မုလ်းႁဵတ်ႇလူမ်ႉလႅဝ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ

ၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉပဵၼ်ၽူလ်လီလႄႈပဵၼ်ၽူလ်ၸႃႉတေႃႇမိူဝ်ႈလူင်လိုမ်းတူဝ်လွင်ႈထုၵ်ႇယူၵ်ႉယွင်ႈဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵိူင်းၾၢႆႇပႃႈတႂ်ႈပွတ်းတွၼ်ႈပိုၼ်ႉတီႈၵႂၢမ်းၶၢၼ်ယေႃးၵၢၼ်ၸပ်းၾၢႆႇၿုၵ်ႉၵူလ်း(ၿုၵ်ႉၵလ)ၼိူဝ်ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႉလႂ်ဢၼ်ယုမ်ႇယမ်လႄႈၼပ်ႉထိုဝ် တင်း ၵမ်ႈတူဝ်လႆႈသၢႆႇသၢင်ထတ်းထွင်လႄႈဢမ်ႇလႆႈသၢႆႇသၢင်ထတ်းထွင်ထီႇထူၼ်ႈ ၼၼ်ႉပဵၼ်ႁဵတ်ႇၽူလ်ၶွင်မၼုသ်းၵူႈၵေႃႉ။

လူၺ်ႈၶေႃႈယုမ်ႇယမ်ၼႂ်းတူဝ်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်ယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၼိူဝ်တူဝ်ၽႂ် ၽူႈလႂ် လူၺ်ႈလွင်ႈသင်ၵေႃႈလီ တိုၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၶွင်ၵႂၢမ်းယုမ်ႇယမ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်မီးယူႇႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းပိူင်ႈသင်။ ယူႇတီႈပၢႆးဝူၼ်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁၼ်ၼိူဝ်တၢင်းၼွၵ်ႈတၢင်းၼႂ်းၶွင်တူဝ်ၽူႈလႂ် ၽူႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်မုလ်းႁဵတ်ႇဢၼ်မႅၼ်ႈဢူၵ်းထုၵ်ႇၸႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵွႆး။

လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်သူၼ်ႇတူဝ် မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇမႃးပဵၼ်ၽူလ်လီၸႃႉတေႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း။ ၵွႆးၵႃႈ ပေႃးၽူႈၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိုင် ၵႂၢမ်းယုမ်ႇယမ် ၼပ်ႉထိုဝ်ႁဝ်းၼၼ်ႉ တေၼႅၼ်ႈၼၵ်းၾၢႆႇၼိုင်ႈႁိုဝ် ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈႁဝ်းၵွႆး ၵူၼ်းတင်းၼမ်တင်းလၢႆၵေႃႈ တေယုမ်ႇယမ် ၼပ်ႉထိုဝ်ၼင်ႇႁဝ်းလႄႈတေႁၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈတင်းႁဝ်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။

ယွၼ်ႉၼႆ တင်းပိူၼ်ႈတင်းႁဝ်းဢၼ်ႁၼ်မိူၼ်လႄႈႁၼ်ပိူင်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းၽိတ်းၽႂ် ယွၼ်ႉၵွပ်ႈႁဝ်းႁၼ် ၿုၵ်ႉၵူလ်း(ၿုၵ်ႉၵလ)ၵေႃႉၼၼ်ႉ ၵေႃႉၸဵင်ႇၵေႃႉမုမ်းၵွႆး ယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈႁၼ်တၢင်းၼွၵ်ႈတၢင်းၼႂ်းလႄႈ ၵူႈၸဵင်ႇမုမ်းလဵဝ်ၵၼ်။ ၵွပ်ႈၼႆ ပေႃးႁဝ်းဢဝ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဵၼ်လၵ်းသေတူၺ်းၸိုင် ၵႃႈၶၼ် ၿုၵ်ႉၵူလ်း (ၿုၵ်ႉၵလ) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေတတ်းၵႃႈၶၼ်မၼ်းဢမ်ႇလႆႈ လွင်ႈလီလွင်ႈၸႃႉပၢႆႈပိူင်ႈၵၼ်ဢိတ်းဢွတ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပိူင်လူင်။ ၽူလ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈပဵၼ်ၼမ်ႉၵၢၼ် ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉၵွႆး။

