ပၢင်တိုၵ်း သိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ

ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လူၺ်ႈၶၢဝ်ႇဢၼ်ၽိူၺ်ၽႄႈဢွၵ်ႇ သူႇသၢႆတႃၸၢဝ်းလူၵ်ႈ တူၺ်းမိူၼ်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဝႅၵ်ႇႁပ်ႉၵၢၼ် ထုၵ်ႇၾၢႆႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလၢႆၸုမ်း တႅၼ်ႇမင်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၵ်းၼႃ သင်ဝႃႈ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၶိၼ် ဢၢင်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈယူႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလူမ်ႉၵူၼ်ႇပိၼ်ႈပင်း ပဵၼ်ၾၢႆႇၵၢၼ်ႉလူၺ်ႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႆ ၸိုင် တၵ်းပဵၼ်ၶၢဝ်ႇလီ ဢၼ်တူဝ်ႈလူၵ်ႈပၵ်းတႃ ပႂ်ႉမုင်ႈမွင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လူၺ်ႈၶၢဝ်ႇ ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈ တူဝ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈႁၢႆးငၢၼ်းဝႃႈ ၸုမ်းသိုၵ်း မၢၼ်ႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ဢိင်ပိုင်ႈဢႃးဝုထ်ႉ(ၵွင်ႈၵၢင်ႇ) ၶိူင်ႈလူင်လၢႆသႅၼ်းၵူႈလွင်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈမိူင်းမႁႃဢမ်း ၼၢၸ်ႈ မီၶၢဝ်(ရသ်ႉသျိူဝ်ႊ) မႃး ႁူမ်ႈပႃးတင်းၼမ်ႉမၼ်း ၽလင်ႊငၢၼ်း(ႁႅင်းၸိူဝ်ႉၾႆး) တၢင်းလၢႆလႄႈ တၵ်းတေဢမ်ႇဢၢၼ်း ယွမ်းၵၢၼ်ႉငၢႆႈငၢႆႈ။

ၵၢၼ်ပိုတ်ႇပၢင်တိုၵ်း ၵၢၼ်သုၼ်သေ (လူႉသုမ်း) ၶႄးတၵ်းယိုတ်ႈယၢဝ်းၵႂႃႇထႅင်ႈလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလၢႆၾၢႆႇ ၸိူဝ်းၵဵဝ်ႇ ၶွင်ႈ ဢၼ်မုင်ႈႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလၢႆလၢႆၾၢႆႇ လူၺ်ႈလၵ်းၵၢၼ်ဢၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်သိုၵ်းဢမ်ႇတွၼ်ႉယဝ်ႉ တီႈပၢင်တိုၵ်း မၼ်းတၵ်းတေယဝ်ႉလႆႈၵေႃႈ လူၺ်ႈၼိူဝ်ၽိူၼ်ၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်း။

မိူဝ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ ထႆးၸၢင်ႈႁႃတၢင်းႁူမ်ႈဝွတ်ႇလပ်းၾႆးပၢင်တိုၵ်းလႆႈ ၼွၵ်ႈသေထႆးတေမီး ၶရေႊၻိတ်ႇ Credit ႁူမ်ႈသၢင်ႈၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ႁႂ်ႈၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈယဝ်ႉ ယင်းမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလႆႈ တေႃႇၸၢတ်ႈ ၸိုင်ႈ မိူင်းထႆးတၢမ်းမႃးၸွမ်းထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။

ဢမ်ႇဝႃႈၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်သူင်ႇၶဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းထႆး တင်းယၢင်တင် ထိူၼ်ႇလႄႈ ၵိုတ်းယုတ်းၵၢၼ်ၽဝ်ႁႆႈၽဝ်သူၼ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်ၾုၼ်ႇ PM 2.5 ၶဝ်ႈႁူမ်ႇၵုမ်းပဵၼ်မွၵ်ႇၵုမ်ႈတိုပ်း တၼ် ၼႂ်းမိူင်းထႆး ႁူမ်ႈတင်းၽူႈႁႃၵိၼ်လူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၵူတ်းမၢႆတၢင်းဢွၼ်ႊလၢႆႊ။

ၼႂ်းထႃႇၼ ထႆးမီးလႅၼ်လိၼ်တိတ်းၸပ်းၵၼ်တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ယၢဝ်းထိုင် 2 ႁဵင် ၵီးလူဝ်ႊမီႊတိူဝ်ႊ။ သင်ဝႃႈ ထႆး မီးသူၼ်ႇ ၶဝ်ႈၸတ်းၵၢၼ် လူၺ်ႈၵၢၼ်ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇပၼ် ႁႂ်ႈပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵိုတ်းလႆႈၸိုင် ထႆးတေမီး တိုဝ်ႉတၢင်းၽွၼ်းလီ တၢမ်းမႃးလႄႈ တေပဵၼ်ၽူလ်ၽွၼ်း ၼမ်ႉတွၼ်းလၢႆလၢႆလွင်ႈ တုမ်ႉယွၼ်ႈလႆယွၼ်ႉမႃးသူႇ ထႆးလႆႈလၢႆတၢင်း။

