Friday, March 29, 2024

76 ပီ ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်လႄႈ 7 ဝၼ်းၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ

Must read

ဝၼ်းတီႈ 3 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ပီ 2023 မိူဝ်ႈၼႆႉ ၶွပ်ႈတဵမ် 76 ပီဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းတႄႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင် ပွၵ်ႈၵမ်း 2 တီႈဝၢၼ်ႈပၢင်လူင်(မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ)ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈသေၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးဝၼ်းၶိူဝ်းတႆးလႄႈဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်(မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ) ၸႂ်ႉၶၢဝ်းတၢင်းဢမ်ႇထိုင်ပီ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 4 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 1948 ၵေႃႈလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ် တင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈ မိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵေႃႇတင်ႈပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လူၺ်ႈၵၼ်။

လႆႈဝႃႈပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆ ၼႅၼ်ႈၵႅၼ်ႇၾင်ပၵ်းၸူမ်လိုၵ်ႉယူႇၼႂ်းၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ယွၼ်ႉၵွပ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉဢိၵ်ႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႆႈၸႂ်ၵၼ်လႄႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” ႁိုဝ် “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” တင်း “တုင်းၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး လိူင် ၶဵဝ် လႅင် လႄႈ လုၵ်ႈလိူၼ်ၶၢဝ်သႂ် ၼႂ်းၵၢင်” ဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်ၾပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊၼႆႉ ၵွၼ်ႇတေမီး မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ လႄႈဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 12 ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ။

- Subscription -
တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး

ႁူမ်ႈဝႃႈပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ဢၼ်ႁဵတ်းၵႂႃႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 – 28 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 1946 ၼၼ်ႉ ဝၢႆးမႃးလႆႈၵၢဝ်ႇၶၢၼ် ႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈ 1 ၼႆသေတႃႇၵေႃႈ ႁဵတ်ႇၽူလ်(လွင်ႈတၢင်း) ပိူင်လူင်မၼ်း ယိူင်းဢၢၼ်း ၸူးတႃႇဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃတီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၶိုၼ်းၼၼ်ႉၵွႆးၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ဢၼ်ႁဵတ်းၼႂ်းပီ 1947 ထႅင်ႈ ၼၼ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်မႃးပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈၵမ်း 2 ဢၼ်သိုပ်ႇတေႃႇပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 1 မိူဝ်ႈ 1946 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင်ၵၢၼ်ဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်ၵၼ်ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင် ပဵၼ်ပုၼ်ႈတႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ဢၼ်တႄႇႁဵတ်း  မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 3 – 12 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ပီ 1947 ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမီးမႃး ဝၼ်းတီႈ 7 ပဵၼ်“ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” (လႆႈၸႂ်ၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ) ဝၢႆးၼႆႉမႃးပိၼ်ႇႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၵၼ်ဝႃႈ “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” ၼႆၼႆႉ (ၶႂ်ႈယွၼ်းၸီႉၸႅင်ႈပွင်ႇလႅင်းဢိတ်းၼိုင်ႈ)။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ႁူမ်ႈဝႃႈလၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇႁူမ်ႈၵၼ်သေၵေႃႈ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပဵၵ်ႉသမ်ႉႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈသေတႃႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းလႂ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႂ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈပၼ်ႁႃ ၵွပ်ႈဝႃႈမီးၸႂ် ႁၵ်ႉလႄႈၾုၵ်ႇၾင်ၼိူဝ်မိူင်းတႆးမိူၼ်ၵၼ် (တူဝ်ယၢင်ႇ) ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉၼမ်ႉသၼ်ႇ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းသင်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း တင်း မိူင်းဢၼ်တီႈတႆးပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈသင်ၵၼ် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈလၢႆလၢႆတီႈ ၼႂ်းမိူင်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ယူႇၵိၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူမ်ႈတင်း သူၼ်ႇ (သုၼ်ႇ) လႆႈပိူင်ၵူၼ်း တမ်းဝၢင်းဝႆႉၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပဵင်းၽဵင်ၵၼ်ၵူႈပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇဝႃႈမိူင်းမိူင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸိူဝ်ႉႁိူဝ်ႇသၢႆၶိူဝ်းသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတေပဵၼ်ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈၶိူဝ်းသင်ၵေႃႈလီ ဢမ်ႇတွၼ်ႉမီးလွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်တႅၵ်ႇယႅၵ်ႈပေႉၵိၼ်ၵၼ်။ မိူဝ်ႈမီးသူၼ်ႇ(သုၼ်ႇ) လႆႈႁပ်ႉၵေႃႈလႆႈႁပ်ႉၼင်ႇၵၼ် မိူဝ်ႈမီးတူတ်ႈ(တၢမ်ႇ)တၢင်းၽိတ်းၵေႃႈ တိုၼ်းတေလႆႈႁပ်ႉတူတ်ႈၼၵ်းဝဝ်မိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇၼႃႈလဵၵ်ႉ ၼႃႈယႂ်ႇ ၸၼ်ႉထၢၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းပဵၼ်သင် ပဵၼ်ၽႂ်။