သူၼ်ႇၼိုင်ႈပဵၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်းၽူႈၵမ်ႉထႅမ်ယူၵ်ႉယွင်ႈႁၼ်လီၾၢႆႇၼိုင်ႈလုမ်းလုမ်းသေႁၼ်ၽိတ်းၾၢႆႇၼိုင်ႈလုမ်းလုမ်းၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ယင်းပၢႆၸၵ်ႉၸူဝ်းပႃး မုၵ်ႉ မူႇ ၸုမ်း ၵေႃ ၶဝ်ႈပဵၼ်ၾၢႆႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ႊတရၢႆးလူင်လႄႈ ပဵၼ် မုလ်းႁဵတ်ႇတုမ်ႉယွၼ်ႈတေႃႇၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ၵူႈၵေႃႉၵူႈၾၢႆႇၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉၶတ်းၵၼ်တင်းတၢင်းႁဵတ်းလႄႈ တၢင်းဢဵၼ်းဢၢၼ်းၼႂ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁင်းၵွႆးယူႇ။

ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ယႂ်ႇလူင်တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼႆသေတႃႉ ပဝ်ႈမၢႆတီႈယိူင်းဢၢၼ်းၼၼ်ႉတိုၼ်းပဵၼ်လွၼ်ႉၵႅၼ် လၵ်းသဝ်လူင် ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ယူႇတီႈလဵဝ်ၵၼ်သေၵႂႃႇ ယူႇၵေႃႉတီႈၵေႃႉတၢင်းသေၵႂႃႇ ၸူးယိူင်းမၢႆလူင် ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပၢႆႈပိူင်ႈသင်ၵၼ် ပိူင်လူင်မၼ်းႁႂ်ႈထိုင်ယိူင်းမၢႆၼၼ်ႉၵွႆး။

ၵူႈဝၼ်းၼႆႉ သူပ်းႁဝ်းပၢၵ်ႇႁဝ်းၼဵဝ်ၼိုၵ်းၼုၵ်းၶူၼ်ႉၵွႆး လိူတ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇၼဵဝ်ၼိုၵ်းၼုၵ်းၶူၼ်ႉ။ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ပဵၼ်ႁွၵ်ႇ လၢပ်ႇၽၢႆၶူမ်းတမ်တႅင်းဝၢတ်ႇၸႂ်လႄႈ ၸင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ႁဵတ်ႇႁၢင်ႇယၢၼ်ဢွၵ်ႇၵႆၵႂႃႇၵူႈဝၼ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈလူမ်ႉလႅဝ်လူင်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်း တၢင်းႁဵတ်းႁဝ်းႁင်းၵွႆး။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈၸႂ် ထၢင်ႇၽိတ်းပိူင်ႈၵၼ်ၼမ်လိူဝ်သေၵၢၼ်ယူၵ်ႉယွင်ႈၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တႃၵၼ် ၵၢၼ်ယွမ်းၶဝ်ႈဢုပ်ႇႁႃလိုဝ်းၵိူဝ်းၵုမ်ၵၼ် ၵၢၼ်ဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ယွမ်းႁပ်ႉၵၼ် ပဵၼ်ၵူၵ်းပဵၼ်လဝ်ႇ ပဵၼ်ၽူလ်လီၽူလ်ၸႃႉၵေႃႈႁူႉယူႇႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းယူႇ ၵွႆးၵႃႈ ဝႄးႁူဝ်ၵႄႈတူဝ်ပတ်းပၢၵ်ႈႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း။ ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈႁဵတ်းမိူၼ်ႁဝ်း ႁဝ်းဢမ်ႇယွမ်းႁဵတ်းမိူၼ်ပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇယွမ်း ၵႄႈလိတ်ႈဝူၼ်ႉမႄးတူဝ်ၵဝ်ႇၽႂ်မၼ်း။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၽူႈၶဵၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၸွမ်းယႄႇၸွမ်းၸိမ်ယွင်ႈၾၢႆႇတဵၵ်းၾၢႆႇ ထႅမ်လွင်ႈတႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၶဝ်ႈလွၵ်းလႆႈၽူလ် ယွၵ်ႈ တၢင်းထၢင်ႇၽိတ်း ယိပ်းႁူဝ်လေႃႇၵၼ် ၵူၼ်းၸွမ်းလင်သမ်ႉယုမ်ႇငၢႆႈ ဝၵ်းတၢဝ်းဢဝ်ပဵၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းႁဵတ်းတႅမ်ၸိမ် တွၵ်ႇႁွႆးၸတ်ႉႁႂ်ႈဢႃႈငၢၵ်ႈယႂ်ႇ။