ထႆးလမ်ႇလွင်ႈတေႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉ ႁၼ်လႆႈၸႅင်ႈလႅင်းလူၺ်ႈ ဢၼ်တူဝ်တႅၼ်း မႁႃဢမ်းၼၢၸ်ႈ 2 ၸိုင်ႈမိူင်း  တင်းဢမေႊရိၵႃႊလႄႈ ၶႄႇ ဢၼ်ဝိၼ်ၶဝ်ႈမႃးႁူမ်ႈပၢင်ဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ် တင်းၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆး သဵတ်ႇထႃ ထဝီႊသိၼ် မိူဝ်ႈပၢႆလိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ဝၢႆးပၢင်ၵုမ် ယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ တင်း 2 ၾၢႆႇ ဢၼ်ပဵၼ် တူဝ်တႅၼ်းမႁႃဢမ်းၼၢၸ်ႈၶဝ် လႆႈပိုတ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵိူဝ်းၵုမ်ၵၼ် ႁင်းၵွႆးထႅင်ႈ တီႈၼႂ်းဝဵင်းလူင်မိူင်း ၵွၵ်ႇ ၸိုင်ႈထႆး။

ၸဵၵ်ႊ သလ်းလိဝႅၼ်ႊ တီႈၵိူဝ်းၵုမ်ၾၢႆႇလွင်ႈမၼ်ႈၼိမ်ယဵၼ် ၶွင်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈဢမေႊရိၵႃႊလႄႈ ဝင် ဢီႉ လုၵ်ႈ ၸုမ်းၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၵၢၼ်မိူင်း ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၵေႃၵမ်ၵၢၼ် ၵၢင်ၾၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင် ပႃႊတီႊၶွမ်ႊမိဝ်ႊ ၼိသ်ႉမိူင်းၶႄႇလႄႈ ၽွင်းလူင်ၼွင်ႈမိူင်း မိူင်းၶႄႇ။

2 ၸိုင်ႈမိူင်း မႁႃဢမ်းၼၢၸ်ႈ ႁွတ်ႈမႃးဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်တင်း ၸွမ်းၽွင်းလူင်ထႆး သဵတ်ႇထႃ ထဝီႊသိၼ် လၢႆလၢႆ လိူင်ႈ တီႈၼႂ်းမိူင်းထႆး ႁူမ်ႈတင်းမီးပႃး လွင်ႈၵၢၼ်ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇ ပိူဝ်ႈသၢင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဵၵ်ႊ သလ်းလိဝႅၼ်ႊ တင်း ဝင် ဢီႉ ပိုတ်ႇၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် ပိူဝ်ႈၵၢၼ်လူတ်းယွၼ်ႇ လွင်ႈၶတ်းယႅင်ႈၵၼ် ၼႂ်းလူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ) ႁူမ်ႈပႃးတင်း ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။

ဢမေႊရိၵႃႊ မီးလွင်ႈၵိူဝ်းလီတင်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလၢႆၸုမ်း ဢၼ်တိုၵ်ႉၶဝ်ႈတႅၼ်ႇမင်ပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်တင်း သိုၵ်း မၢၼ်ႈယူႇ။   ပုၼ်ႈတႃႇၶႄႇသမ်ႉႁူမ်ႈဝႃႈယၢမ်ႈၸွႆႈထႅမ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးၼႆၵေႃႈ  ပဵၵ်ႉသမ်ႉ ယၢမ်းၼႆႉ ထွႆႁူၼ်ဢွၵ်ႇ ႁၢင်ႇမႃးသေတႃႉၵေႃႈ ယင်းလူလွမ်ငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ (မိူင်းတႆး) ပွတ်းႁွင်ႇၸွမ်းၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ဢၼ်တိတ်း ၸပ်းၵၼ် တင်း ၶႄႇ ၼၼ်ႉယူႇ။

တင်း 2 ၸၢတ်ႈမႁႃဢမ်းၼၢၸ်ႈၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈပဵၼ်ၵူႈၶႅင်ႇၵၼ်လၢႆလွင်ႈ လၢႆၾၢႆႇ လၢႆပိုၼ်ႉတီႈသေတႃႉ တၢင်ႇၽႂ် တၢင်ႇမၼ်းၵေႃႈ ပိုတ်ႇပၢၵ်ႇလၢတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးၸႅင်ႈလႅင်းဝႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမီးၵၢၼ်ၵိူတ်ႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ပဵၼ်ပိူင်လူင်။

ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၽူႈၼီၽႆး ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၽၢၼ်ႇပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ တႄႇမႃးတီႈၵၢၼ်ၶဝ်ႈၸွႆႈထႅမ် မိူင်း မၢၼ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ပၵ်းပဵၼ်ပိူင်ႁႂ်ႈလီတီႈသုတ်းၼၼ်ႉ  လုၵ်ႉတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ၼမ်း လူၺ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းလႆႈလဝ်ႈယိုၼ်ႈ “ပိူင်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း” ၵွႆးၵႃႈဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁပ်ႉႁွင်းဝႃႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တေသူင်ႇထိုင်မိုဝ်းၽူႈလိူတ်ႇမႆႈႁွၼ်ႉၵမ်းသိုဝ်ႈ ၵွပ်ႈဝႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးမုင်းၼႃႈၵၢႆႇၶူဝ်ၵႂႃႇၸူး ၸုမ်းၵႃ  ၸၢတ်ႈ (ၸုမ်းၶႂၢႆႇၶႃပႄလႅင်) ပၢႆးတႂ်ႈၵၢၼ်ၵုမ်းၵမ်ၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈပဵၼ်လၵ်း။

ၵမ်မထိၵၢၼ် (Commissioner) ၾၢႆႇလွင်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းၼိမ်ယဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း ၸွမ်းပိူင်ၽႅၼ်ၶွင်ၸၢတ်ႈလႄႈ ၵၢၼ် ယူၵ်ႉမုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်း ၸတ်းၵၢၼ်ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ (International seminar) ၼႂ်းတိုဝ်ႉတၢင်းၶူပ်းၶွပ်ႈ 3 ပီ ၵၢၼ်ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ။ ၵွႆးၵႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ လိုၼ်း သုတ်း လၢမ်းဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၶွင် NGO ၼႆလႄႈၸင်ႇဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶုၼ်ႇဢူၵ်းၶုၼ်ၸႂ်။

သင်ဝႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈပၢႆၸၢၼ်း Balcony လွင်ႈသူၼ်ႇလႆႈပဵၼ်ထမ်းၶွင်မၼုသ်း ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းၸူးသူႇလွင်ႈငမ်း ယဵၼ် လူၺ်ႈၼင်ႇတၢင်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၸိုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးၵိုင်ႇလီမီးလွင်ႈၵၢဝ်ႇၸိူၼ်း(ၽိတ်ႈမွၵ်ႇ) ၽူႈမီး သူၼ်ႇလႆႈသူၼ်ႇသေ(သုမ်း) ၵူႈၾၢႆႇမႃးၼင်ႈဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်လႄႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်လူးၵွၼ်ႇဝႃႈ တၵ်းတေမီးၵၢၼ် ယုတ်း ယိုဝ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵမ်းလဵဝ် ပိူဝ်ႈပိုတ်ႇတၢင်းႁႂ်ႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ်သူင်ႇၶဝ်ႈထိုင်လႆႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ။

ငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်မိူင်းဢူၺ်းလီ ၶွင်မိူင်းထႆးလႄႈ မိူဝ်ႈမီးၵၢၼ်တိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၵေႃႈ တၵ်း တုမ်ႉယွၼ်ႈလိူတ်ႇမႆႈထိုင်ထႆးယဝ်ႉ သင်ဝႃႈ ပၢင်တိုၵ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈ လႆႈဝႆးၵေႃႈ တၵ်းတေပဵၼ်လွင်ႈလီ။

လွင်ႈတၢင်းတႃႇတေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢင်တိုၵ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈမီး 2 တၢင်းၵွႆး တၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵၢၼ်ႉ သင် ဝႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းၵၢၼ်ႉငၢႆႈငၢႆႈၵေႃႈ တေတိုၵ်းၵၼ်ၵႂႃႇတေႃႇလိူတ်ႈပေႃးၼွင်းထူမ်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵွႆး။ ထႅင်ႈတၢင်းလိုၼ်းသုတ်းၵေႃႈ တၵ်းလႆႈလိူၵ်ႈႁႃတၢင်း ဢၼ်ယဝ်ႉလူၺ်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉၵွႆး။ ပၵ်းတႃႇ ပႂ်ႉတူၺ်းတၢင်းဢွၵ်ႇလိူင်ႈၼႆႉဝႆႉ ႁႂ်ႈလီပၢႆးတႂ်ႈတိုဝ်ႉတၢင်းၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈမၢၵ်ႈၼမ်တႃႇထႆး ၵဵဝ်ႇလွင်ႈမိူင်း မၢၼ်ႈ။