Sub – State ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပဵၼ်တီႈလႂ်လၢႆလၢႆလႄႈ ပွင်ႇဝႃႈသင်?

KPICT  ၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်ငူပ်ႉငီႉၵၢၼ်မိူင်းၸၢဝ်းၶၢင် ၼႂ်းၶၢဝ်းၵၢင်ၸူဝ်ႈ ပႆဢွၵ်ႇၼႂ်း NUCC ၶွင်ႇသီႇ တီႈၵိူဝ်းၵုမ် လွင်ႈၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆလႄႈ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၼ်တူၵ်းၸႂ် လႂ်တိုၼ်ႇၸွမ်း။ မၢင်ၸိူဝ်းမႆႈၸႂ်ဝႃႈ ပၢႆ သေလိူဝ် NLD ပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းၵေႃႈ ပေႃးထွႆဢွၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ တႃႇဢွၼ်ၼႃႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉ ယွမ်းၵႂႃႇထႅင်ႈ ၸုမ်းလူင် ၸုမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉလႄႈ လီၸႂ်လဵၵ်ႉ ငိၼ်းငႅဝ်တႄႉ ဝႃႈၼႆၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၼင်ႇၼၼ် မီးၵေႃႉထတ်းသၢင်ဝႃႈ ၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်ငူပ်ႉငီႉၵၢၼ်မိူင်းၸၢဝ်းၶၢင်ၼႆႉ ၸဵမ်ပိုင်းၸင်ႇတႄႇၽွတ်ႈၵေႃႈ ပိူင်ၶွတ်ႇ ၽွတ်ႈမၼ်းပဵၼ်တီႈ လီၸီႉၸမ်ႈမႃး လၢတ်ႈဝႃႈ တၢင်တူဝ်ၸႄႈမိူင်းၶၢင်   Naga Land လႄႈ Sub – State ၶၢင် ၸိူဝ်းၼႆႉ သေတႃႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁႃလႆႈၸႂ်ၵၼ်ဝႆႉ တင်းတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းၵၼ်။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼဝတ ၊ ၼဢၽ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူဝ်ၼႃႈၶၢင်ၶဝ် ယၢမ်ႈတႅမ်ႈတၢင်ႇၼႂ်း (အမျိုးသားညီလာခံ) မႃး ၸွမ်ၽွင်းၸႄႈမိူင်း ၶၢင် တေလႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶၢင်တႃႇသေႇ ဝႃႈၼႆလႄႈ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ ၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်ငူပ်ႉငီႉ ၵၢၼ်မိူင်းၸၢဝ်းၶၢင်ၼႆႉ မီးလွင်ႈၶွင်ႈ ၶမ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတၢင်ႇဢၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇတႆးလႅင်ၼၼ်ႉလႂ်။ မီးၶေႃႈဢၢင်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇ သၢင်ႈၶိုၼ်းၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႆႈလွင်ႈ Kachin Sub – State ၼၼ်ႉလႂ်ႁိုဝ်ၼႆ လွမ်လွမ်လၢမ်းၶၢတ်ႈ ထတ်းသၢင်ၵၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ယၢမ်ႈမီးမႃး Sub – State တႃႇၶၢင်ၶဝ် 2 တီႈ Sub – State ၶၢင် လွႆၵဝ်ႈလုၵ်ႈ (ကိုးတောင်ကချင် Sub – State) ဢၼ်တႄႇမႃး မိူဝ်ႈ 1946 လႄႈ Sub – State ၶၢင် ၵူတ်ႉၶၢႆ (ကွတ်ခိုင်ကချင် Sub – State) ဢၼ်တႄႇမႃးမိူဝ်ႈ 1947 ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ၶၢင် 2 တီႈၼႆႉ မီးမႃးၸဝ်ႉလိူဝ် ၸႄႈမိူင်းၶၢင် ဢၼ်ၸင်ႇမီးမႃး မိူဝ်ႈ 1948 ပီ လႆႈလွတ်ႈ လႅဝ်းသဝ်းၶေႃၼၼ်ႉ။

