“ဝၼ်းၶူး” ပဵၼ်ဝၼ်းယူၵ်ႉယွင်ႈၶူးလႄႈပဵၼ်ဝၼ်းတွပ်ႇတႅၼ်းမုၼ်ၵုၼ်းၶူး တႆးဢမ်ႇမီးဝၼ်းၶူးၶေႃၶေႃ ၵွႆးၵေႃႈ မီးဝၼ်းယူၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၵူႈပွၵ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်း ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဢမ်ႇသၢင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းပၼ်တႃႇၵူၼ်းမိူင်း ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ် ဢမ်ႇလႆႈႁႃတၢင်း ႁူႉသႂ်ႇတူဝ်လႄႈတေႁဵတ်းႁိုဝ်မီးၵူၼ်းႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇ (ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း) ၶိုၼ်ႈမႃးပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသိုပ်ႇတေႃႇ ၸူဝ်ႈလုၵ်ႈပၢၼ်လၢၼ်ၵႂႃႇလႄႈ တေဢမ်ႇႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းတူၵ်းၵႂႃႇၼႂ်းမိုဝ်းပိူၼ်ႈတၢင်ႇၸၢတ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်း။
ယွၼ်ႉၼၼ် ပၢၼ်ၼၼ်ႉၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢႆး တေႃႉတႄႉမီးတိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈၶဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈထမ်းၼႂ်းဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ ၽွင်းပဵၼ်ၵပ်ႉပိယ ႁိုဝ် ၿူၶျ်ႇပဵၼ်ၼဵရ်း(သႃမၼေရ) ၼၼ်ႉၵွႆး။ ၸိူဝ်းပဵၼ်မႄႈယႃႈၼၢင်းယိင်းဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်း လႆႈႁဵၼ်း ၵွပ်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈတေၿူၶျ်ႇပဵၼ်ၼဵရ်း(သႃမၼေရ) လႆႈလႄႈ ၼၢင်းယိင်းပၢၼ်ၼၼ်ႉၵမ်ႈပႃႈၼမ် ဢမ်ႇႁူႉ လိၵ်ႈမေႃလၢႆး ၵွႆးမီးယိင်းၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈၸဝ်ႈလၢၼ်ၶုၼ်လႄႈလုၵ်ႈတဝ်ႈလဝ်ႇလၢၼ်ၵူၼ်းမီးငိုၼ်း မီးၸိုဝ်ႈသဵင် မီးဢူငဝ်းၼႃႈတႃယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇလိုဝ်းႁူင်ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းၵွႆး။
ဢိင်လူၺ်ႈၵႃႈၶၼ်ဢၼ်ယႂ်ႇလူင်ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလမ်ႇလွင်ႈၶွင်ၶူးၼၼ်ႉသေလႄႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊ ၼိဝ်ႊရီႊ 1957 ၵေႃႈ မိူင်းထႆးတႄႇမီးဝၼ်းၶူးပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း လူၺ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵုရုသၽႃး မိူဝ်ႈပၢၼ် ၸွမ်ၽူလ်ႊ ပေႃႊ ၽိၿုလ်ႊသူင်ၶရၢမ်ႊ ပဵၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်မိူင်းထႆး ၵေႃႉတီႈ 3 ။
ဢွၼ်ၼႃႈၼၼ်ႉ ၵူႈပီပီ ၵုရုသၽႃး တေၸတ်းႁႂ်ႈမီးပၢင်ၵုမ်ၵုရုသၽႃးၵူႈပီပီ ပိူဝ်ႈတႃႇပိုတ်ႇတိုဝ်ႉတၢင်းႁႂ်ႈ ၽူႈ တႅၼ်းၶူး တင်းမိူင်းတူဝ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ လႆႈမီးတိုဝ်ႉတၢင်းၸီႉၸႅင်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းၽွၼ်းၵၢၼ်ၼႂ်းႁွပ်ႈပီပူၼ်ႉမႃးလႄႈ တႆႇထၢမ်ပၼ်ႁႃ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၶပ်းၶိုင်ၵၢၼ်ငၢၼ်းၶွင်ၵုရုသၽႃး လူၺ်ႈမီးၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၶုၼ်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၵုရုသၽႃး ပဵၼ်ၽူႈတွပ်ႇၶေႃႈထၢင်ႇထိူမ်။
ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၵုရုသၽႃးမိူဝ်ႈပီ 1956 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ၽူလ်ႊ ပေႃႊ ၽိၿုလ်ႊသူင်ၶရၢမ်ႊ ၸွမ်ၽွင်းလူင်လႄႈၽူႈၼမ်း (ၼင်ႈၸိုင်ႈ) ပၢင်ၵုမ်ၵုရုသၽႃး လႄႈၽူႈမီးဢူငဝ်းၶပ်းၶိုင်ၵၢၼ် လႆႈၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း တေႃႇတီႈၼႂ်းပၢင်ၵုမ် ၶူး တူဝ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉတင်းၸိုင်ႈမိူင်း။
ၵၢၼ်လဝ်ႈယိုၼ်ႈၼႂ်းတွၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၽူႈပဵၼ်ၶူးမီးမုၼ်ၵုၼ်း ပဵၼ်ၽူႈထွင်ႇသၢႆလႅင်းပၼ် ၼႂ်း ၸီးဝိတ်ႉၶွင်ၸိူဝ်းႁဝ်းတင်းလၢႆ လႄႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ဝၼ်းၶူး ထုၵ်ႇလႆႈမီးဝၼ်းၼိုင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆ တင်းလၢႆ လႆႈၼႄထိုင်လွင်ႈၼပ်ႉထိုဝ် ၵွမ်းၵဝ်ႈၵူမ်ႈႁူဝ်ၵႃရဝ တေႃႇၶူး ၽူႈမီးမုၼ်ၵုၼ်းတင်းလၢႆ လူၺ်ႈလွင်ႈ တႃႇပုၼ်ႈၵူၼ်းတူဝ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ ပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းပီမႂ်ႇ ဝၼ်းသင်ၶၢၼ် ႁဝ်းၵေႃႈ ၼမ်းဢဝ်ၾုၼ်ႇတဝ်ႈၽွင်လုပ်ႇ ၶွင်ၽူႈမီးမုၼ်ၵုၼ်းမႃးႁႅၼ်း သၢင်ႈၿုၼ်းၵုသူလ်(ၵုသလ) လူႇတၢၼ်း။ ၵေႃႉတီႈ 2 ထပ်းလူင်းမႃးၵေႃႈ ပဵၼ်ၶူး ၽူႈပိုၼ်ႉၽႃႈၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီသူၼ်ႇတူဝ်တင်းလၢႆလႄႈ ဝူၼ်ႉဝႃႈတိုဝ်ႉတၢင်းၼႆႉ ယွၼ်းၶေႃၾၢၵ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းပၢင် ၵုမ်ၼႆႉလႄႈ လွင်း(ၸၢမ်း) ပိုၵ်းသႃႁႃလိုဝ်းၵိူဝ်းၵုမ်ၵၼ်ၼႂ်းလၵ်းၵၢၼ် ၵူႈၵေႃႉတၵ်းတေဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶတ်းၶွင်ႈ။
လူၺ်ႈႁဵတ်ႇဢၼ်ယူၵ်ႉဢဝ် ၵုၼ်းငၢမ်ၢးၵႂၢမ်းလီ “ၶူး” ၽူႈမီးမုၼ်ၵုၼ်း ၶိုၼ်ႈမႃးပဵၼ်လွင်ႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈ တွပ်ႇ ထဵင်ၵၼ်ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၵုရုသၽႃးၼႆႉ ပိူဝ်ႈႁၼ်ထိုင်မုၼ်ၵုၼ်းၶွင်ၶူးၼၼ်ႉပဵၼ်ဢၼ်ယိင်ႈယႂ်ႇမိူၼ်မႄႈၵေႃႉတီႈ 2 ႁူမ်ႈတင်းၵႂၢမ်းႁၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉၶွင်ၸိူဝ်းၽူႈပဵၼ် “ၶူး” လႄႈၽူႈမီးသူၼ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵေႃႈႁၼ်ဝႃႈၵိုင်ႇထုၵ်ႇ လီမီးဝၼ်းၶူး ပဵၼ်ဝၼ်းၶုၵ်းထူပ်းထိုင်ဝၼ်းၶိုၵ်ႉၶမ်ႇလမ်ႇလွင်ႈ ဝၼ်းၼိုင်ႈၼႆလႄႈ ၸုမ်းၽွင်းလူင်ၶဝ် ၸင်ႇမီးၶေႃႈတႅပ်း တတ်းဢွၵ်ႇမႃး မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ပဵၼ်ဝၼ်းၶူး ၶွင်ၸိုင်ႈထႆးၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1957 ။
