ထႆး ဢႃႊသျဵၼ်ႊလႄႈၵၢၼ်မိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ

လၢႆၽၢၵ်ႈသူၼ်ႇၼႂ်းထႆး ၶႅင်ႇၵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇၶဝ်ႈၵႂႃႇမီးဢူငဝ်းလႄႈမီးသူၼ်ႇႁူမ်ႈ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။ ႁူမ်ႈဝႃႈတင်းမူတ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈၶတ်းၶွင်ႈၵၼ်တင်းလၵ်းၵၢၼ်ၵေႃႈ ၵွပ်ႈဝႃႈ တၢင်ႇၾၢႆႇတၢင်ႇ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ မီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈ ၸိူ ဝ်းပဵၼ်မိူင်းဢူၺ်းလီ ဝၢၼ်ႈပီႈမိူင်းၼွင်ႉဢၼ်ယူႇတိတ်းၸပ်း ၸမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈၽွၼ်းလီၼင်ႇၵၼ် သင်ဝႃႈဝၢင်းတမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းလၵ်းၵၢၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းလႆႈ လႄႈ မႄႇမုၼ်း ၵၢၼ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်လိူဝ်ၼႆႉ။

လူၺ်ႈလၵ်းပိူင်ၾၢင်ႁၢင်ႈလီငၢမ်းသုတ်းဢၼ်လုၵ်ႉတီႈလူင်ပွင်ၸိုင် သဵတ်ႇထႃ ထဝီႊသိၼ် လူင်ပွင် ၸိုင်ႈထႆး ယၢမ်းလဵဝ် ၼမ်းလူၺ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်း လႆႈလဝ်ႈယိုၼ်ႈ “သူၼ်ႇလႆႈပဵၼ်ထမ်း ၵူၼ်း” (humanitarian corridor) ပိူဝ်ႈသူင်ႇမွပ်ႈၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ် တင်းၾၢႆႇလွင်ႈသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၸႂ်ႉ တိုဝ်းလႄႈတၢင်းၵိၼ်ယႅမ်ႉ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႄႈၶဵတ်းတင်းလၢႆပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းထူပ်းၽေးသိုၵ်း သိူဝ်ၵၢင်မိူင်း ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းယူႇၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ။

ၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉ လႆႈႁပ်ႉၵၢၼ် မၵ်းမၼ်ႈတီႈပၢင်ၵုမ် (ဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းၵၢၼ်) ၸုမ်းၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်း ဢႃႊသျဵၼ်ႊ တီႈဝဵင်းလူင်ၽၿၢင်း မိူင်းလၢဝ်း မိူဝ်ႈပၢႆလိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉလႄႈ လႆႈၶပ်းၶိုင်ၵၢၼ် ပၢႆးတႂ်ႈၵၢၼ်ၵပ်းသၢၼ် သုၼ်ႁူမ်ႈၵပ်းသၢၼ်ငၢၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇၸွႆႈထႅမ် တၢင်းၾၢႆႇသုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈပဵၼ်ထမ်း လႄႈ  ႁႄႉၵင်ႈၽေး   ၸိုင်ႈမိူင်း ဢႃႊသျဵၼ်ႊ (AHA Centre)။

ၶၢတ်ႈလၢမ်းဝႃႈသိင်ႇၶွင်ဢၼ်တေၸွႆႈၵႄႈၶဵတ်းပၼ်တၢင်းလိူတ်ႇႁွၼ်ႉတေလတ်းၽၢၼ်တၢင်းလႅၼ်လိၼ်ထႆး ၵႂႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈ တင်ႈတႄႇဝၼ်းတီႈ 25 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉသေတႃႉၵေႃႈ လၢႆၾၢႆႇပဵၼ်ဢၼ် မႆႈၸႂ်ၵႂင်ၸွမ်း ၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇပဵၼ်ၼင်ႇၸႂ်ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ မီးလွင်ႈယွၼ်ႇယၢၼ်း ယူပ်ႈယွမ်းယူႇလၢႆပိူင်။

