တူဝ်ထူပ်း လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းၶႄႇ ပုၼ်ႈပိူဝ်ႈတႆးမႄႇဝူၼ်ႉတႃႇၵွပ်ႇၵူႈၸၢတ်ႈ

မိူဝ်ႈ 01/10/1909 မိူဝ်ႈၶႄႇလႆႈၸတ်းႁႅၼ်းပၢင်ပွႆးလူင်ၶိုၵ်ႉယႂ်ႇ ပိူဝ်ႈတႃႇမၵ်းမၢႆလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၶႄႇ ထိုင်တီႈ ယွတ်ႈႁွတ်ႈတီႈပၢႆပေႉမႃးလႆႈ 60 ပီ ပႃႈတႂ်ႈပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ ဢွၼ်ႁူဝ်။

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးငဝ်းတူင်ႉ (ၼင်) Founding of the Republic (ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်း) ဢၼ်ၶႆႈၼႄၶိုၼ်းငဝ်း လၢႆး 4 ပီ (1945 – 1949) ၽွင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႃႇတီႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (ၵေႃမိၼ်တင်ႇ KMT – Kuomingtang) ဢၼ်တႆးႁွင်ႉငၢႆႈငၢႆႈဝႃႈ ၶႄႇၽိူၵ်ႇတင်း ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ (ၵူင်ႉၶျၼ်တင်ႇ CPC) ဢၼ်တႆးႁူႉၸၵ်း ငၢႆႈငၢႆႈဝႃႈ ၶႄႇလႅင်ၼၼ်ႉ ၼႄ ၼႂ်းႁူင်း။

ၽူႈတႅမ်ႈၵေႃႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈမီး DVD မႃးၶၢႆမိူင်းထႆး မိူဝ်ႈပႆႇပေႃးႁိုင်ၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈတူၺ်း။ ႁၼ်ဝႃႈ မီးၶေႃႈ ၵႂၢမ်းၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉလၢႆၶေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၽွၼ်းလီပိူဝ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ၵွပ်ႇၵူႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်းလႄႈ ယွၼ်းတေႃႉတႆႇၶႆႈ ၼႄၶိုၼ်း။

ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉၵမ်းသွင် သုတ်းတူဝ်ႈယဝ်ႉၵႂႃႇ ၼႂ်းပီ 1945 ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈယႂ်ႇ လိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇသွင်ၸုမ်း ဢၼ်ၵျႅင်းၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ (Chiang Kaishek) ဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇလႄႈ တင်းမဝ်ၸိူဝ် တူင်း (Mao Zedong) ဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းၶႄႇလႅင် ႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်။ ပဵၼ် တူဝ်ၵျႅင်းၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ ၵေႃႉမွၵ်ႇထိုင် မဝ်ၸိူဝ်တူင်း ဢွၼ်တၢင်း။

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မဝ်ၸိူဝ်တူင်း ဝႃႈႁင်းၵူၼ်းလူင် CPC ၶဝ်။ “သင်ဝႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးၵွင်ႈၵဝ်ႇၼပ်ႉသႅၼ်ဝႆႉၸိုင် တႃႇၵျႅင်းၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ တေမႃးၼင်ႈဢုပ်ႇႁဝ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇမီးမိူင်းမၼ်း”။

ၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်လႆႈလွင်ႈ။ ယွၼ်ႉဝႃႈတင်းသွင်ၾၢႆႇဝၵ်ႉတိုဝ်ႉ တၢင်းၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းသိုၵ်းတေႃႇၵၼ်။ ပေႃးဝႃႈတၢင်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈၵေႃႈ ၵိုတ်းပႅတ်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းသေၶဝ်ႈတိုၵ်း ယႅၼ်ဢၼ်း (Yien – an) ဢၼ်ပဵၼ်ငဝ်ႈငုၼ်း ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊ ၼိတ်ႉ CPC ၵမ်းလဵဝ်။

ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ယွၼ်ႉပဵၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းလႄႈ တၵ်းလႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ တၢႆတေႃႇတဵင်ႉ။ မဝ်ၸိူဝ် တူင်း ၸင်ႇဝႃႈ “ၶႅၼ်ၼႃႈလိၼ်ဢမ်ႇၶႅၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင် တၵ်းသုမ်းတင်းၼႃႈလိၼ်တင်းၵူၼ်းမိူင်း။ ၵူၺ်း ၵႃႈ ပေႃးႁဝ်းၶႅၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၶႅၼ်ၼႃႈလိၼ်ၸိုင် ႁဝ်းတၵ်းလႆႈၶိုၼ်း တင်းၵူၼ်းမိူင်းတင်းၼႃႈလိၼ်။ ၵဝ်ၶႃႈ တေယွမ်းသုမ်းယႅၼ်ဢၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇမိူင်းၶႄႇ တင်းမိူင်း” ၼႆသေ ၸင်ႇထွၼ်တပ်ႉဢွၵ်ႇ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉမႃး ဢိင်ၼိူဝ်ၾၢႆႇၶႄႇလႅင် မီးၵၢၼ်သူၼ်းတုမ်လႄႈ လႆႈတိုၵ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ၊ ၾၢႆႇၶႄႇၽိူၵ်ႇသမ်ႉ မီး ဢမေႊရိၵၼ်ႊ ၵမ်ႉၸွႆႈယူႇၵေႃႈ ၵၢၼ်ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ (corruption) မီးၸွတ်ႇၸိုင်ႈ ႁူဝ်တေႃႇလၢႆႇ ပဵၼ် တီႈၵူၼ်းမိူင်းၵူၼ်းသိုၵ်းဢိမ်ႇမိူဝ်ႇသေ ၵၢၼ်ႉသိုၵ်းယူႇတိၵ်းတိၵ်း။

ၵျႅင်းၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ ၸင်ႇသူင်ႇလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၵျႅင်းၵျိင်းၵေႃ (Chiang Ching – Kuo) ၵႂႃႇဝဵင်းသျၢင်ႉႁၢႆႇ (Shanghai) ငဝ်ႈငုၼ်းၵၢၼ်ငိုၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇၵႂႃႇၵုမ်းထတ်း။ သမ်ႉၵႂႃႇၺႃး ပီႈၼွင်ႉၶဝ်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ပဵၼ် တူဝ်ၵူင်းမၼ်းသေ ၵိၼ်ၸိၵ်းတွၵ်ႇၸွၵ်းၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းယူႇ။ ၸင်ႇလႆႈမိူဝ်းပွင်ႇၶိုၼ်းၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ။

ၵျႅင်းၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈ “ပေႃးဢမ်ႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵၢၼ်ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈၸိုင် တင်းသုမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း။ ပေႃး ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ သမ်ႉတေသုမ်းမုၵ်ႉၸုမ်းႁဝ်း (ပႃႇတီႇ KMT တေၵွႆ)”။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ ၶႄႇၽိူၵ်ႇ (KMT) ဢမ်ႇ ၶႅင်ႇတႃႉလႆႈၶႄႇလႅင်၊ လႆႈထွၼ်ပၼ်တိၵ်းတိၵ်း။

ၵူၼ်းလူင်ၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် ၸင်ႇဝႃႈ ထုၵ်ႇလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၶႄႇလႅင် တႃႇၵိုတ်းသိုၵ်းတေႃႇၵၼ်။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵျႅင်ႇၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ ၵေႃႈဝႃႈ “ပေႃးဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇပေႉၶဝ် ၼႂ်းပၢင်တိုၵ်းၸိုင် တေဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်ပေႉၶဝ် ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်း” ဝႃႈၼႆသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶၢႆႉဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈၵႂႃႇယူႇၵုၼ် ထႆဝၼ်း။ ၸင်ႇဝႃႈ ၵုၼ်ထႆဝၼ်း ပဵၼ်မိူင်းၶႄႇၽိူၵ်ႇမႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇဝၼ်းမိူင်းလဵဝ်။

ပေႃးဝႃႈငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်သိုၵ်း ပေႉပုၼ်ႈမႃးၵေႃႈ တင်းၶႄႇလႅင် ၸင်ႇလႆႈၼႅတ်ႈၶိုင်ပွင်လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်း။ မိူင်း ၶႄႇၼႆႉ မီးၸုမ်းပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ ယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈၵေႃႈ ယင်းမီးထႅင်ႈလၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း။ မၢင်ၸုမ်းၼႆႉ ၸုမ်းလဵၵ်ႉၵေႃႈ ဢေႃး ၸႃႇၵၢၼ်သူၼ်းၶဝ်သုင်၊ မိူၼ်ၼင်ႇၸုမ်း သုင်ၶျိင်လိင် (Soong Chingling) မေး ၼၢင်း သုၼ်ယတ်ႉသိူၼ်း (Sun Yatsen) ၽူႈၾိုၼ်ႉပႅတ်ႈလွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းသေ ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်း သမတ (Republic) ဢၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇ ၸႂ်ႈၸိူဝ်ႉၸဝ်ႈၸိူဝ်ႉၶုၼ်ၽွင်းငမ်း။