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင် ဢၼ်ယူႇၸွမ်းတႆး၊ ၸွမ်းလွႆၼႆႉ ၵႃႈၵွၼ်ႇပူၼ်ႉမႃး ၶဝ်ပႆႇမီးမိူင်း ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈသွင် ယဝ်ႉယႃႇၵႂႃႇၸင်ႇ ၶဝ်ၶတ်းၸႂ်တႃႇမီးမႃးၸႄႈမိူင်း မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်တုၵ်းယွၼ်း တႃႇဢဝ်ၼႃႈလိၼ် တီႈၶၢင်ယူႇသဝ်း ဢၼ်မီးၼႂ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီ၊ မိူင်းမိတ်ႈလႄႈ မိူင်းတွင်ႇပႅင်ႇ ၼမ်ႉသၼ်ႇ ႁူမ်ႈၵိုၵ်းတင်းၼႃႈလိၼ်ၶၢင် တၢင်ႇတီႈသေ ႁႂ်ႈလႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းပၼ် ၸႄႈမိူင်းၶၢင် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၼႃႇ ၽိူဝ်ႇၵမ်းတႄႉမႃး ၵူဝ်ဢမ်ႇလႆႈပႃး ၼႃႈလိၼ်ထုင်ႉပဵင်းၸိူင်ႉၼင်ႇ ဝဵင်းၸေႈၼႃး၊ ဝဵင်းမၢၼ်ႈမေႃႇလႄႈ မိူင်းၵွင်း၊ မိူင်းယၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶၢင်ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸင်ႇဢမ်ႇသိုပ်ႇတုၵ်းယွၼ်း တႃႇၶဝ်လႆႈပႃးၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶဝ် ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၼၼ်လႄႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ၸင်ႇမီးမႃး Sub – State ၶၢင်သွင်တီႈ ဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ မိူဝ်ႈပီ 1962 ၵေႃႈ Sub – State ၶၢင် သွင်ဢၼ်ၼႆႉ ႁၢႆလၢႆပႅတ်ႈယူႇ ယဝ်ႉ။

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၼႆႉ လုၵ်ႉတၢင်းထုင်ႉႁူဝ်ၵဵဝ် မိူင်းပူႇတဝ်ႉၼၼ်ႉ တႄႇယဵတ်ႇၶဝ်ႈလိၼ်မိူင်းမႃးသေ သိုပ်ႇၽႄႈလူင်းၸွမ်း ထုင်ႉႁူဝ် ၵွင်းလႄႈ ထုင်ႉသၼ်လွႆ ၾၢႆႇဢွၵ်ႇၼမ်ႉၵဵဝ် ၸင်ႇၶၢႆႉလူင်းမႃး တၢင်းထုင်ႉသၼ်လွႆၾၢႆႇဢွၵ်ႇမၢၼ်ႈမေႃႇ တေႃႇထိုင်ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ယၢမ်းလဵဝ်။

ၶၢင်ၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် ယူႇသဝ်းၼိူဝ်သၼ်လွႆ ၵိုၵ်းၸွမ်းၵၼ်တင်းတဢၢင်းလႄႈ ၶႄႇ၊ မၢၼ်ႈ၊ လီႇပႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းၵၢင်ႉ ႁဵတ်း ၵႄႇ ၾၢႆႇတႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉတႆးသေ ၽွင်းငမ်းမၢၼ်ႈၽႂ်သူၼ်မၼ်းမႃး။

ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ၶၢၼ်းႁွင်ႉတိုၵ်းသိုၵ်းယၢမ်းလႂ် လႆႈႁႅၼ်းၵူၼ်းသိုၵ်းလုၵ်ႉၸွမ်းၵမ်းလဵဝ် ၼႂ်းပၢင်သိုၵ်း ဢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢဝ်းၾႃႉ ၼႂ်း မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ တိုၵ်းၽၼ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းၶၢင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈမႃးယူႇ။

