ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်တင်ႈၶေႃႈထၢမ် ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၼုမ်ႇၸၢႆးဢွၼ်ႇ ဢႃယု 14 ပီ ဢဝ်ၵွင်ႈၵႂၢတ်ႇယိုဝ်း ၼႂ်းႁၢင်ႈ(ၵၢတ်ႇၶၢႆၶူဝ်း) ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ၼႂ်းၸၼ်ႉသၢမ် ၽႃႊရႃႊၵွၼ်ႊ ၵၢင်မိူင်းၵွၵ်ႇ ၸိုင်ႈထႆးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ် တူၵ်းၸႂ် တိုၼ်ႇသၢၼ်ႈလိုဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ။ ၼုမ်ႇၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉမီးၵွင်ႈ ပႃးၵွင်ႈမႃး လႆႈၸိူင်ႉႁိုဝ် လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်ၵွင်ႈၵႂၢတ်ႇယိုဝ်းသႂ်ႇ ၼႂ်းႁၢင်ႉတိုၵ်းတီႈၶၢႆသိၼ်ၵႃႉ လႄႈ တိူဝ်ႉမႅၼ်ႈၽူႈၵူၼ်း ဢၼ်ဢႅဝ်ႇႁႃ သိုဝ်ႉၸၢႆႇၶူဝ်းၶၢႆ လူမ်ႉတၢႆၵႂႃႇပဵၼ် 3 ၵေႃႉ ဝၢတ်ႇၸဵပ်း 5 ၵေႃႉ။ ၼႂ်းၽူႈလူမ်ႉတၢႆၼၼ်ႉ မီးယိင်းတႆး ဢၼ်မႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ပဵၼ်မႄႈဝၢၼ်ႈ(ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁိူၼ်း)ၵေႃႉၼိုင်ႈ။
လူၺ်ႈတီႈဢွင်ႈၼွၼ်းၼုမ်ႇၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈထႆး ၵႂႃႇၵူတ်ႇတူၺ်း မီးၵွင်ႈၵၢင်ႇ လႄႈ မၢၵ်ႇၵွင်ႈ ၊ မိူၼ်ၵၼ်တင်း ၶလိပ်ႉ ဝီႊၻီႊဢူဝ်ႊ ၵၢၼ်ၾိုၵ်းယိုဝ်းၵွင်ႈ ပဵၼ်ၵၢၼ် လူင်ႉလႅၼ်ႇ။ မိူၼ်တင်းဝႃႈ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႆႉမိူင်းၼႆႉ ႁႃသိုဝ်ႉၵွင်ႈၵၢင်ႇလႆႈငၢႆႈငႅမ်ႈၸွမ်းၵၢတ်ႇမိုတ်ႈ မိူၼ်ၵႃႈၵွၼ်ႇ ပူၼ်ႉမႃးဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈ။
လွၵ်းတႃသၢႆမၢႆ ဢၼ်ပိုတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး “ၵၢၼ်ၶူပ်ႈၵုမ်းဢႃႊဝုထ်ႉပိုၼ်”(ၵွင်ႈၵၢင်ႇ) ဢၼ်လီတူၵ်းၸႂ် ႁူမ်ႈတင်း ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉႁႃႁၼ် လွင်ႈလူမ်ႉတၢႆၵူၼ်းထႆး ယွၼ်ႉဢႃႊဝုထ်ႉၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႆႉ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵိူတ်ႇ ပဵၼ်လိူင်ႈၸိူင်ႉၼႆသမ်ႉသမ်ႉၵၼ်ထႅင်ႈ။
မိူင်းထႆးမီးၵွင်ႈၵၢင်ႇၼမ် ပဵၼ်တီႈ 1 ၼႂ်းဢႃႊသျဵၼ်ႊ
ၸုမ်း Small Arms Survey ၶွင်သဝိတ်ႉသိူဝ်ႊလႅၼ်ႊၻ်ပိုတ်ႇၽိူၺ်ၶေႃႈမုလ်းၵၢၼ်ယိပ်းတိုဝ်းလႄႈမီးဝႆႉဢႃးဝုထ်ႉ ပိုၼ်(ၵွင်ႈၵၢင်ႇ) ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်း တူဝ်ႈလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ၼႂ်းပီ 2017 တူဝ်ႈလူၵ်ႈမီးပိုၼ် (ၵွင်ႈၵၢင်ႇ) ၼမ်သုင်ထိုင် 800 လၢၼ်ႉလဝ်း။ ၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ ဢမေႊရိၵႃႊ ပဵၼ်တီႈ 1 ၶွင်လူၵ်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမီးၵွင်ႈ ၵၢင်ႇၼမ်သုတ်း 393 လၢၼ်ႉဝူၵ်ႇ ထတ်းလူင်းမႃး မိူင်းဢိၼ်းၻီႊယိူဝ်ႊ 71 လၢၼ်ႉဝူၵ်ႇ လႄႈ မိူင်းၶႄႇ 49.7 