ၸဵမ်ပိုင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈမီးၵၢၼ်တိတ်းတေႃႇၵပ်းသၢၼ်တင်းၽူႈမီးသူၼ်ႇလႆႈသေ(သုမ်း) ႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈၵူႈၾၢႆႇ (တီႈဢေႇသုတ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်း လႄႈ ႁူမ်ႈတုမ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈယၢင်း ဢွၵ်ႇမႃးဝွၵ်ႇဝႃႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉ ၵၢၼ်ၵပ်းသၢၼ်ဝႃႈ တေမီးၵၢၼ်သူင်ႇမွပ်ႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ်) ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ် 5 ၶေႃႈၶွင် ဢႃႊသျဵၼ်ႊ။ ၵွႆးၵႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးမုင်း ၸႂ်ႉၼႅဝ်းၵၢၼ်ပၢႆးတႂ်ႈၵၢၼ်ၶူပ်ႈၵုမ်းၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ် လၵ်း မိူၼ်ၼင်ႇၸုမ်းၵႃၸၢတ်ႈ (ၸုမ်းၶႂၢႆႇၶႃပႄလႅင်) သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၵွမ်ႉလူၺ်ႈဢမ်ႇမီးၵၢၼ်သိုဝ်ႈသႂ် မႅၼ်ႈယမ်ၵွႆး ယင်းပဵၼ်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇလွင်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းၼိမ်ယဵၼ်ၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ပႂ်ႉတိတ်းတၢမ်း သွတ်ႇၸိမ်လႄႈလိုပ်ႈႁေႃႈသႅၼ်ႇလႃႇၾၢႆႇၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယူႇ။

ၼွၵ်ႈသေၼႆႉၵူၼ်းမိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈမုင်ႈမွင်းပႂ်ႉတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းယူႇတင်းၼမ်  ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈၼႂ်းၶဵတ်ႇယိုတ်းၵုမ်းၶွင်ၾၢႆႇၽိုၼ်ႉ တီႈဢၼ်ၾၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇၶဝ်ႈထိုင်လႆႈ ၼၼ်ႉမၢႆ ၵႂၢမ်းဝႃႈ တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၵူႈလွင်ႈ တၵ်းသူင်ႇၵႂႃႇဢမ်ႇႁွတ်ႈထိုင်မိုဝ်းၽူႈၸိူဝ်းတိုၵ်ႉပႂ်ႉမွင်းလွင်ႈၸွႆႈထႅမ်။ ၸိူဝ်း ၼႆႉ ယင်းပႆႇၼပ်ႉပႃးလွင်ႈထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸႂ်ႉလွၵ်းလဵမ်ႇဝၢႆႇဝဵင်ႇ တွၼ်ယွၵ်ႈဢဝ်သိင်ႇၶွင်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် ဢမ်ႇ ၼၼ်ၵေႃႈ လိမ်ႇဝၢႆႇသၢင်ႈလိူင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ဢမ်ႇႁွတ်ႈထိုင်မိုဝ်းၾၢႆႇတေႃႇတၢၼ်ႈၽိုၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈ။

ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈလိူၼ်မၢၶျ်ႉၼၼ်ႉ ၵေႃၵမ်ၵၢၼ် ၵမ်မထိၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း (State Security Commission) ၵိၸ်ႇၵၢၼ်(ၵိၸ်ႉၸၵၢၼ်) လႅၼ်လိၼ်ထႆး ပိူင်ၽႅၼ်လၵ်းၼမ်းၶွင်ၸၢတ်ႈလႄႈ ၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်း ၸတ်းပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ (International seminar) ၶွပ်ႈ 3 ပီ ၵၢၼ်ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼမ်းလူၺ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ လူၺ်ႈဝွၵ်ႇၸိူၼ်းတူဝ်တႅၼ်းၾၢႆႇၽိုၼ်ႉတေႃႇတၢၼ်ႈမႃးႁူမ်ႈ ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ သိၼ်ႇမႃးရ်ဢွင်ႇ ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်း ၸေႃးမူဝ်းထုၼ်း ၽူႈတႅၼ်းထႃဝွရ်း(ထႃႇဝရ) မၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းမၼ်ႈၵိုမ်းၵိုၵ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (Permanent Representative of Myanmar to the United Nations) ဢၼ်တေႃႇတၢၼ်ႈသၢၼ်ၶတ်းႁၢဝ်ႈႁၢၼ်တေႃႇၵၢၼ်ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ ႁူမ်ႈတင်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽူႈတႅၼ်းၸၢဝ်းၸၢတ်ႈဝူင်ႈၵၢင်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ တင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ လၢႆမုင်ႉလၢႆၾၢႆႇ တင်းၼမ်တင်းလၢႆမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ။

ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈ  ပဵၼ်ၶဵင်ႇႁၢၼ်ႉ ဢၼ်ၵူႈၾၢႆႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းၵၢၼ်လႅၵ်ႈပိၼ်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉတၢင်းႁၼ် လႆႈလဝ်ႈ ယိုၼ်ႈ ၼႄၼႅဝ်းတၢင်းၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈ။ ၵွႆးၵႃႈၼူၺ်ႇငၢၼ်းၶွင်ထႆးသူၼ်ႇယႂ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းႁွင်ႈ ၵၢၼ် ၼွၵ်ႈမိူင်း မိူင်းထႆး သၽႃးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼိမ်သဝ်းမၼ်ႈၵိုမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းထႆး ဢမ်ႇသူင်ႇၽူႈတႅၼ်း ၶဝ်ႈႁူမ်ႈလူၺ်ႈႁဵတ်ႇလူၺ်ႈၽူၼ်။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈသိုၵ်းထႆးႁၼ်ဝႃႈ ၶဵင်ႇဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶဵင်ႇ ၶွင်ၾၢႆႇသၢၼ်ၶတ်း ထႆး တင်း NGO လႄႈ ၾၢႆႇတေႃႇတၢၼ်ႈသၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ။ လူၺ်ႈႁဵတ်ႇၽူၼ် လမ်ႇလွင်ႈပိူင်ၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁိုဝ် သၽႃးပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶုၼ်ႇမွင်ၸႂ်။