လုမ်းတၢင်ၼွၵ်ႈမိူင်းတီႈဝဵင်းလူင်ၵုင်းထဵပ်ႈ မိူင်းထႆး

ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ လွင်ႈႁိမ်ၸိင်းၼိင်ႈထဵင်ၵၼ် လွင်ႈပေႉပုၼ်ႈၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉဢမ်ႇတွၼ်ႉၵိူတ်ႇပဵၼ်ပၼ်ႁႃၵၢၼ်ယူႇႁူမ်ႈ ၵၼ် ၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇၽႄၵၼ်လႄႈၸင်ႇတုင်းႁပ်ႉဢဝ်ၸိုဝ်ႈသဵင် “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး“ လႄႈ“တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” လိူင် ၶဵဝ် လႅင် ဝူင်းလိူၼ်ၶၢဝ်သႂ် ၼႂ်းၵၢင်မႃး။ ၼၼ်ႉၵွႆးပႆႇပေႃး ႁူမ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉဝဵင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈသၢႆလိူတ်ႈၸိူဝ်ႉ ၶိူဝ်းတႆးၵေႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတင်းလၢႆယင်းယူၵ်ႉ(ယုၵ်ႉ)ယွင်ႈမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ “ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး“မႃးယူႇ။

မိူဝ်ႈၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉၵူၼ်းႁဝ်းၵေႃႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး ၵၢၼ်တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈ ၵၼ်ၵေႃႈၼမ်မႃး ၊ တၼ်ႁႃလေႃးၽၵေႃႈမၢၵ်ႈၼမ်မႃး ၽူႈၶဵၼ်တၢင်းၼွၵ်ႈၵေႃႈၸိမ်သွတ်ႇၶဝ်ႈမႃး သူၼ်းသႄႉယႃႉၵဝ်းဢဝ်ႁဝ်းၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ် ၸင်ႇၵိူတ်ႇၵၢၼ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉၵၼ်ၼမ်မႃး ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၼႂ်းၵူၼ်းတႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ  ဢီႈသင်ဢီႈသိင်ႇၵေႃႈ ဢဝ်တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းမႃး ပူၵ်း ပၵ်း မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၶႂ်ႈပဵၼ်ၵႂႃႇ ၵူႈတီႈၵူႈငၢၼ်း(ပွႆး) လႄႈ ၵၢၼ်ၵိၼ်လူႇလူႉတၢႆ  သႃသၼႃ ၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႇႁွႆးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢဝ်တုင်းၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈမႃးၸႂ်ႉ လႅပ်ႈႁၢင်ႈမိူၼ်ပဵၼ်ၵႂႃႇ ၶွင်းၵူၼ်းတႆးၶေႃၶေႃ မိူၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတင်းၽႂ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ် ၸင်ႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ဢိၵ်ႇတင်း မၵ်းမၼ်း ပိုၼ်ႉတီႈၽႅၼ်ႇလိၼ်ဢဝ်ႁင်းၽႂ်မၼ်း ၶွင်ၵဝ်ၶွင်မႂ်းသေ ပဵၼ်ႁဵတ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈ။ တီႈတႄႉမၼ်း တုင်းၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈၼႆၼႆႉ တၵ်းတေလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း “ၸၢတ်ႈ” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပွင်ႇဝႃႈ တႆး ၵွႆး ၸၢတ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢၼ်ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်တင်းသဵင်ႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈ မိူင်းလုၵ်ႈၼၼ်ႉ။

လူၺ်ႈၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းတႃႇပဵၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႈတူဝ်တႅၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းသေမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်မႃးတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း တီႈ 7 ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ 1947 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တုင်းဢၼ် “တၢင်ႇတူဝ်”ၸိုင်ႈတႆး ပေႃးႁၼ်တုင်းၽိုၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈပွင်ႇဝႃႈ ႁၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႈမိူင်းတႆး ပိုၼ်ႉတီႈၶွင်တႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈတုင်းၽိုၼ်ၼၼ်ႉ တၢင်တူဝ်ၾိင်ႈငႄႈ ႁိုဝ် ငၢၼ်း(ပွႆး)ၵူႈသမ်ႇၵူႈပိူင်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ႁဝ်းႁၼ်တုင်းၸၢတ်ႈမိူင်းလႂ်မိူင်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ၵႂႃႇပူၵ်းယူႇၼိူဝ်သဝ်ၼႂ်းၶွပ်ႇႁူဝ်ႉႁိူၼ်းလင်ယႂ်ႇၶွင်မိူင်း မိူင်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းဝူင်ႇဝွၵ်ႇၼႄဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ(လုမ်း)တႅၼ်းတၢင်ၸိုင်ႈမိူင်းလႂ် ၸွမ်းၼင်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈတုင်း ၽိုၼ်ၼၼ်ႉ ဝႃႈပဵၼ် ၸၢတ်ႈလႂ်“ၸိုင်ႈမိူင်းလႂ်”။

ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး“ (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ) ၵေႃႈၶႂ်ႈမၢႆၵႂၢမ်းဝႃႈ “ဝၼ်းၸၢတ်ႈ” ႁိုဝ် “ဝၢၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ” ၶွင်ၸိုင်ႈတႆး ၼၼ်ႉၵွႆး။ ယွၼ်ႉၼႆ ၼင်ႇႁိုဝ်ထွႆႈၵႂၢမ်းၼႆႉတေလႅပ်ႈငၢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ်ငၢႆႈၼႆလႄႈ ဝၢႆးၼႆႉၸင်ႇၽူႈလႅၼ်ႇထွႆႈၵႂၢမ်းၶဝ် မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႃႈ “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” ၼႆႉ တီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆ တေထုၵ်ႇႁူၵူၼ်းပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်။

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း