ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ တူင်ႉၼိုင်သၢၼ်ၶတ်း ၶွမ်ႊပၼီႊငူၺ်ႇယီႇပလႄး တေသိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းဢိူင်ႇၼမ်ႉမႃႉ ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉထႅင်ႈ။
ပူၼ်ႉမႃး မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 1/10/2023 ယူႇတီႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉၼိုင် တိုၵ်းသူၼ်း ၵူၼ်းမိူင်း ပိုၼ်ႉတီႈ ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်း ၶွမ်ႊပၼီႊငူၺ်ႇယီႇပလႄး ဢၼ်သႂ်ႇၶွၼ်ႇၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်း တႃႇ သိုဝ်ႉၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၶွမ်ႊပၼီႊၼႆႉ လႆႈၶႂၢင်ႉတီႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တေသိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် တီႈၼႂ်းဢိူင်ႇၼမ်ႉမႃႉ ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ ၸႄႈတွၼ်ႈၵျွၵ်ႉမႄး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ၵႂႃႇထႅင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈတူင်ႉၼိုင် ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယိူင်းဢၢၼ်းႁဝ်းၶႃႈတႄႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶွမ်ႊ ပၼီႊၼႆႉ ၵိုတ်းပႅတ်ႈလွင်ႈၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်တင်းမူတ်းသေ ဢွၵ်ႇပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉၵႂႃႇၶႃႈဢေႃႈ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၵူၼ်းလူင် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸွႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈပၼ် ၼင်လိၼ်၊ သူၼ်ႁႆႈၼႃးၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ။ ႁႂ်ႈလႆႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းၶႃႈဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇဝႆႉ တီႈၾဵတ်ႉပုၵ်ႉ “Shan People” ၼၼ်ႉဝႃႈ – ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ သၢၼ်ၶတ်းႁူင်းၵၢၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊ ဢၼ်သႂ်ႇၶွၼ်ႇပၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ တဵၵ်းတဵင် သိမ်းဢဝ်တီႈလိၼ်ႁႆႈၼႃး ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်း တႃႇတေၶိုင်သၢင်ႈၶူင်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ထႅင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈလိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ် 2023 ၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႆႈၶွၼ်ႇတီႈၶွမ်ႊပၼီႊငူၺ်ႇယီႇပလႄး တင်းၼမ်လႄႈ ၽွင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ တိုၵ်ႉမီးလွင်ႈသၢၼ်ၶတ်း ၶူင်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ယူႇၼႆႉ ၾၢႆႇ ၼိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ သမ်ႉ ပွႆႇပၼ် ၶွမ်ႊပၼီႊၼႆႉ သိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် တီႈဝၢၼ်ႈၼမ်ႉမႃႉ ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇတၢင်းၵႂၢင်ႈမွၵ်ႈ 3,000 ဢေႊ ၶိူဝ်ႊ – ဝႃႈၼႆ။
“တပ်ႉသိုၵ်းသိမ်းဢႃႇၼႃႇမႃးၼႆႉ ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ယၢပ်ႇ ၵိၼ်းၶၢၼ်ၸႂ်ၵူႈလွင်ႈၵူႈၾၢႆႇ။ တီႈလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၵေႃႈ ပဵၼ်လိၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃးၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးၶွမ်ႊပၼီႊ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈႁဝ်းၶႃႈယူႇၼႆၸိုင် မိူၼ်တင်းသိုပ်ႇယႃႉထိူၼ်ႇၶိူဝ်းပႃႇမႆႉ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ လႆႈ ပိုင်ႈဢိင်ၼၼ်ႉၵူၺ်း”- ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