လၢၼ်ႉဝူၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈမႃးယွၼ်ႉလူတူၺ်းၶိုၼ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး ဢၼ်မီးႁူဝ်ၵူၼ်း 68 လၢၼ်ႉၵေႃႉ လႆႈႁၼ်ဝႃႈထႆးယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 13 ၶွင်လူၵ်ႈလႄႈပဵၼ်တီႈ 1 ၼႂ်းဢေႊသျိူဝ်ႊၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ လူၺ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမီးၵွင်ႈၵၢင်ႇၼမ်ထိုင် 10.3 လၢၼ်ႉဝူၵ်ႇ။ ဝႅင်ႇပဵၼ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇဢၼ်ၶိုၼ်ႈသၢႆမၢႆပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် 6.2 လၢၼ်ႉဝူၵ်ႇ သူၼ်ႇထႅင်ႈ 4 လၢၼ်ႉဝူၵ်ႇ ပဵၼ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈသၢႆမၢႆပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။
မၼ်းၵေႃႈလႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းထႆး 100,000 ၵေႃႉ မီးၵွင်ႈၵၢင်ႇယူႇ 15 ၵေႃႉ ၼၼ်ႉ ထိုဝ်လႆႈဝႃႈယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 48 ၶွင်လူၵ်ႈ။ ၼွၵ်ႈသေယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 1 ၶွင်ဢႃႊသျဵၼ်ႊယဝ်ႉ ႁၢႆးငၢၼ်း Small Arms Survey လႄႈ ၸုမ်းႁႄႉၵင်ႈ ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉတေႃႇၵၼ်လူၺ်ႈၵၢၼ်ၸႂ်ႉၵွင်ႈၵၢင်ႇ ယင်းၸီႉၸမ်ႈဝႃႈ မိူင်းထႆးပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်မီးၵၢၼ်ၵႃႉ ၵၢတ်ႇ မိုတ်ႈသိုဝ်ႉၶၢႆၵွင်ႈၵၢင်ႇ။
ထႆးမီးၵၢၼ်သဵင်ႇ(မိၼ်ႇမႄႇ) ၵၢၼ်ၵိူတ်ႇႁဵတ်ႇၵႂၢတ်ႇယိုဝ်း ၸွမ်းၼင်ႇၵၢၼ်ႁုပ်ႈႁူမ်ႈၶေႃႈမုလ်းၶွင် World Population Review လၢတ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပီ 2565 မိူင်းထႆးမီးၽူႈလူမ်ႉတၢႆ ယွၼ်ႉၵွင်ႈၵၢင်ႇ 2,804 ၵေႃႉႁိုဝ် ဝႅင်ႇသူၼ်ႇ ပဵၼ် 3.92 တေႃႇႁူဝ်ၵူၼ်း 100,000 ၵေႃႉ ယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 15 ၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးႁူဝ်ၵူၼ်းလူမ်ႉတၢႆ ယွၼ်ႉ ၵွင်ႈၵၢင်ႇသုင်သုတ်းၼႂ်းလူၵ်ႈ။
ၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ၶေႃႈမုလ်းၶွင်ၶူင်းၵၢၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈလွင်ႈႁၢႆႉႁႅင်း (Early Warning Project) ၵေႃႈ ပိုတ်ႇၽိူၺ်ဝႃႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပီ 2021-2022 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ လွင်ႈၵၢၼ်သဵင်ႇ(မိၼ်ႇမႄႇ) ဢၼ်တေၵိူတ်ႇ
လွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉၶႃႈႁႅမ်မူႇ ၶွင်ၼႂ်းမိူင်းထႆး ယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉတီႈ 19 ၵၢၼ်ႁုပ်ႈႁူမ်ႈတင်းမူတ်း 162 ၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈၸၼ်ႉ 42 ၼႂ်းပီဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉ။
တီႈမႃး sanook
မွၼ်းၶိူဝ်း
(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)