ၶေႃႈမုလ်းလႄႈၶေႃႈယိုၼ်ႈလဝ်ႈလၢႆယၢင်ႇ ဢၼ်တေပဵၼ်ၽွၼ်းလီတေႃႇၵၢၼ်ၶပ်းၶိုင် ၵၢၼ်တမ်းဝၢင်းၼႅဝ်း တၢင်းလႄႈလၵ်းၼမ်းတေႃႇလွင်ႈယုင်ႈယိူင်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸင်ႇပွႆႇပိုၼ်ႉၽႃႈပႅတ်ႈတိုဝ်ႉတၢင်းၼႆႉလႄႈ ပဵၼ် လွင်ႈလီသေလၢႆလူင်လၢင်တႄႉတႄႉ။

လိုၼ်းသုတ်း ၼၢႆႊၽူပ်ႉၽၻူၼ်ႊ ပထ်ႉထမ ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၵမ်မထိၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း ၶွင်သၽႃးၽူႈ တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၶွင်ထႆး မီးၶေႃႈယိုၼ်ႈလဝ်ႈ 4 ၶေႃႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ

1. ႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးတင်ႈၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈၵေႃၵမ်ၵၢၼ်တိတ်းတၢမ်းငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပဵၼ်ပိူင်လူင်

2. ႁႂ်ႈၸတ်းၶိုင်ၽႅၼ်ႁွင်းႁပ်ႉငဝ်းလၢႆးၶိုၵ်းၶၵ်း ၽွင်းမီးပၢင်ပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်ၸွမ်းၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ထႆး လႄႈ   

    ႁၢဝ်ႈႁႅင်း    

3. ႁႂ်ႈၸတ်းၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်တၢင်းၾၢႆႇလွင်ႈသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းလွင်ႈပဵၼ်ထမ်းပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈလတ်းၵုမ်းလိူဝ်   

    ၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၵွမ်ႉဝႃႈ 1 မိုၼ်ႇၵေႃႉဢၼ်မႃးပႂ်ႉယူႇႁွပ်ႈၸွမ်းၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ၵွႆး

4. ႁႂ်ႈထႆးပဵၼ်ႁူဝ်ႁွၵ်ႇ ၼႂ်းၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈပဵၼ်ပၵ်းပဵၼ်ပိူင်

ၵွႆးၵႃႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ဝၢႆးသေၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်း ပၢၼ်ႊပရီႊ  ၽထိတ်ႉထႃႊၼုၵွၼ်ႊ ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇ ၼႂ်းၽွင်းလူင်ၶွင်ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ပႃႊတီႊၽိူဝ်ႉထႆး ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ ငဝ်းလၢႆး တေပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉ ႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉ တေလႆႈတိတ်းတၢမ်းဢမ်ႇႁၢင်ႇသၢႆတႃယူႇ။ ပိူဝ်ႈတႃႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈတေၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈမိူင်းထႆးမီးသူၼ်ႇၸွႆႈလႆႈၼမ်သေတႃႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈပၢႆးၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးၵေႃႈ မီးပၼ်ႁႃယူႇလၢႆယၢင်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်းပၢႆးၼႂ်းယူႇလၢႆလွင်ႈ တၢင်းၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁၼ်လၢႆးၼိုင်ႈ ၾၢႆႇသၢၼ်ၶတ်းႁၢၼ်လၢႆးၼိုင်ႈ လႄႈၾၢႆႇၵွင်တပ်ႉ သမ်ႉႁၼ်လၢႆးၼိုင်ႈ။

ပိူင်လူင်မၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းပၢႆႈ ၽေးပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၼႆႉ တၵ်းထုၵ်ႇလႆႈႁပ်ႉလွင်ႈၸွႆႈထႅမ် လႄႈ လႆႈႁပ်ႉလွင်ႈတဵင်ႈထမ်း။ ပဵၵ်ႉသမ်ႉ ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၾၢႆႇသိုၵ်းၼင်ႇၵၼ် ႁၼ်ၸႂ်ၵၼ်ၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ်သေတႃႉ ငဝႅးလၢႆးၸိူင်ႉၼႆ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမီးလၢႆၾၢႆႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွႆႈထႅမ်လႄႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)