တေလိူဝ်သင်တင်းလွင်ႈၽုၵ်ႇၾင်ႇၸႂ် ဢၼ်ၵူႈၵေႃႉတွင်းၵိုမ်း ပိုၼ်းပဵၼ်မႃးဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႊ 1958 ဢၼ်တေ ထိုင်ၼႆႉ လႅပ်ႈမိူၼ်ဝၼ်းၶွပ်ႈၶူပ်ႇဢၼ်ဢမ်ႇမီးၵႂၢမ်းမၢႆ ပုၼ်ႈတႃႇၽူႈလႆႈလူႇတၢၼ်းၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ်တႃႇ ၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းသင်လူင်ယဝ်ႉ။ မိူၼ်ပဵၼ်ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးပၢင်ပွႆးႁူပ်ႉထူပ်းလဝ်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်းၸႂ်ၵၼ် ၼင်ႇပွႆး လိူၼ်သီႇၼၼ်ႉၵွႆး။ တေမီးလၢႆၵေႃႉ ၶုၵ်းၶူၼ်ႉဝူၼ်ႉထိုင် ၶၢဝ်းယၢမ်းမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႊ 1958 ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈသင် ပဵၼ်ႁဵတ်ႇႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ဝႃႈ “ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ”။

ၵၢၼ်ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၸိုဝ်ႈၼိုင်ႈၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉ တၵ်းမီးၵႂၢမ်းမၢႆတီႈပွင်ႇၶွင်မၼ်း မၼ်းပဵၼ်တီႈမၵ်းမၢႆဢၼ်လီတွင်းၵိုမ်း ႁဵတ်ႇၵၢၼ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမိူဝ်ႈၼၼ်ႉဝၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈလူင်ဢၼ်ဢဝ်ၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ်တေႃႇလွင်း ၵေႃႇတင်ႇတႃႇလႅၵ်ႈဢဝ်ၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ၽူႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸင်ႇၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမီးမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇလိုဝ်ႈၼႆႉ လိူတ်ႈႁၢၼ်ၼွင်းၶူင်းလူၼ်ႉၾင်ႇမႃးလၢႆၸုပ်ႈ လၢႆပၢၼ် ပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆဢၼ်တွင်းၵိုမ်းဢမ်ႇလိုမ်းလႆႈ 21 လိူၼ်မေႊတေမႃးၶွပ်ႈၶိုၼ်းထိုင်ၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼႆ ႁဝ်းၶိုၼ်းထုၵ်ႇလႆႈၶွၵ်းၶူၼ်ႉၶိုၼ်းပိုၼ်းပဵၼ်မႃးဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႊ “ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ” ၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃ ဢၼ်တေမႃးထိုင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်တၵ်ႉတိူၼ်ၸႂ် ဝူင်ႇဝွၵ်ႇၸီႉၼႄထိုင်ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းယိူင်းမၢႆႁဝ်း။ ဢမ်ႇဝႃႈယူႇ တီႈလႂ် ပိုၼ်ႉတီႈလႂ် ယူႇၾၢႆႇလႂ် ၼႃႈတီႈတွၼ်ႈလႂ် ငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ပဝ်ႈမၢႆႁဝ်းပဵၼ်တီႈလဵဝ်ဢၼ်လဵဝ် တႃႇတႆးၵူႈတီႈၵူႈၵေႃႉ။ ဢမ်ႇဝၢင်ႇဝိူဝ်ႇၸွမ်းၽႅၼ်ၽူႈၶဵၼ် ဢမ်ႇၽၢတ်ႈငူင်းၽၢတ်ႈငႃး မူတ်းသဵင်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း ပၢၼ်းၽိတ်းၽူႈဢၼ်ႁဝ်း မီးယိူင်းဢၢၼ်းလႄႈပဝ်ႈမၢႆ မူၼ်ၵၼ်ဢၼ်လဵဝ်တီႈလဵဝ်ၵၼ်။

ၶႂၢၵ်ႇၼမ်ၵၢၼ်တေၸၢင်ႈမႃးၶတ်းၶွင်ႈႁၢင်ႉၶမ်တပ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းလႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်းၵႂင်တၢင်းဢဝ်ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်ႁဝ်းၼၼ်ႉတိုၼ်းပဵၼ်ၽူႈၶဵၼ်ယဝ်ႉ လိူဝ်ၼၼ်ႉယင်းၸၢင်ႈမီးၽူလ်ၽွၼ်းလႆႈသူၼ်ႇတူဝ်ၺႃႇတိပီႈၼွင်ႉၶိူဝ်းသၢႆတူဝ်ၵဝ်ႇ လႄႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၶွၼ်ႈၵွင်ယူႇတီႈလဵဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈၾၢင်ႉတႄႉတႄႉ။ မိူဝ်ႈႁဝ်းႁူႉၸၵ်း ပၵ်းမၼ်ႈပဝ်ႈမၢႆ တီႈလဵဝ် ဢၼ်လဵဝ်ပဵၼ်ပိူင်လူင်ယူႇၸိုင် ဢမ်ႇမီးဢီႈသင်တေမႃးတပ်ႉၶႂၢင်တၢင်းယိူင်းမၢႆႁဝ်းလႆႈ။