ထိုင်တီႈၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း ဢၼ်လႆႈၸႂ်ႉႁႅင်းသိုၵ်းၶၢင်တင်းၼမ်ၼၼ်ႉ ယင်းပဵၼ်မႃးၸဝ်ႈၾႃႉ သႅၼ်ဝီႁွင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းလႄႈ ၵၢင်ႉၵႄႇ ၾၢႆႇတႂ်ႈမၼ်း ဢမ်ႇထုၵ်ႇမေႃၵၼ်သမ်ႉ ၶၢင်ၶဝ် ၶိုၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ ႁၢၼ်ႉတေႃႇ ပေႃးလႆႈပၢႆႈလူင်းသေႃႉသွၼ်ႈ တီႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ ဢၼ်ၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ပၵ်းလုမ်းၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉ။

ၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ လႆႈၶဝ်ႈၵႄႈလိတ်ႈၸူဝ်ႈၶၢဝ်းသေ ၵမ်းလိုၼ်း ၸင်ႇမွပ်ႈဢႃႇၼႃႇပၼ်ၶိုၼ်း တီႈၸဝ်ႈၾႃႉ တီႈၶုၼ်သၢင်ႇ တူၼ်ႈႁုင်း။

ၽွင်းယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းမၢႆမီႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်းသၼ်လွႆၶၢင် 1895 ၽွင်းငမ်းတေႃႇၶၢင်ၶဝ်မႃး။ ၼႂ်းပီ 1895 လိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊပိူဝ်ႊၼၼ်ႉၵူၺ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ မၢႆမီႈၼႆႉ ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈပႃးၶၢင် ၼႂ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီ ႁွင်ႇလႄႈ ၶၢင် ပလွင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းမိတ်ႈ ဢိၵ်ႇပႃး မိူင်းလင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၾၢႆႇတႂ်ႈမိူင်းမိတ်ႈ ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆႉသေ ၶၢင်ၶဝ်ၸင်ႇမၢႆထိုင်ဝႃႈ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၼႆႉ ၸႅၵ်ႇၽႄၶၢင်ၶဝ် ဢၼ်မီးၾၢႆႇတႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉတႆးသေ ၽွင်း ငမ်းတေႃႇၶဝ် ၶေႃၶေႃ ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် ပၢၼ်ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉမႃးၵေႃႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၽႄႈလၢမ်းယိုၼ်ႈမႅင်ႇၵၼ် မိူၼ်ၸိူင်ႉ Sub – State ၼႆႉ ပဵၼ်ၵိဝ်ႇၽႄၸိုင်ႈတႆး ၵေႃႈမီးမီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈတႄႉမႃး Sub – State ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၸႄႈမိူင်းၽႄ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵိင်ႇၽႄႈၸိုင်ႈတႆးလႃးလႃး။ Sub – State ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၾၢႆႇတႂ်ႈၶွင်ႇသီႇမိူင်းတႆးလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၽွင်းငမ်းၵမ်းသိုဝ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉ လႄႈ မိူင်းဝႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

Sub – State ၶၢင် (ကိုးတောင်) ၼႆႉ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ၶၢင် ဢၼ်ယူႇတီႈၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈသေ ၽွင်းငမ်းလႆႈႁင်းၶေႃ ထႅင်ႈ လၢႆးၼိုင်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၵိင်ႇၽႄၼႂ်းမိူင်းမိတ်ႈၵူၺ်း။ တေဝႃႈ Sub – State ၶၢင် ၵူတ်ႉၶၢႆ ၼႆၵေႃႈ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ၶၢင် ဢၼ်ယူႇ တီႈၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီႁွင်ႇ ၽွင်းငမ်းလႆႈႁင်းၶေႃၵူၺ်း။ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ၵိင်ႇၽႄႈၼႂ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီႁွင်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ပေႃးမႃးႁုပ်ႈၶိုၼ်းၼႆႉ Sub – State ၶၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸႄႈမိူင်းၽႄၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸႄႈမိူင်းၽႄၶွင် ၸႄႈမိူင်း ၶၢင် ပဵၼ်ၸၼ်ႉၸႄႈတွၼ်ႈၽႄ ဢမ်ႇၼၼ် ၸႄႈဝဵင်းၽႄ ဢၼ်မီးသုၼ်ႇၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ၶေႃႈၵႂၢမ်း Sub – State ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၵုမ်ႇႁုၵ်ႉၸၼ်ပဵၼ်ႇပေပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းၼႆတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ မိူင်းဢွၼ်ႇမိူင်းဢိတ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းလိုၼ်း State ၊ ၵဵင်းလိုၼ် State ၊ ပၢင်မီ State ၊ ဝၢႆးလႃႈ State ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တေလႆႈပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းမူတ်းမူတ်းယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ မၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၸႄႈမိူင်း။

