လူလၢႆသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈမိူင်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်း လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈၼပ်ႉယမ်တေႃႇ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း

လိူၼ်မေႊထူၼ်ႈသၢမ်ဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလုမ်ႈၾႃႉၼႆလႄႈ လႆႈ ႁၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းၽွင်းတၢင် ၾၢႆႇမိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊ၊ ယူႇၶေႇ၊ ၾရင်ႇသဵတ်ႈ၊ ဢေႃႊသတြေႊရီႊယိူဝ်ႊ၊ ႁူမ်ႈတုမ် ဢီးယူႇ၊ ၼေႃးဝူၺ်း၊ သုၺ်ႇၻိၼ်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မွၵ်ႈသၢဝ်းၸမ်ၸမ် ႁူမ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတုၵ်း ယွၼ်း တႃႇႁႂ်ႈၼပ်ႉယမ် သုၼ်ႇလႆႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလႄႈ ပွႆႇလွတ်ႈပၼ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ၺႃးတီႉ ၺွပ်းၵုမ်းၶင် လူၺ်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။

ပီ 2021 တႄႇဢဝ်လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ ဝၼ်းတီႈ 1 မႃးၼႆႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ 80 ၵေႃႉပၢႆ လႆႈၺႃးၸုမ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်း တီႉၺွပ်းၵုမ်းၶင်သေ မွၵ်ႈၶိုင်ႈပႃႈယႂ်ႇၼႆ့ တိုၵ်ႉမီးယူႇၼႂ်းလွင်ႈၵုမ်းၶင်ၶဝ်၊ ႁူင်း ၵၢၼ်လႄႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၾၢႆႇသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇသုၼ်ႇလဵဝ်လႂ်၊ သုၼ်ႇတူဝ်လႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၺႃးၽၢၼ်ႉသွၵ်ႈ ၵူတ်ႇထတ်းၵဝ်းယႃႉ ယဝ်ႉ လွၵ်ႇငိုတ်ႈ ဢိုတ်းႁၢမ်ႈ ဢဝ်လိူင်ႈ ထၢၼ်ႈပေႃးဢမ်ႇမီးလႆႈ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၵူၼ်း မိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လိူင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ယႃႉလူႉ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း ဢၼ်လုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ လုမ်ႈၾႃႉပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတူဝ်ႈလူၵ်ႈဝႆႉ၊ လူၺ်ႈၸိူဝ်းၸိုင်ႈမိူင်း လုၵ်ႈၸုမ်း ဢၼ်ပႃးၸဵမ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း ယိုၼ်ႁပ်ႉၸွမ်းဝႃႈ တေၼပ်ႉယမ်ႁပ်ႉႁဵတ်းယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သုၼ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉပုၼ်ႁိၼ် ၶွင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၾိင်ႈပိူင်တီႊ မူဝ်ႊၶရေႊၸီႊ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၼၼ် ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ တေလႆႈမီးသုၼ်ႇပိုတ်ႇပၢႆးၶၢဝ်ႇငၢဝ်း လွတ်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း လူၺ်ႈဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇၵူဝ်ႁႄၽေးႁၢႆႉ ဢၼ်တေဝၢႆႇႁဵတ်းၶဵၼ်ၶိုၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၽေးၶဵၼ် ဢၼ်တေလွၵ်ႇငိုတ်ႈၶႃၸႂ် ၼၼ်ႉသႄႈ။

ၵူၺ်းၼၼ်သေတႃႉ တီႈမိူင်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၵုမ်းၵမ်၊ ႁၢႆႉၸႃႉသုတ်းၸမ်ႉ တီႈမိူင်းၸုမ်းသိုၵ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ပေႉပုၼ်ႈ ၼၼ်ႉတႄႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ ၵူၺ်းပဵၼ်ၶိူင်ႈၽၢဝ်ႇၶၢဝ်ႇ လိင်ႉလႅၼ်ၽၢမ်းတႃတေႃႇ ၵူၼ်းမိူင်း ၽၵ်းၵႃႇလႄႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ယဝ်ႉ။ ႁူႉႁၼ်ငိၼ်းၶိုတ်းၵၼ်ယူႇ ဝႃႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈပဵၼ်တႄႉ ၵေႃႈယႃႇ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ်ၼႆႉ တၵ်းတေထဵင်ပၢၵ်ႈ ၶိုၼ်တွပ်ႇပိၼ်ႈၽူၼ်ၶိုၼ်း တႃႇပိုၼ်းတူဝ်ၶဝ် တေ ၵိုၵ်းၸပ်းၵၢၼ်လီဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူၺ်းဢဝ် ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶေႃႈတွပ်ႇ မိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇလႄႈ ၽူႈၶၢၼ် ပၢၵ်ႇၸုမ်းၶဝ် ၸေႃႇမိၼ်းထုၼ်း ဢွၵ်ႇသူပ်းယူႇၼၼ့်ၵေႃႈ ၸႅင်ႈလႅင်းၵၼ်ယူႇယဝ်ႉ။

ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ ၸၢင်ႈၸႂ်ႉသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ႁၢမ်းသိၼ်ၵိၼ်လူမ်ၶဝ် ပိုတ်ႇပၢႆးၶၢဝ်ႇငၢဝ်းပွမ်တူဝ် ၸိူင့်ၼင်ႇ ၸႂ်ႉပႃးၶေႃႈမုလ်းပဵၼ်တႄႉမီးတႄႉ ၼိုင်ႈပုၼ်ႈ၊ ၼဵပ်းၸွမ်ႇသႂ်ႇၸွမ်း လွင်ႈတၢင်းလိင့်လႅၼ်ပႅတ်ႉပွမ် သီႇႁႃႈပုၼ်ႈသေ ၽၢဝ်ႇၶၢဝ်ႇႁုမ်းတႃ ၵူႈမိုဝ်ႉဝၼ်းၵူႈၸူဝ်ႈမူင်းသေၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၵႂင်ၵႃးဝင်ႇ ဝိူဝ်ႈ ယူဝ်းယဵင်းၸွမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လၢႆးဢၼ်ၼႆ့ ပေႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၼမ်ႁႅင်းမႃး ယင်းၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈသုမ်ႇငုမ်းပႃးတူဝ်ၵဝ်ႇ ယုမ်ႇယမ်ၸႂ်ယႂ်ႇ ၸွမ်းၶိုၼ်းၵွၼ်ႇၼႆ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ၾၢႆႇပၢႆးၸႂ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၵႆႉၸီႉၸမ်ႈမႃးယူႇ။

ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးပၢၼ်မိူင်း သိုၵ်းသိူဝ်ပဵၼ်ယႂ်ႇ လူၺ်ႈၸုမ်းယွင်ႇဢႃႇၼႃႇလႄႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼမ်လၢႆ ၶတ်းၶႅင်မင်ႁူဝ်ၵၼ်ယူႇၼႆႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၸုၵ်းမၼ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်း ႁူႉငိၼ်း ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈၶၢဝ်ႇငၢဝ်း ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈတႄႉၼၼ်ႉ သႅၼ်ပဵၼ်ၼၢၼ်းမီးၵႂႃႇတႄႉယဝ်ႉ။ ၼင်ႇၾၢႆႇၽူႈၶဵၼ်ၼ် ယွၵ်းၵဝ်းၼၼ်ႉ ၾၢႆႇၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႈ ၸပ်းၾၢႆႇမႃးလႄႈ ၾိင်ႈတိုဝ်းၵမ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ဢၼ် ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽႅပ်ႉၸပ်းယူႇတႂ်ႈၽႃႇသွၵ်းတိၼ်သိုၵ်းယဝ်ႉ။

ပိူင်ပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႈ ႁွႆးဝႃႈ ၸႂ်ႈၵၢၼ်မွတ်ႇပိုၼ်း ယႃႉပိုၼ်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း မိူဝ်း ၼႃႈ လူႉလႅဝ်တိုၼ်ႈတႅမ်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁႅၼ်ႁူဝ် ၶဝ်ႈၸူးတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉလႆႈၼႆ မိူင်ႁၢင်ႈလိုမ်း ၾၢင်ႉထိုင်ၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။

တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း တူၺ်းၸွမ်း NUG လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈ ၸိူဝ်းၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၾၢႆႇ တႂ်ႈၶဝ်လႂ်၊ ၸူဝ်းၸုၵ်းမၼ်ႈႁင်းၵူၺ်းလႂ်လႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႂ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇပဵၼ် တၢင်းၵၢၼ်လႄႈသင်၊ ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်လႄႈသင် ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၸၢင်ၸႂ် ဢိမ်ႇမိူဝ်ႇၸွမ်း ၸွင်ႇဢမ်ႇမီးတင်းၼမ်တင်းလၢႆႁိုဝ်။

