ၽွင်းၵူၼ်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉ သႂ်ႇၸႂ်လွင်ႈႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉယူႇၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈယၢမ်းလဵဝ် ၵူၼ်းမိူင်း ပႅတ်ႈယုၵ်းယၢၵ်းဢမ်ႇမီးမၢႆမီႈ ၼိုင်ႈဝၼ်းမီးထိုင် 9 ႁဵင်တၼ်ႊ တုမ်ႉတိူဝ်ႉသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ။
ၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ Institute of Global Environmental Strategies (IGES) လႄႈ Digging Through ၶဝ်ၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်း တႃႇၸတ်းၵၢၼ်ယုၵ်းယၢၵ်း တႃႇႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ- လႆႈႁူႉဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပတ်းပိုၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း ၼိုင်ႈဝၼ်းပႅတ်ႈယုၵ်းယၢၵ်း ၼမ်ႉၼၵ်းမီး 9000 တၼ်ႊ မႅၼ်ႈၽွင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းလႄႈတႃႇတေတူင်ႉၼိုင်ၽဵဝ်ႈယုၵ်းယၢၵ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းသေဢိတ်းဝႃႈၼႆ ။
ဢိင်ၼိူဝ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယုၵ်းယၢၵ်းလႄႈ ယၢမ်းလဵဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈတွၼ်ႈတႂ်ႈၵူၺ်း ယုၵ်းယၢၵ်းပလၢတ်ႉသတိၵ်ႉဢွၵ်ႇမႃး ၼိုင်ႈဝၼ်းဢမ်ႇယွမ်း 90 တၼ်ႊ။ တိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်လဵဝ် ဢၼ်မီးႁူဝ်ၵူၼ်း 5 လၢၼ်ႉၵေႃႉ ၼၼ်ႉ ယုၵ်းယၢၵ်းပလၢတ်ႉသတိၵ်ႉ ဢွၵ်ႇမႃးၼိုင်ႈဝၼ်းဢမ်ႇယွမ်း 29 တၼ်ႊဝႃႈၼႆ။
ယုၵ်းယၢၵ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵမ်ႈၼမ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ ႁူင်းႁႅမ်းလႄႈ ႁၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ ႁူင်းႁဵတ်းတၢင်းၵိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၊ တႃႇ 28 ပိူဝ်ႊသႅၼ်းလူင်းၵႂႃႇၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉ ၵေးၼမ်ႉမူတ်း ၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
“ၽွင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်းလိူၵ်ႈတင်ႈၼၼ်ႉ ယင်းမီးၸုမ်းႁၵ်ႉသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉၶဝ် လူင်းၸွႆႈထႅမ်ထိုင်ပိုၼ်ႉတီႈ။ ပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်တေ ဢမ်ႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈယၢမ်းလဵဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း ။ သုၼ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၵေႃႈသုမ်းမူတ်းလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတူင်ႉတူဝ်ယဝ်ႉ ”- ၵျၼုမ်း ၽူႈၼမ်းၸုမ်းၵဵပ်းယုၵ်းယၢၵ်း ၼႂ်းတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ လၢတ်ႈတီႈ VOA ၼင်ႇၼႆ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၽွင်းၶၢဝ်းတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ပၢႆလိူဝ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶွၼ်ႈၵၼ်ၽဵဝ်ႈယုၵ်းယၢၵ်း ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ယုၵ်းယၢၵ်းၽႃႈပိၵ်ႉပၢၵ်ႇ Mask သမ်ႉယိင်ႈၶႅၼ်းၼမ်မႃးလႄႈ ၸင်ႇထိုင်တီႈဢမ်ႇၸၢင်ႈၵုမ်းသေဢိတ်းဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းပႅတ်ႈယုၵ်းယၢၵ်းလူင်းမႄႈၼမ်ႉ ၵေးၼမ်ႉၼမ်။ ယုၵ်းယၢၵ်း ဢၼ်လူင်းၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉဢေႊရႃႇဝတီႇ ၼိုင်ႈဝၼ်းဢမ်ႇယွမ်း 119 တၼ်ႊၼႆၸုမ်း Fauna and Flora International (FFI) လႄႈ ၸုမ်းတၢၼ်ႉ မျၢၼ်ႇမႃႇ ၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ တႃႇႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းတေမူတ်းသႂ် တႃႇႁႂ်ႈမႄႈၼမ်ႉၵေးၼမ်ႉ တေဢမ်ႇလူႉ ၊ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉတေဢမ်ႇလူႉၼၼ်ႉ တင်ႈတႄႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇ ႁႂ်ႈလႆႈပႅတ်ႈယုၵ်းယၢၵ်းလူၺ်ႈမီးမၢႆမီႈ၊ ႁႂ်ႈလႆႈဢွၼ်ဢဝ်ၸူဝ်းဢဝ်ၵူၼ်းၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းၶူင်ႇၼႂ်းဝဵင်း ႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ၊ ပႅတ်ႈယုၵ်းယၢၵ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈပဵၼ်တၢင်း ၸင်ႇတေလႆႈ – ၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ တိုၵ်းသူၼ်းပၼ်ၾၢင်ႉၼင်ႇၼႆ။