မဝ်ၸိူဝ်တူင်း ၵေႃႈႁၼ်ဝႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်လူင်ၶွၼ်ႊၵရႅတ်ႊၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈသေ ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်း မႂ်ႇၼႆႉ ပေႃး ဢမ်ႇပႃးၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ၼႆလႄႈ ၶတ်းၸႂ်ၽိတ်ႈမွၵ်ႇႁႂ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်ၸွမ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ သုင်ၶျိင်းလိင်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽႂ်ၵႂႃႇမွၵ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉလႄႈ ပွႆႇမေးၼၢင်း ၵျဵဝ်းဢိူၼ်းလႆ (Zhou Enlai) ၵေႃႉပဵၼ် ၽူႈပွင်ၵၢၼ်ပႃႇတီႇ CPC ၵႂႃႇမွၵ်ႇ။ သုင်ၶျိင်းလိင်ၵေႃႈဝႃႈ “ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉသူၼႆႉ ၼူၵ်ႇၼႃတႄႉ တႄႉ။ ပေႃးၵဝ်ဢမ်ႇႁပ်ႉ ၵႂၢမ်းမွၵ်ႇမႂ်းၼၢင်းၼႆႉ ၶဝ်တေသိုပ်ႇႁဵတ်းၸိူဝ်ႉႁိုဝ်?”။ မေးၼၢင်းၵျဵဝ်းဢိူၼ်းလႆ ၵေႃႈဝႃႈ “ပေႃးၶႃႈမွၵ်ႇသေ ၸဝ်ႈၼၢင်းဢမ်ႇႁပ်ႉၵေႃႈ တူဝ်ၵျဵဝ်းဢိူၼ်းလႆ တေမႃး။ ပေႃးၵျဵဝ်းဢိူၼ်းလႆမွၵ်ႇ သေ ယင်းဢမ်ႇႁပ်ႉၵေႃႈ ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် တူဝ်မဝ်ၸိူဝ်တူင်း တေမႃး” ဝႃႈၼႆ။ ၸင်ႇလႆႈႁပ်ႉၶေႃႈမွၵ်ႇသေ ၵႂႃႇ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်။

ၽွင်းၼၼ်ႉ မီးထႅင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ၊ ၵႃႈၵွၼ်ႇပူၼ်ႉ ၵႆႉလႆႈၽိတ်းၵၼ်မႃးတင်း မဝ်ၸိူဝ်တူင်း။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸုမ်းၼၼ်ႉ လၢတ်ႈတီႈ မဝ်ၸိူဝ်တူင်းဝႃႈ “ႁဝ်းလႆႈႁဵတ်းတၢင်းၸဵပ်းၸႂ်ၵၼ်မႃးၼမ်။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶႃႈၼႆႉ လႆႈဢဝ်တၢႆဢူၺ်းၵေႃႉလီ ၸဝ်ႈ ၶျၢႆႁူဝ်သိူၼ်း (Cai Hosen) မႃးၵွၼ်ႇ”။ မဝ်ၸိူဝ်တူင်း ၸင်ႇဝႃႈ ႁင်းမၼ်း – “ၵၢၼ်သုၼ်ႇတူဝ်ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈၵႃႈ ႁိုဝ်ၵေႃႈ ပဵၼ်လိူင်ႈလဵၵ်ႉ။ လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းသမ်ႉ ဢွၼ်ႇဢႅတ်းၵႃႈႁိုဝ် ၵေႃႈ ပဵၼ်လိူင်ႈယႂ်ႇ ၶႃႈဢိူဝ်ႈ”။

မၼ်းၵေႃႈ ၵိုင်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၸဝ်ႈပၢႆးႁူႉလူင်မိူင်းၶႄႇ လဝ်ႇၸိုဝ်ႇ ယၢမ်ႈသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ – “ပၢင်ႇလၢႆႇယႂ်ႇၵႂၢင်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမၼ်းယူႇတႅမ်ႇ။ မိူင်းတေၸၢင်ႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၵေႃႈ မီးတီႈၸုမ်းယႂ်ႇမေႃယွမ်းၼွမ်းၵူမ်ႈၵွမ်း”။

ႁဵတ်းၼၼ်သေ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းလူင် ဢၼ်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈသေ မီးၵူၼ်းမိူင်းၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈတေႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ် ၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။

တႆးလူး၊ မီးၼမ်လူၼ်ႉလၢႆ တႄႇဢဝ်ဝၼ်းတူၵ်းမိူင်းၶႄႇ တေႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းၵလႃး မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း မိူင်း လၢဝ်း မိူင်းထႆး။ ပေႃးႁဝ်းမေႃႁဵတ်းၸွမ်းလၢႆးဝႆႉၸႂ်ၵႂၢင်ႈၵူမ်ႈၼွမ်း၊ မေႃယွမ်းတေႃႇၵၼ် တေဢမ်ႇ ၸၢင်ႈ ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမိူၼ်ပိူၼ်ႈႁိုဝ်။

ၸၢႆးၶိုၼ်းသႂ်ႇ (20/01/2010)

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉၵွၼ်းၶေႃ မၢႆ 263 ပီ 2010