State ဢၼ်ၸႂ်ႉမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆး ယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၵူၺ်းပဵၼ်တႃႇၸႄႈတွၼ်ႈႁိုဝ် ၸႄႈဝဵင်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်လႂ် ဢၼ်ၼၼ်ႉ ၵူၺ်းၼႆ ပေႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းထိုင်လိုၵ်ႉထိုင်လႅၼ် တေပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်လႆႈယူႇ။

ပေႃးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်မႃး ဢမ်ႇပိုတ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ၵႂၢင်ႈသေ ဢုပ်ႇႁႃၵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ မိူင်းၵွင်း၊ မိူင်းယၢင်း၊ မၢၼ်ႈမေႃႇ၊ မၢၼ်ႈ ၸေႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်တႆးမႃး ၸဵမ်ပိုင်းႁူႉၵၼ်ယူႇၵူႈၵေႃႉ။ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ ဢမ်ႇႁႃလၢႆးၵႄႈသေ တေၵုမ်ႇ ၵုၺ်ႉငၢၵ်ႈပၢၵ်ႈႁႃ Sub – State ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ မႃးတေႃႇလွင်းၵၼ်ယူႇတိၵ်းတိၵ်းၵူၺ်းၼႆၸိုင် တၢင်းသၢႆပိုၼ်း ပဵၼ် တႄႉ မီးတႄႉ မႃးတႄႉၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇ။ တၢင်းသၢႆငၢႆမိူဝ်းၼႃႈ ဢၼ်တေၵိူတ်ႇပဵၼ်မီးမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေလႆႈၾၢင်ႉထိုင်ၵၼ် ၼၵ်းၼႃယူႇယဝ်ႉ။

ယူႇတီႈ KPICT ထွႆဢွၵ်ႇၼႂ်း NUCC ၼၼ်ႉ ပိူဝ်ႈဝႃႈ တေၶႂ်ႈၶိုၼ်းထတ်းတီႈပွင်ႇ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ (ပြည်ထောင်) ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈဢုပ်ႇပႃး ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ႁႂ်ႈလူင်ႉလႅင်းတူၵ်းထုၵ်ႇၵၼ် ဝႃႈၼႆလႄႈ မုင်ႈမွင်းဝႃႈယူႇတီႈႁူဝ်ၼႃႈၸၢဝ်းၶၢင်ၶဝ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈ ပႆယင်ႈၸွမ်းၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶၢင် ၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၸၢဝ်းၶၢင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈဝၵ်ႉႁၼ်ဢဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းသၢႆပိုၼ်း ပဵၼ်တႄႉမီးတႄႉမႃးၼၼ်ႉ ဢဝ်မႃးႁိဝ်ႈၸၢင်ႈပိၼ်ႇပၢႆႇငူပ်ႉငီႉၵၼ်ၵႂႃႇလႆႈ ႁႂ်ႈပေႃးသၢင်ႇထုၵ်ႇသေၵမ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်း မုင်ႈမွင်းၼင်ႇၼႆသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႈၵွၼ်ႇၶႃႈ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ

ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း

18/7/2022