ယဝ်ႉၵေႃႈ ယူႇတီႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ပွတ်းႁွင်ႇသေ တိုၵ်းသူၼ်းထိုင်ပႃး ႁႂ်ႈပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်း ၸုၵ်းမၼ်ႈၸွမ်းၾၢႆႇ ၵူၼ်း ဝၢၼ်ႈၼမ်ႉမႃႉတင်းသဵင်ႈ ၽွမ်ႉၸႂ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်း ၶွမ်ႊပၼီႊငူၺ်ႇယီႇပလႄး ဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်ငိုၼ်းတွင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဝႃႈၼႆ။
ၽူႈတူင်ႉၼိုင် တူင်ႉဝူင်းၵူၼ်း ဝဵင်းသီႇပေႃႉ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၶွမ်ႊပၼီႊငူၺ်ႇယီႇပလႄးၼၼ်ႉ ဢၼ်ၶဝ်မႃးၶုတ်း ထၢၼ်ႇႁိၼ် တီႈဢိူင်ႇၼမ်ႉမႃႉၼႆႉ လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇဢၼ်ၶဝ်လႆႈၶႂၢင်ႉၶုတ်းၼၼ်ႉ မူတ်းၵႂႃႇႁိုင်ႉယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶဝ်တိုဝ်သေ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵႂႃႇၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ယူႇဝႆႉတၢင်းလင်ၶဝ်ၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။
ၶွမ်ႊပၼီႊငူၺ်ႇယီႇပလႄးၼႆႉ တႄႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းထုင်ႉၼမ်ႉမႃႉၼႆႉမႃး တင်ႈတႄႇ 2004။ ၵူၼ်းမိူင်းသၢၼ်ၶတ်းမႃး တႃႇသေႇၵေႃႈဢမ်ႇထွမ်ႇဢမ်ႇၵိုတ်း။ မိူဝ်ႈလဵဝ် သိုပ်ႇၶိုင်ၶုတ်း ထႅင်ႈတီႈမႂ်ႇ သွင်တီႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈ ၼႃးၵုၼ် လႄႈ တီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈၵုင်းပဝ်း။ ၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁႆႈၼႃး သၢႆၼမ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလူႉၵွႆ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉလႄႈ လူမ်းဢမ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ်။ တုမ်ႉတိူဝ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈထႅင်ႈ 3,000 ပၢႆ။
ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈငူၺ်ႇယီႇပလႄး ၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်မႃးဢမ်ႇထၢတ်ႇ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 2/1/2021 ၼၼ်ႉ ၶွမ်ႊပၼီႊလႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸွမ်း ၵူၼ်းၼႂ်းဝၢၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ 2021 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊသဵင်ႈၼႆႉ တေၵိုတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် တီႈၼႃးၵုၼ်ဝႃႈၼႆဝႆႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းပၢႆလၢတ်ႈဝႃႈ တေဢမ်ႇသိုပ်ႇၶႂၢၵ်ႈၶုတ်းယႃႉ ထၢၼ်ႇႁိၼ် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈႁူဝ်ၼႃးၾႃႉထႅင်ႈ ဝႃႈၼႆ။
ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 25/2/2021 ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်း ဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းမႃးယဝ်ႉ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၶဝ်မႃး ထူပ်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၼႂ်း ပိုၼ်ႉတီႈသေလၢတ်ႈဝႃႈ ၶေႃႈလႆႈၸႂ်ဢၼ်လႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်မႃးၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇသိုပ်ႇႁဵတ်းၸွမ်း။ တေသိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်တေႃႇ ပေႃးမူတ်းသဵင်ႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဢမ်ႇ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းတႃႇတူၵ်းလူင်း လၢတ်ႈသင် ၸွမ်းလွင်ႈၼႆႉ- ဝႃႈၼႆ။
တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး ငူၺ်ႇယီႇပလႄး သိုပ်ႇၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်မႃးၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ၶဝ် တင်းသွင်တီႈ – တီႈၼမ်ႉမႃႉ လႄႈသိုပ်ႇၶႂၢၵ်ႈ ၶုတ်းၼိူဝ်လိၼ်တႂ်ႈ လိၼ် တီႈၼႃးၵုၼ် ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႃႈလိၼ်တႅၵ်ႇၸတ်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလွမ်မႆႈၸႂ်ၵူဝ်လိၼ် ၵူၼ်ႇပင်း- ၵူၼ်း ဝၢၼ်ႈလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ပၢင်ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်တီႈဝၢၼ်ႈၼႃးၾႃႉၼၼ်ႉသေ ရူတ်ႉၵႃးတေႃႉထၢင်ႇထၢၼ်ႇႁိၼ် ဢွၵ်ႇ ၼိုင်ႈဝၼ်း ဢမ်ႇယွမ်း 100 လမ်း။ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈၼမ်ႉမႃႉ တေႃႇၵႂႃႇၸူးႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် ငူၺ်ႇယီႇပလႄး လႄႈႁူင်းၸၢၵ်ႈ လိၼ်ပုၼ် (ၽိလတ်ႉမျေႇ) ဢၼ်မီးၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ် ၊ တင်းႁူင်းၸၢၵ်ႈ တၢင်ႇဢၼ် ၸိူဝ်းမီးၼႂ်းတိူင်းဝဵင်းလိူဝ်ႇလႄႈ လၢႆလၢႆတီႈ ၼႂ်းမိူင်း မၢၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊၼၼ်ႉ ၵၢၼ်တေႃႉတၢင်ႇထၢၼ်ႇႁိၼ် လႆႈၵိုတ်းၵႂႃႇၵမ်းၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ-19 ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵၢၼ် ၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ်တႄႉ ဢမ်ႇယွမ်းၵိုတ်းယင်ႉ။
ထၢင်ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၼမ်ႉမႃႉၼႆႉ မီးၾၢႆႇႁွင်ႇ ဝၢၼ်ႈၼႃးၼၢင်း။ ၶွမ်ႊပၼီႊ မိၼ်းသူၺ်ႇလႂႃႇ ၶွင်ၾၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄ တပ်ႉသိုၵ်း မၢၼ်ႈ ၵေႃႈ မႃးၸွႆႈၸတ်းၵၢၼ်။ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၸႂ်ႉၼမ်ႉမႃႉ တႃႇဢၢပ်ႇ တႃႇၵိၼ် တႃႇၸႂ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၼမ်ႉမႃႉ ၶုၼ်ႇဢူၼ်ၵမ်ႇ လမ်မႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ ယွၼ်ႉၶွမ်ႊပၼီႊၶုတ်းထၢၼ်ႇႁိၼ် ။ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်မိူဝ်းၸႂ်ႉၵိၼ် ၸႂ်ႉသုၵ်ႈလၢင်ႉၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ် – ဝႃႈ ၼႆ။
ၵုၼ်ႁူဝ်ၼႃးၾႃႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉဢွင်ႈတီႈလႅင်ႇၼမ်ႉ တႃႇ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၼႂ်းထုင်ႉဢိူင်ႇၼမ်ႉမႃႉၸႂ်ႉတိုဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ႁၵ်ႉသႃၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃမႃးတႃႇသေႇ။ ၼမ်ႉႁွင်ႈ သၢႆၼမ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈႁူဝ်ၼႃးၾႃႉလႆလူင်းမႃး ၼၼ်ႉ လေႃႇလဵင်ႉပၼ် ႁႆႈ ၼႃး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼပ်ႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇဢေႊၵႃႊသေ ပဵၼ်ဝႆႉ ပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈထုင်ႉ ၼမ်ႉမႃႉ လႆႈၸႂ်ယႂ်ႇ ပိုင်ႈဢိင် ႁဵတ်းႁႃၵိၼ်လဵင်ႉ တွင်ႉမႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်။
ငူၺ်ႇယီႇပလႄး ဢဝ်တိုဝ်ႉတၢင်းၽွင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ/ ဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉသေ သိုပ်ႇတိုဝ် ၶႂၢၵ်ႈၶုတ်း ထၢၼ်ႇႁိၼ် တိုၼ်းဝႃႈဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်/ဢမ်ႇသႂ်ႇၸႂ်လွင်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈတေလုသုမ်း၊ တေ တုမ်ႉ တိူဝ်ႉပၢႆးယူႇလီလႄႈ ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉ ဢမ်ႇၼၼ်ဢၼ်တေယဵၼ်းပဵၼ်ပိုၼ်ႉ တီႈယူင်ႉသၢင်ႈ ၾိင်ႈ တိုၼ်း သၽႃဝ ၸၢင်ႈလုၵွႆငၢႆႈၼၼ်ႉသင် ၼႂ်းၽိုၼ်တၢမ်းငဝ်း လၢႆး SHRF ဢွၵ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