လီသေလၢႆ တႆးႁဝ်းမီးၶူးလၢႆၶူး ၶူးသွၼ်လၢႆလၢႆၶူး ၵွႆးၵႃ ဢမ်ႇမီးၶူးသွၼ်လိၵ်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဢမ်ႇသၢင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းပၼ်မႃးလႄႈ ႁဝ်းၸင်ႇဢမ်ႇမီးၶူးသွၼ်လိၵ်ႈ တိုၵ်ႉမႃးမီးဢဝ်ပၢၼ်မၢၼ်ႈဝၢႆးၼေဝိၼ်း ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၵွႆး။
ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈႁိုဝ် တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ တႆးႁဝ်းႁူႉၽႂ်မေႃမၼ်း လၢႆးၽႂ်လၢႆးမၼ်း ဝူၼ်ႉၽႂ်ဝူၼ်ႉမၼ်း ႁဵတ်းၽႂ်ႁဵတ်းမၼ်းၵေႃႈ ၸႂ်ႈယူႇ ပၢႆးဝူၼ်ႉလၢၵ်ႇလၢႆ ယိူင်းမၢႆတီႈလဵဝ်ၵၼ်ၼႆၼၼ်ႉဢမ်ႇပႅၵ်ႇၸႂ်။ ၵွႆးၵႃႈ ဢၼ် ပႅၵ်ႇၸႂ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈဢုပ်ႇၵၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈၵၼ် လၢႆးႁဵတ်းဢမ်ႇပႆႇမိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈ ထိုင်တီႈပေႃးထုၵ်ႇလႆႈၶႃႈႁႅမ်ၵၼ် ဢဝ်ပေႉဢဝ်ၵၢၼ်ႉၵၼ် ၵမ်းလဵဝ် လူၺ်ႈၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ်ပဵၼ်ၵၢၼ်တေႃႇလွင်းၼၼ်ႉ ဝႃႈလႃးႁဝ်းၶၢတ်ႇ ပၢႆး ၵၢၼ်ပၺ်ၺႃၽွင်းၶဵဝ်ႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ႁဝ်းဢမ်ႇမီးထဵၶ်းၼိၵ်ႉ ဢမ်ႇမီးလၵ်းမီးပိူင် ၵၢၼ်ဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်ဝူင်ႈၵၢင် ၾၢႆႇၼိုင်ႈလႄႈၾၢႆႇၼိုင်ႈႁိုဝ် တူဝ်တႅၼ်း ၽွင်းၶဵဝ် သိုဝ်ႇ ႁဝ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် ဢမ်ႇပွင်ႇၸႂ် ဢမ်ႇမီးလၵ်းမီးၸဵင် ဢမ်ႇပဵၼ်ပိူင်လဵဝ်လၢႆးလဵဝ် မိူၼ်ဢၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်းၶဝ်ၸႂ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ယူႇတီႈပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ် ၵႂၢမ်းၶဝ်ၸႂ်လႄႈၵၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သၢင်ႈႁဝ်းၼၼ်ႉႁိုဝ်။
မိူဝ်ႈမႃးထိုင်ပၢၼ်မၢၼ်ႈၽွင်းမိူင်း ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၸင်ႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းမၢၼ်ႈ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ လႄႈၶိုၼ်းၶဝ်ႈၽႅၼ်ၵၢၼ် ဢိုၼ်ၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢိုၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်း မိူၼ်ပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉ ၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈယင်းပႃးလိၵ်ႈမၢၼ်ႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈမႃး ၼႂ်းထွႆႈၶေႃႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ(ဝေႃးႁၢရ်)။ တေႃႇ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလေႃးလေးၶိုင်ႈတေႃႇၶိုင်ႈတင်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ။ ၵွႆးၵႃႈပေႃးပိူၼ်ႈဝႃႈႁဝ်းပဵၼ်မၢၼ်ႈသမ်ႉ ၸႂ်လမ် ႁေလူးၵွၼ်ႇ။
မွၼ်းၶိူဝ်း
20240102
(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)