မၢင်ဢၼ် ထၢၼ်ႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၵေႃႉလၢတ်ႈဢွၵ်ႇသေ ၽိူဝ်ႇဢမ်ႇပဵၼ်တႄႉမႃး ဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁပ်ႉ ပုၼ်ႈၽွၼ်း ဢမ်ႇႁူႉတႃႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း။ မိူၼ်ၸိူင်ႉ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်သေ ၽိူဝ်ႇၺႃးပွႆႇမၢၵ်ႇပွမ်းတူၵ်းတႅၵ်ႇသႂ်ႇ တၢႆႁူဝ်သိပ်း သမ်ႉဢမ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼၼ်ႉလႂ်၊ လၢတ်ႈဝႃႈ တေၽဵဝ်ႈသိမ်း ၸႄႈဝဵင်း ၵ သၢမ်တူဝ် – ၵၢတ်ႇသႃ၊ ၵွင်းလၢင်း၊ ၵမ်ႉပလူႇ ၼႆသေ သမ်ႉဢမ်ႇပဵၼ်မႃး၊ ၽိူဝ်ႇၽူႈၶဵၼ် ဢဝ်လႆႈၶိုၼ်း ၵွင်းလၢင်းလႄႈ ၸုတ်ႇၽဝ်ပႅတ်ႈတင်းဝဵင်းၼႆ ဢမ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းပၼ် လႆႈ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၵူၼ်းမိူင်း။

ႁၢႆႉၸႃႉသုတ်းတႄႉ ပၢၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ တေၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵႂႃႇၸွမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆသေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပိူင်ၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၼႅၼ်ႈၼႃယဝ်ႉ ဝၢႆးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတူဝ်ႈလူၵ်ႈ သမ်ႉဢမ်ႇယွမ်းႁူမ်ႈၸွမ်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႄႉတႄႉၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ မဵဝ်းၼင်ႇၼႆ ၾၢႆႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႈ မီးမႃးယဝ်ႉ၊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႉတူးလေႇ ၼႆသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈငဝ်ႈၸုမ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ယုင်ႈယၢင်ႈတႅၵ်ႇတၢင်ႇ ၵၼ်လႂ်၊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ပူၵ်းတင်ႈၶွင်ႇသီႇၽွင်းငမ်းမိူင်းၶျၢင်းသေယဝ်ႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇႁွင်ႉပႃး ၸုမ်းၸၢဝ်း ၶျၢင်း လၢႆလၢႆဢၼ်လႄႈ ၺႃးၶွမ်ႈၶတ်းပၢၵ်ႈပၢႆႇပႅတ်ႈလႂ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵွၵ်းဢွၵ်ႇပွၵ်ႇၶိုၼ်းၵေႃႈ တေႃႈယင်းဢမ်ႇၸၢင်ႈ ယႃႉမွတ်ႇႁၢႆလႆႈၵွၼ်ႇ။

တီႈလူပ်းၸမ်ႉ တူၺ်းၸွမ်းၼႂ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၼႆၵေႃႈ တေဢမ်ႇၵွတ်ႇၵႆႇတူၺ်းလၢႆတေႃႇ ၸုမ်းႁိမ်ယိုတ်း ဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်း ဝႃႈၼႆသေ ပႂ်ႉထိုင်သၢမ်ပီမိူင်း ပႆႇႁၼ်ၶိုင်သင်တႄႉၼၼ်ႉလႂ်၊ ယူႇၵႆၵႆ ၽွတ်ႈတင်ႈ ၸုမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁင်းၵူၺ်းသေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႄႈၵၢင်ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၼၼ်ႉလႂ်၊ သုၼ်ႇၺႃး ပၢင်ၵႅဝ်ႈ ပၢင်ၼၢမ်းမိူဝ်ႈလႂ်မႃး ၵုမ်ႇသမ်ႉထိုင်ဝႃႈ ပၼ် ႁႃၵၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႄႈလၢႆး ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ် မိူင်း ယဝ်ႉလႄႈ တေၸႂ်ႉလၢႆးၵွင်ႈၵၢင်ႇ တေတိုၵ်းတေၽဵဝ်ႈၽူႈၶဵၼ် ၼႆသေ ပႆၽေႃႇသၢင်ႈၼႄတူဝ်လႆႈ သေ ပွၵ်ႈၼၼ်ႉလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူၼ်တင်းပိူင်းၼႄဝႃႈ လူလၢႆတဵၵ်းၸႂ်ႉသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ လူၺ်ႈဢမ်ႇမီး လွင်ႈ ၼပ်ႉယမ်တေႃႇ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်  ၵူၼ်းၼၼ့်ၵူၺ်းလႄႈ လီလႆႈဝႆႉ ၼၵ်းၾၢင်ႉၵႅမ်းဝႄႈယၢင်ႇ ၵၼ် ၵူႈၽႂ်မၼ်းယူႇၼႆ ဝႆႉပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလုမ်ႈၾႃႉသေ ပၢႆးထိုင်ၵၼ်မႃး ယူႇဢေႃႈ။