႉတီႈလွႆမၢၵ်ႇဢၢင် ၶၢင် သေၶၢႆႉငဝ်ႈငုၼ်းၵႂႃႇပၵ်းတင်ႈတီႈလွႆပၢင်တွင်း ဢၼ်ယူႇၼႂ်းတူင်ႇၶွပ်ႇလိၼ်ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၾၢင် ၸႄႈတွၼ်ႈ ၵဵင်းမႆႇ ၼႂ်းလႅၼ်လိၼ်မိူင်းထႆး။ ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸႅၵ်ႇၽႄၼႃႈတီႈၵၢၼ်ငၢၼ်း ပုၼ်ႈ ၽွၼ်း။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၶိုၼ်ႈၵႂႃႇသူၼ်းတုမ်မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ။ ၸဝ်ႈၼွႆႉတင်းၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁႅင်းသိုၵ်းမွၵ်ႈ 80 ပၢႆ ၶဝ်ႈၵႂႃႇတူင်ႉၼိုင်ႈၼႂ်းတွၼ်ႈၼႃႈလိၼ်ၵဵင်းတုင်လႄႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽႄၵၢၼ် တူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ဢၼ်မီးဝႆႉၼႂ်းတွၼ်ႈလႅၼ်လိၼ်ၵဵင်းတုင်။
ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉဢွၼ်ႁူဝ်ၼႂ်းတွၼ်ႈၼႃႈလိၼ်ၵဵင်းတုင်ၼႆႉ မိူဝ်ႈ 1959 ၼႂ်းလိူၼ်မေႊႁူဝ်ဝူင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈၶၢဝ်ႇငၢဝ်းတႅတ်ႈၼႅတ်ႈလီငၢမ်း လူၺ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၵဵင်းတုင် ၸဝ်ႈၸၢႆး လူင် ပွင်ႇၸႅင်ႈမႃးလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇမူၵ်းပႂ်ႉယိုဝ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈတီႈလွႆသွင်း ၵႄႈၵၢင် သႅၼ်မွင်း လႄႈမိူင်းပဵင်းၼၼ်ႉ ႁုပ်ႈယိုတ်းလႆႈၵွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ 19 လဝ်းႁူမ်ႈတင်းၶူဝ်းလဵင်းသိုၵ်းလၢႆယၢင်ႇတင်းၼမ်။
ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 15 လိူၼ်လူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1959 မီးၵၢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ်တီႈပၢင်တႅပ်းတႅဝ်းဢိူင်ႇ လွႆမေႃႇ။ ၸဝ်ႈပူဝ်ႇမွင်ႇ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ (UMP Union Militare Police) ပဵၼ်တပ်ႉၵဝ်ႇၸဝ်ႈၾႃႉ ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တင်ႈပၼ်ၸိုဝ်ႈမႂ်ႇသေ ဝႆႉပဵၼ်ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈၼႂ်းတပ်ႉမၢၼ်ႈ။ ၸဝ်ႈပူဝ်ႇတေဝိင်ႇ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉႁူမ်ႇ လူမ်ႈၸဝ်ႈမိူင်း မိူင်းတွမ်း၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း လုၵ်ႈၸၢႆးၸဝ်ႈၼေႃႇမျႃႉ ၶိူဝ်းၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယႆ၊ ၸဝ်ႈလုင်းၶုၼ်မႁႃႇ ၽွင်းမိူင်းလူင်(ၵဝ်ႇ) ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယႆ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်လဵၼ်းလႄႈထႅင်ႈလၢႆၵေႃႉ ၶဝ်ၸဝ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ပေႃးတိုၵ်းလႆႈ တၢင်ႉယၢၼ်းၸိုင် ၶၢဝ်ႇငၢဝ်း တေလိုဝ်းလင် တင်းမိူင်းၵေႃႈတေတိုၼ်ႇတူဝ်ၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းတႆး။
ဝၢႆးသေၸတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ်ၼႂ်းဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈၶွင်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈမၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ယၢမ်ႈၶႆႈ ၼႄဝႃႈ “ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ဝၢင်းၽႃႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉသေတႃႉ ၵူၼ်းမိူင်းယင်းတိုၵ်ႉယုမ်ႇယမ် ဝႆႉၼိူဝ်ႉၸိူဝ်ႈၸႂ်ၼိူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉယူႇ။
ၵၢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်တိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်းၵမ်းၼၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇၶဝ်ႈတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၸဝ်ႈထဝ်ႈ ၵၢင်းယုမ်း (ၸဝ်ႈဢူမိူင်း) တိုၵ်းရူထ်ႉၾႆးမႃးတၢင်းလႃႈသဵဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း တိုၵ်းၼမ်ႉပွင်ႈႁႄႉတတ်းတၢင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်တေမႃးၸွႆႈ၊ ၶုၼ်မႁႃႇ ၶိုၼ်ႈသႅၼ်ဝီ တႃႇႁႃၵူၼ်း ႁႃငိုၼ်း။
30/11/1959 ဝၼ်းပိုတ်ႇသိုၵ်း (D-Day) ၵွႆးၵႃႈမၢၼ်ႈႁူႉတူဝ်ဢွၼ်တၢင်းသေၵွၼ်ႇၵေႃႈ ၵူႈၵေႃႉတေလႆႈတူင်ႉၼိုင် ၸွမ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ဢၼ်ယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မုင်ႈၸူးတီႈပဝ်ႈမၢႆၽႂ်မၼ်း ဝႃႈၼႆ။ 16/11/1959 တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈတင်းတပ်ႉပူဝ်ႇမွင်ႇပေႃးၵႂႃႇႁိုၵ်ႉသႂ်ႇၵၼ် တီႈသူၼ်ၵူၺ်ႈ(ၼႂ်းၵႄႈလွႆမေႃႇတင်းတၢင်ႉယၢၼ်း) သေလႆႈပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်ယူႇယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈပူၵ်းတိုၼ်ႇတိုၵ်းသူၼ်းၵၼ်ပိုတ်ႇသိုၵ်းၵမ်းလဵဝ်။
တပ်ႉဢၼ်တူဝ်ႈတၼ်းၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ မီးၸဝ်ႈပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇၵွႆး။ 17/11/1959 ၸင်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈယိုတ်းလွႆပၢင်ၽြႃး ၼႂ်းၵႄႈမိူင်းယႆလႄႈတၢင်ႉယၢၼ်း။ ၵႅတ်ႇဝႆႉတပ်ႉမၢၼ်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးၸွႆႈတပ်ႉၶဝ်တီႈတၢင်ႉယၢၼ်း။ 21/11/1959 ပူဝ်ႇလၢႆႉယိုဝ်းသိုၵ်းမုတ်းတီႈၼမ်ႉပွင်ႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၸုမ်းၸဝ်ႈထဝ်ႈၵၢင်းယုမ်းၵေႃႈယိုဝ်းရူတ်ႉၾႆးၵႂႃႇၸူးလႃႈသဵဝ်ႈ။
22/11/1959 တပ်ႉတႆး တပ်ႉဝႃႉ ႁူမ်ႈၵၼ်တိုၵ်းယိုဝ်းလႆႈတၢင်ႉယၢၼ်း။ ပၢင်တိုၵ်းႁဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ ၼူၵ်ႉႁႅင်ႉ ၼၢင်းတႃႉ ပေႃးတူၵ်း ဝႃႈၼႆ။ 27/11/1959 ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ၽွင်းၼၼ်ႉတူဝ်ပူဝ်ႇမွင်ႇတိုၵ်ႉမီးယူႇပၢင်ႁုင်း ႁိမ်း လႃႈသဵဝ်ႈ တိုၵ်ႉသူၼ်းတုမ်တပ်ႉ ၵေႃႇရၶႃး (Gurkha) ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉယူႇ။ ၵွႆးၵႃႈလႆႈထုၵ်ႇႁိူဝ်းဝိၼ် မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇလႄႈလႆႈထွႆႇဢွၵ်ႇ။
