Martial Law  ပဵၼ်သင် ?  မီးတီႈပွင်ႇၸိူင့်ႁိုဝ် ?

Martial Law ၼႆ့ပဵၼ်  ပိူင်ၸႂ့်တိုဝ်းဢႃႇၼႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈသိုၵ်း (စစ်ဥပဒေအရ အာဏာကျင့်သုံးမှု စနစ် )  ။ Military Administration သမ့်ပဵၼ် ပိူင်သိုၵ်းဢုပ့်ပိူင်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၶိုၵ်ႇၶၢၵ့် (အရေးပေါ် အခြေ အနေအရ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး)။ သွင်ဢၼ်ၼႆ့ တိုၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ။

Military Administration (ပိူင်သိုၵ်းဢုပ့်ပိူင်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၶိုၵ်ႇၶၢၵ့်) ၼႆ့ ပွင်ႇဝႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇ ၶိုၵ့်ၶၢၵ့်ၼၼ့်သေ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်မီး ဢႃႇၼႃႇဝႆ့ၼၼ့် ယိုၼ်ႈမွပ်ႈ ဢၢပ်ႈ ဢႃႇၼႃႇၾၢႆႇဢုပ့်ပိူင်ႇ ပၼ်တီႈ တပ့်သိုၵ်း ဝႆ့ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း   ။ ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ  ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ မီးဝႆ့ၼၼ့်သေ လႆႈသိုပ်ႇ ပုတ်ႈႁပ့်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇ မွပ်ႈ ပၼ်မႃး ၼၼ့်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း – ပွင်ႇဝႃႈၼႆၵူၺ်း ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ မၼ်းမီး လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တင်း Martial Law တေ့တေ့။

Military Administration ( ပိူင်သိုၵ်းဢုပ့်ပိူင်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၶိုၵ်ႇၶၢၵ့် ) ၼႆ့ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း ပဵၼ်ၸုမ်းသေ ၸင်ႇတေဢုပ့်ပိူင်ႇလႆႈ။ ၸုမ်းဢၼ်ၽွတ်ႈတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးၼၼ့်ၵေႃႈ တေလႆႈႁပ့်တုင်း ထွမ်ႇဢဝ် ႁဵတ်းၸွမ်းပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ  ။ ပွင်ႇဝႃႈ ၽၢႆႇၼိူဝ် ၽူႈမီးဢႃႇၼႃႇ ၸႂ်ႉတိုဝ်းမၢႆႈမီႈၼႆႉ ယင်းမီး ၽူႈမီးဢႃႇၼႃႇ ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉထႅင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ ။

Martial Law (ပိူင်ၸႂ့်တိုဝ်းဢႃႇၼႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈသိုၵ်း) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ့်သမ့် ပဵၼ်ဢႃႇၼႃႇဢၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ။

 ပွင်ႇဝႃႈ ၽူႈၵေႃ့ဢၼ် ထုၵ်ႇမွပ်ႈပၼ်တႃႇၸႂ်ႉ Martial Law ၼၼ်ႉ   ၸႂ့်တိုဝ်းဢႃႇၼႃႇ လႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ မိူၼ် ၼင်ႇ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။  ယူႇတီႈ ၽူႈမီးဢႃႇၼႃႇ ၼႂ်းတပ့်သိုၵ်းၶဝ်သေ ဢမ်ႇလူဝ်ႇလႆႈ ၼပ့်သွၼ်ႇဝူၼ့်ပႃး ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ့် ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈသင် ၊  ဢမ်ႇလူဝ်ႇလႆႈ တၢင်ႇႁၢႆးငၢၼ်းထိုင် ၽူႈမီးၸၼ့် ၽၢႆႇၼိူဝ် ၵူႈၸၼ့်ၸၼ့် လႄႈ ဢမ်ႇလူဝ်ႇလႆႈ ပႂ့်တုင်းထွမ်ႇ ၶေႃႈပူင်/ၶေႃႈၸီ့သင်ႇ တၢင်းၼိူဝ် သင်။  ယူႇတီႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁပ့်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတႅပ်းတတ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵႂႃႇ လႆႈ ႁင်းၵူၺ်းၼၼ့် ႁွင့်ဝႃႈ Martial Law ယဝ့်။ ပွင်ႇဝႃႈ ၾၢႆႇၼိူဝ် ၽူႈမီးဢႃႇၼႃႇ သိုၵ်းၶဝ်ၼၼ့် ဢမ်ႇမီးၸုမ်း ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ ၸုမ်းလႂ် မႃးယိပ်းၵမ်ဝႆ့ ၼႆယဝ့် ။

ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈဢၼ်ၼၼ့် သင်ဝႃႈငဝ်းလၢႆး ႁၢင်ႈႁၢႆ့ႁႅင်း ထိုင်တီႈပေႃးတေလႆႈ ၸႂ့်တိုဝ်း မႃႇသျႄႇလေႃး ယဝ့်ၼႆၵွၼ်ႇ ၽူႈမီးဢႃႇၼႃႇၶဝ် ၸင်ႇတေပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇ  ၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃႇသျႄႇလေႃး  ။  

ၽွင်းၸႂ့် တိုဝ်း မႃႇသျႄႇလေႃးၼၼ်ႉ  ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈဢၼ်မီးဝႆ့(တည်ဆဲဉပဒေ) ၵေႃႈ ပေႃးထုၵ်ႇလီပၢၵ်ႈ ယင်းတေလႆႈပၢၵ်ႈသေ ၸႂ်ႉတိုဝ်းမၢႆမီႈ မႃႇသျႄႇလေႃး ၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။

ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈမႃႇသျႄႇလေႃးၼႆ့  ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉတႄႉတႄႉသေ ပေႃးထုၵ်ႇလီၸႂ်ႉ တၵ်းလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းပဵၼ်ပွၵ်ႈ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၽူႈလႆႈႁပ်ႉ ဢၼုယၢတ်ႈ(သုၼ်ႇၶႂၢင်ႉ) ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ။

ၽူႈလႆႈထုၵ်ႇမွပ်ႈဢႃႇၼႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း သင်မၼ်း ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ထုၵ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၸိုင် မၼ်းမီးသုၼ်ႇပၼ် ၶေႃႈပူင်/ၶေႃႈၸီ့သင်ႇလႄႈ ဢွၵ်ႇလိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသေ ၸႂ့်တိုဝ်းဢႃႇၼႃႇၵႂႃႇလႆႈ ၵမ်းသိုဝ်ႈ ဝႃႈၼႆယဝ့်။

 ၵွပ်ႈ ၼၼ့်လႄႈ သင်ဝႃႈ ၸႂ့်တိုဝ်း မႃႇသျႄႇလေႃး ၼႆၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇမီးၵူၼ်း ပူၼ့်ပႅၼ် မၢႆမီႈလႄႈ ၶေႃႈပူင်/ၶေႃးၸီ့သင်ႇ ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ၸိူဝ်းၼၼ့်  ၵမ့်ၼမ်တေပၼ် ဢႃႇၼႃႇတႅပ်း တတ်းႁဵတ်းသၢင်ႈဝႆ့ တဵမ်တီႈ။ (ပေႃးပဵၼ်ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းၼႆႉ တူဝ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ/ၸုမ်းဢၼ်ယိုဝ်းသိုၵ်း ယူႇၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉလႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ပေႃးပဵၼ်ၼႂ်းဝဵင်းသမ်ႉတူဝ်ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်း ၸႂ်ႉတိုဝ်းတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ )

 လိူဝ်သေၼၼ့် ၵေႃႉထုၵ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃႇသျႄႇလေႃးသႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ – သုၼ်ႇလႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁေ့ၵင်ႈ လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ဢၼ် ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃ့ ထုၵ်ႇလႆႈၼၼ့်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈၵိုတ်းယင့် ၵႂႃႇပႅတ်ႈ (ၸၢင်ႈတေဢမ်ႇမီး) ။

မႃႇသျႄႇလေႃးၼႆႉ ပၼ်ဝႆႉဢႃႇၼႃႇ ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းမွၵ်ႈႁိုဝ်ၼႆၸိုင်- ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းဢၼ်ပဵၼ်  ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ ၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်လိူင်ႈပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇ ၽူႈဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းမၢႆမီႈမႃႇသျႄႇလေႃးၼၼ်ႉထိုင်တေပဵၼ်ၵႂႃႇသေလွင်ႈသေပိူင်ၸိုင်- ယင်းတေလႆႈပွႆႇဝၢင်း (တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်တၢင်းၽိတ်း) ၽူႈၵွၼ်းတိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၼၼ်ႉ- ဝႃႈၼႆဝႆႉပႃးထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။

တူတ်ႈတၢမ်ႇ  ၵူၼ်းၵေႃ့ဢၼ်ႁဵတ်းၽိတ်း/ ဢမ်ႇၸွမ်းပၵ်းပိူင်မႃႇသျႄႇလေႃးၼၼ်ႉ  –  တေႃႇထိုင် ပၢၼ်လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈ ဢၼ်တေၶိုၼ်ႈမႃးမႂ်ႇထႅင်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ့်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး သုၼ်ႇ လႆႈၶိုၼ်ႈလုမ်းတြႃး ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇ ၵူတ်ႇထတ်းတိူင်ႇလၢတ်ႈဢဝ်လိူင်ႈ တီႈလႂ်။

ပေႃးတူၺ်းၶေႃႈဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် – မႃႇသျႄႇလေႃးၼႆ့ မၢႆမီႈလႄႈ တူတ်ႈတၢမ်ႇမၼ်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်းလိူဝ်သေ ပိူင်ဢုပ့်ပိူင်ၽွင်းငမ်းသိုၵ်း ထႅင်ႈပဵၼ်လၢႆပုၼ်ႈလူးၵွၼ်ႇၶႃႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ သင်ဢဝ် ပိူင်မႃႇသျႄႇလေႃးသေ ၽွင်းငမ်းၼႆၸိုင် ယွၼ့်ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈသေ ၵုမ်းထိင်းလႆႈလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ မႃႇသျႄႇလေႃးၼႆ့ ပဵၼ်ဢႃႇၼႃႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတီႈတိူၵ်ႈလႆႈ ၼႆၼၼ့်ၵူၺ်း။ၸင်ႇဝႃႈ သိုၵ်းၶဝ် လႆႈဢဝ်ဢွၵ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၽွင်းငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းႁၢႆႉၸႃႉလိူဝ်ႁႅင်း – တႃႇၵုမ်းလႆႈငဝ်းလၢႆးႁႂ်ႈၼိမ်ယဵၼ် – ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈၼင်ႇၼႆ။

(“ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ၼွင်ႉငိုၼ်းႁွမ် လႆႈဢိင်ၶေႃႈမုၼ်းတီႈ  ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ တႅမ်ႈၾၢႆႇတႆးဝႆႉသေ ဢဝ်မႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼေပၼ်ၽူႈထွမ်ႇငိၼ်း ႁႂ်ႈလႆႈႁူႉ – ၽွင်းငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းသုၵ်ႉယုင်ႈ ၊ ၽွင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃႇသျႄႇလေႃး လႄႈ ပိူင်ၽွင်းငမ်းသိုၵ်းယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၶႃႈဢေႃႈ ။”)