တႆးလိုဝ်ႉ

တႆးလိုဝ်ႉ ယူႇထိၼ်ႇထၢၼ်ၶဵတ်ႇလႅၼ်လိၼ် ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၼႂ်းသိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး ၸိုင်ႈ မိူင်းၶႄႇ မီး ၾၢင်ႁၢင်ႈလီငၢမ်း မီးၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ မီးၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး မီးၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ ပဵၼ်လၵ်း ႁူမ်ႈတင်းၾိင်ႈယူႇၵိၼ်ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ လႄႈယင်းမီးၾိင်ႈတိုဝ်းၵမ်လီငၢမ်းဢၼ်ယူႇၼႂ်း ၶိူဝ်းႁိူၼ်း ၸိူဝ်ႉသၢႆၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးသၢႆၼိုင်ႈ။

တႆးလိုဝ်ႉတင်ႈထိၼ်ႇထၢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇပွတ်းၸၢၼ်း မီးမိူင်းၸဵင်းႁုင်ႈ ပဵၼ်ၶဵတ်ႇပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၼႂ်း သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး ၸႄႈတွၼ်ႈယႂုၼ်ၼၢၼ် ပဵၼ်သုၼ်ၵၢင်ၶွင်တႆးလိုဝ်ႉလႄႈမီးပိုၼ်းၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵၼ်မႃးတင်းၶႄႇ ၶၢဝ်းယၢမ်းႁိုင်ၼၢၼ်းလၢႆပၢၵ်ႇပီပူၼ်ႉမႃး မီးၵုမ်ႇတႆးလိုဝ်ႉမၢင်သူၼ်ႇ လႆႈယူၵ်ႉယၢႆႈၶၢႆႉထိၼ်ႇ လူင်းမႃးၾၢႆႇၼိူဝ် မိူင်းတႆးသေတင်ႈထိၼ်ႇထၢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူင်းထႆး ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈၶဝ်ႈၵႂႃႇတၢင်းမိူင်းလၢဝ်းသေ ပၵ်းတီႈယူႇ တၼ်းသဝ်းၾင်ႁူၵ်ႈၾင်ႁႄႇၾုၵ်ႇႁၢၵ်ႈပၵ်းၵိုမ်း။

မၢင်သူၼ်ႇၵေႃႈၶဝ်ႈတၢင်းပွတ်းၼိူဝ်ၶွင်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈၶဝ်ႈမႃးတၢင်းမိူင်းထႆး တင်ႈဝၢၼ်ႈတင်ႈၶူင်ႇ ယူႇသဝ်းမႃးၼပ်ႉပၢၵ်ႇပီ ႁူမ်ႈတင်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸဵင်းမႆႇ ၸဵင်းႁၢႆး လမ်းပုၼ်း ၽယဝ်း မိူင်းပႄႇ လႄႈမိူင်းၼၢၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈၶၢႆႉလူင်းမႃးတင်ႈထိၼ်ႇထၢၼ်တီႈယူႇၼႂ်းလၢႆလၢႆပိုၼ်ႉတီႈယဝ်ႉ ၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉၵေႃႈ ယူၵ်ႉမုလ်းၸၼ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇ သေ ၶဝ်ႈယူႇၸွမ်းၵူၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၵူမ်ၵဵဝ်ယူႇၸွမ်းပိူၼ်ႈလႆႈလီငမ်း သူၼ်ႇၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းၸုမ်းၸူၼ်း ၸၢဝ်း ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵေႃႈ ၽႃႇလေႃးလေးၵၼ်ၵႂႃႇမူတ်းသဵင်ႈတင်ႈတႄႇပၢၼ်လႂ် မႃးလႂ်ယဝ်ႉ။

ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈႁူဝ်တီးပီႈၼွင်ႉတႆးလိုဝ်ႉ မီးထိၼ်ႇတီႈယူႇမိူင်းလိုဝ်ႉလူင် ၶႄႇႁွင်ႉဝႃႈ “လိုဝ်းၸႅင်း” ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈလႆႈၶၢႆႉလူင်း မႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းၼွင်သႄ ႁိုဝ် ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ဝႃႈ “ၶုၼ်းမိင်”(ၽွင်းယၢမ်းၼႆႉ) သိုပ်ႇလူင်းမႃးယူႇသဝ်းၸွမ်းသၢပ်ႇ မႄႈၼမ်ႉၶွင် (သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃးယၢမ်းလဵဝ်) ၽွင်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ 12 လႆႈမီးမႃးၶုၼ်တႆးလိုဝ်ႉ “ၸဝ်ႈၸိူင်းႁၢၼ်” လႆႈႁုပ်ႈဢဝ် ႁူဝ်မိူင်း တင်းလၢႆ ၼႂ်းသိပ်းသွင်ပၼ်ၼႃး(ယၢမ်းလဵဝ်) တင်ႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ဢၼႃးၸၵ်ႇတႆးလိုဝ်ႉ(သိုဝ်းလီႉ) လႄႈတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း သုၼ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းဝႆႉတီႈႁေႃၶမ်းၸဵင်းႁုင်ႈ ယၢဝ်းၼၢၼ်း 790 ပီ တေႃႇမႃးထိုင်ၸုပ်ႈပၢၼ် “ၸဝ်ႈဢိၼ်ႇမိူင်း” ၽွင်းငမ်းမိူင်းတေႃႇမႃး ထိုင်ၼႂ်းပီ 1579 – 1583 လႆႈဝႅင်ႇၶဵတ်ႇၵၢၼ်ၽွင်းမိူင်းပဵၼ်သိပ်းသွင်ႁူဝ်မိူင်း ၵူႈမိူင်းႁႂ်ႈမီးတီႈလိၼ်ႁဵတ်းၼႃးၸိူဝ်ႉၽၼ်းၶဝ်ႈ1,000 ႁၢပ်ႇ တေႃႇၼႃႈၼိုင်ႈတီႈ လႄႈတေႃႇၼိုင်ႈႁူဝ်မိူင်း တေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ် သိပ်းသွင်ပၼ်ၼႃး လႆႈဝႅင်ႇၶဵတ်ႇပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းဢဝ်ဝႆႉၸဵမ်ပၢၼ်ၵူႈပွၵ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၼႂ်းဢၻိတ်ႇ ပဵၼ် ၼင်ႇၼႆ။

ၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉယူႇသွင်ၾင်ႇမႄႈၼမ်ႉၶွင်ၾၢႆႇတၢင်းတႃဝၼ်းတူၵ်းလႄႈတႃဝၼ်းဢွၵ်ႇၶွင်မႄႈၼမ်ႉ မီးလၢႆလၢႆမိူင်း ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇၽႃးသႃတႆးလိုဝ်ႉၵၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ 5 မိူင်းတႃဝၼ်းတူၵ်း 6 မိူင်းတႃဝၼ်းဢွၵ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းၸဵင်းႁုင်ႈ ပဵၼ် သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃးလႄႈ သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃးၼၼ်ႉမီးမိူင်းလူင်မိူင်းလဵၵ်ႉၼင်ႇၵၼ်လၢႆလၢႆမိူင်း။

• ၾင်ႇတႃဝၼ်းတူၵ်း ၸဵင်းႁုင်ႈ မိူင်းႁမ်း မိူင်းၸႄႈ မိူင်းလူး မိူင်းဢွင် မိူင်းလူင် မိူင်းႁုၼ် မိူင်းၽၢၼ်း မိူင်းႁၢႆး ၸဵင်းလေႃး လႄႈ မိူင်းမၢင်း
• ၾင်ႇတႃဝၼ်းဢွၵ်ႇ မိူင်းလႃႉ မိူင်းပၢၼ်း မိူင်းဝႅၼ် မိူင်းႁိင်း မိူင်းပၢင် မိူင်းလႃး မိူင်းဝင်း မိူင်းၽူင်း မိူင်းယူၼ်ႇ မိူင်းမၢင်း လႄႈ မိူင်းၸဵင်းတွင်း

ၵၢၼ်မႄႇၽႄႈၶွင်ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉ ၼႂ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းတီႈ 24 ၸဝ်ႈဢိၼ်းမိူင်း လႆႈၶဝ်ႈတိုၵ်း မိူင်းထႅၼ် ၸဵင်းတုင် ၸဵင်းသႅၼ် လႄႈ လၢၼ်ႉၸၢင်ႉ ၵွပ်ႈၵူႈဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁႂ်ႈပဵၼ်ပိုၵ်းၽႅၼ်ႇ ႁူမ်ႈတင်း တင်ႈႁူဝ်မိူင်း တႆးလိုဝ်ႉပဵၼ် 12 ၶဵတ်ႇ ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ဝႃႈ သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး လႄႈၼႂ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ၼႆႉပီႈၼွင်ႉတႆးလိုဝ်ႉ လႆႈမီးၵၢၼ်ၶၢႆႉ ဢွၵ်ႇတီႈယူႇတၼ်းသဝ်း။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵႂႃႇပၵ်းတင်ႈႁေႃႁိူၼ်းသေမႄႇဝၢၼ်ႈမႄႈမိူင်းပူၵ်းတင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းႁူဝ်မိူင်း ၼႂ်းလၢႆလၢႆမိူင်းလႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆးလိုဝ်ႉၽႄႈၵိုၼ်းၸွတ်ႈတူဝ်ႈၸွမ်းသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉၶွင်ပွတ်းၵၢင်(ၼႂ်းမိူင်းတႆးယၢမ်းလဵဝ်)  ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းယု မိူင်းယွင်း မိူင်းလူၺ် မိူင်ၸဵင်းၶႅင် မိူင်းလၢပ်ႈ မိူင်းလဵၼ်း မိူင်းၽျႅၵ်ႈ မိူင်းႁႆး မိူင်းၵူဝ်း  လႄႈမိူင်းၸဵင်းတွင်း ႁိုဝ် လူင်ၽရႃႉၿၢင်း(လၢၼ်ႉၸၢင်ႉ) မိူင်းထႅၼ်(ၶဵၼ်ႊၿဵၼ်ႊၾူႊ) မၢင်မိူင်းၼႂ်းပွတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ထိၼ်ႇတီႈယူႇၶွင်ၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉယူႇယဝ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇဢၼႃးၸၵ်ႇၸဵင်းၶႅင် ႁူမ်ႈတင်းမိူင်းၸဵင်းၶႅင် မိူင်းယု မိူင်းလူင် မိူင်းၸဵင်းၵူၵ်း မိူင်းၸဵင်းလၢပ်ႈ မိူင်းဢၢၼ် မိူင်းၽူႊလဝ်း မိူင်းၸဵင်းလၢဝ် မိူင်းသိင် ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ငဝ်ႈ။

ၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉမၢင်သူၼ်ႇ လႆႈသုတ်ႉၶၢႆႉယၢႆႉထိၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ထုၵ်ႇယူၵ်ႉယၢႆႉဢွၵ်ႇမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ  မွၵ်ႈ 1 ပၢၵ်ႇထိုင် 2 ပၢၵ်ႇပီပူၼ်ႉမႃး ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ မႃးတင်ႈထိၼ်ႇထၢၼ်မႂ်ႇၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းပွတ်းတႂ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး လၢဝ်း လႄႈ ထႆး ၼႂ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းတူၼ်တီႈ 1 ၸဝ်ႈၾႃႉဢတ်ထဝွရ်ႊပၼ်ႊယူဝ်ႊ(ၸဝ်ႈၽူႈၽွင်းငမ်းၼၶွၼ်ႊ မိူင်း ၼၢၼ်ႈ) ယူၵ်ႉၵွင်တပ်ႉသိုၵ်း ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၵႂၢတ်ႇတွၼ်ႈဢဝ်ၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉ တီႈမိူင်းသိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး ၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းၼၢၼ်ႈ လႄႈမိူင်း မၢင်မိူင်းတီႈၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း တေႃႇသိုပ်ႇၼၼ်ႉမႃး ၼႂ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းတူၼ်တီႈ 5 ၸဝ်ႈသုရိယၽူင်း (ၸဝ်ႈၽူႈၽွင်းငမ်းၼၶွၼ်းမိူင်းၼၢၼ်ႈ) ၵေႃႈလႆႈယူၵ်ႉၵွင်တပ်ႉ ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၵႂၢတ်ႇတွၼ်ႈဢဝ် ၸၢဝ်းတႆးလိုဝ်ႉတီႈသိပ်းသွင်ပၼ်ၼႃးလူင်မႃးမိူင်းၼၢၼ်ႈထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။

20230725