29/11/1959 ၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းယႆ ၵွႆးၵႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁူႉတူဝ်ယဝ်ႉလႄႈဢမ်ႇတၼ်းယိုတ်းလႆႈ။ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 30/11/1959 ထုၵ်ႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢဝ်ၵွင်ႈလူင် (ပိုၼ်ယႂ်ႇ) တင်းႁိူဝ်းဝိၼ် 5 လမ်း ၵႂႃႇပွမ်း သိုၵ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ တီႈတၢင်ႉယၢၼ်း လွႆပၢင်ၽြႃးလႄႈလႆႈထုၵ်ႇတပ်ႉမၢၼ်ႈဢဝ်ႁႅင်းယႂ်ႇထႅမ်ၶိုၼ်ႈယိုဝ်း။ ၸဝ်ႈပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၸင်ႇလႆႈထွႆဢွၵ်ႇၶိုၼ်း တၢင်းၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်းၵေႃႈ ၸင်ႇလႆႈထွၼ်သိုၵ်းတီႈတၢင်ႉယၢၼ်းဢွၵ်ႇ။
ပၢင်တိုၵ်းပၢင်ၼႆႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇၼႂ်း BBC လႄႈ BBS (ႁူင်းပွႆႇသဵင်မၢၼ်ႈ) ထိုင်တီႈလိုဝ်းလင်ၵႂႃႇတူဝ်ႈမိူင်းတႆး ဢိၵ်ႇ ပတ်းပိုၼ်ႉၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။ သူၼ်းဢီးႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးတင်းၼမ်ၶဝ်ႈမႃးႁဵတ်းသိုၵ်း ပႃးၸဵမ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်ႇ မိူင်း (ၽူႈၼမ်းသိုၵ်းၵေႃႉဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ ၼႂ်းလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ)။
ၵွႆးၵႃႈ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းလူင် ဢၼ်ဝႃႈတႃႇႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇသၢၼ်ၶတ်းတိုၵ်းတေႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလႆႈလူင်လိုမ်း။ လွင်ႈပၢင်တိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်းၼၼ်ႉ ပူဝ်ႇတဝ်း ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈ ၼႄဝႃႈ – မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈယိုဝ်းလွႆပၢင်ၽြႃးၼၼ်ႉ ပူဝ်ႇတဝ်းလေႃႈ ၾၢႆႇၼႃႈ၊ ပူဝ်ႇလၢႆႉ (ၵႅမ်ၸၢႆးလူႇ) ပဵၼ်ၾၢႆႇလင် ယိုဝ်းတင်းဝၼ်းၸင်ႇယိုတ်းလႆႈ။ ပဵၼ်ပူဝ်ႇလၢႆႉ ႁိုဝ် ၸဝ်ႈထဝ်ႈၵၢင်းယုမ်း ၼႆၼၼ်ႉ လီၶူၼ်ႉၶႆႈၶိုၼ်းယူႇ။
ဢိင်ၼိူဝ်တႃႇယိုဝ်းၶိုၼ်းတၢင်ႉယၢၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇဢဝ်လွႆပၢင်ၽြႃးဢွၼ်တၢင်းဢမ်ႇလႆႈလႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပွႆႇၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဢၼ်ပဵၼ်ၸႂ်ၶဝ်ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၶၢႆတၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ ယႃႈလႅၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တူၺ်းတီႈတူၺ်းတၢင်း ၸွပ်ႇႁူႉလွင်ႈယဝ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸင်ႇၵွႆႈၶိုၼ်ႈယိုဝ်း။
မွၼ်းၶိူဝ်း
21-05-2024
(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈ ဢေႃႈ။)
