Friday, March 29, 2024

တႆးၸႂ်ၵႂၢင်ႈ ၶဝ်ႈၶၢင်ႈပိူၼ်ႈႁိုဝ်ပီႈၼွင်ႉၵၼ်

Must read

လွင်ႈၸႂ်သိုဝ်ႈၸႂ်လီၸႂ်ၵႂၢင်ႈလႄႈ ၵၢၼ်မီးၵတိသၸ်ႉၸႃးၶွင်တႆး ပဵၼ်ဢၼ်လီႁူမ်ၸူမ်းႁၢၼ်ႉၸႂ် ဢၼ်တႆးမီးတေႃႇ ၵၼ်လႄႈ ပီႈၼွင်ႉ ၶိူဝ်းၵူၼ်း လၢႆၶိူဝ်းၵူၼ်း လၢႆၸိူဝ်ႉ လၢႆၸၢတ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းယူႇႁူမ်ႈၵၼ်မႃး ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸဵမ်ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉမီးလွင်ႈၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဢေႇၸုမ်းလႂ် ဢမ်ႇဝႃႈ ၶွၼ်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ငိုၼ်းတွင်း ၵူႈလွင်ႈ မိူဝ်ႈၵဵပ်းၵေႃႈၽဵင်ႇပဵင်းထၢၼ်ႈၸၼ်ႉမိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၼႃႈလဵၵ်ႉ တႃယႂ်ႇ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈသၢႆလိူတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၸဵမ်လႂ်လႂ်မႃး။

တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆး

ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႄထိုင်လွင်ႈသိုဝ်ႈသႂ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢၼ်မီးၼမ်ႉၸႂ်ၶၢဝ်သႂ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ႁူမ်ႈဝႃႈႁူဝ်ၵူၼ်းၼမ်လိူဝ်ၵူၼ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဢေႇၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉဢဵတ်ႇသဵတ်ႇထၢင်ႇလဵၵ်ႉ လူမဝ် ဢမ်ႇဢဝ်ႁႅင်းယႂ်ႇဢၼ်မီးၼၼ်ႉ မၢပ်ႇမႂ် ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းႁူဝ်ပေႉၵိၼ်ၵၼ်ၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ယင်းယူႇမိူၼ်ပီႈဢွၵ်ႇၼွင်ႉၵၼ် မီးသင်ၵေႃႈ မႅင်ႇယိုၼ်ႈပၼ်ၵၼ်မႃး။

- Subscription -

လူၺ်ႈလွင်ႈၸိုၼ်ႈသႂ်ၸႂ်ၶေႃးလီငၢမ်းတႆး ဢၼ်မီးသၸ်ႉၸႃးသိုဝ်ႈသႂ်ၸႂ်ၵႂၢင်ႈၼၼ်ႉသေ မီးၸႂ်ယုမ်ႇယမ်တုင်းႁပ်ႉ ၵၢၼ်ၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တႃ  ဝႆႉဢူငဝ်းပိူၼ်ႈႁဝ်းမိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇတွၼ်ႉဝႆႉၸႂ်ထၢင်ႇထိူမ်ၽိတ်းပိူင်ႈ ပူၼ်ႉပႅၼ် ဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈ ႁူး ၼွၵ်ႈတၢင်း ဢမ်ႇမီးၸႂ်ထၢင်ႇလဵၵ်ႉလူမဝ်ပႅင်းၸင်းပိူၼ်ႈႁဝ်း မိူၼ်ၵႂၢမ်းၵူၼ်းထဝ်ႈၶဝ်ဝႃႈ (ႁၼ်ၶီႈလီလိူဝ်သႆႈ) ၼႆ ၼၼ်ႉယူႇ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ဝၢႆးသိုၵ်းလူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 2 ယဝ်ႉ မိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်းမႃးထိုင် ဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉၼိုင်လုၵ်ႉတိုၼ်ႇ တႃႇဢဝ်မိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၶိုၼ်းၼႂ်းမိုဝ်းၼၼ်ႉ တၢင်ႇၵေႃႉတၢင်ႇႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ မႃးႁူမ်ႈၵုမ် ၵၼ် ပဵၼ်ၼမ်ႉၼိုင်ႈၸႂ်လဵဝ် ၶိုင်ႁႃသဵၼ်ႈတၢင်းသၢင်ႈၵမ်ၸႃတႃၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ တေႃႇမီးၶေႃႈလႆႈၸႂ်မၵ်းမၢႆဢဝ် ပဵၼ်မႃး (ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး)။

(ယွၼ်းၼွမ်းၸီႉၸႅင်ႈဢိတ်းၼိုင်ႈ) တီႈပွင်ႇဢၼ်မၢႆယိူင်းထိုင်“ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးမႃးၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်” ပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆ ဝၼ်းၽွမ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉၵွႆး။ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈသမ်ႉပဵၼ်ငဝ်းလၢႆးၽွင်းႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်မိူင်း တႃႇဢဝ်မိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃလႄႈ ၸင်ႇမီးၶေႃႈထူၵ်းထဵင်ၵၼ်မႃး ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆးၼႆ ပႆႇပေႃးသၢင်ႇထုၵ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး မီးၶိူဝ်းၵူၼ်းလၢႆၶိူဝ်း ယူႇၸွမ်းၵၼ်လူး ထုၵ်ႇလီပဵၼ် “ဝၼ်းမိူင်းတႆး” ဝႃႇ “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး”ဝႃႇ ၼႆမႃးလႄႈ  ၸင်ႇဢဝ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်မႃး “မၢႆၵႂၢမ်းဝႃႈ ၵူႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ပႃးႁူမ်ႈၵၼ် မူတ်း” ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်ယွၼ်ႉၵႂၢမ်းၶေႃႈၸႂ်လီၸႂ်ၵႂၢင်ႈ ဢၼ်ထုၵ်ႇလၢႆၾၢႆႇလၢႆတၢင်းဢဝ်ပဵၼ်ၶေႃႈဢၢင်ႈထူၵ်းထဵင် ၸင်ႇယွမ်း ၵႄႈၸွမ်းမႄးၸွမ်းပိၼ်ႇၸွမ်းႁႂ်ႈမၼ်းထုၵ်ႇၸႂ်ပိူၼ်ႈ။ ၵွႆးၵႃႈ (ဢမ်ႇႁၼ်ပီႈၼွင်ႉတၢင်ႇၶိူဝ်းၶဝ်လၢတ်ႈသင်ၸွမ်း) လႅပ်ႈပိူၼ်ႈဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်ၵႃႈႁိုဝ်  မီးၼႂ်းတႆးႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၵွႆး။

ၸိူင်ႉၼင်ႇ တီႈပၢင်လူင်တိုၵ်ႉပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင် ဝၼ်းတီႈ 10 ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ 1947 ၼၼ်ႉ မီးၶေႃႈထူၵ်းထဵင် ၵၼ် တေဢဝ်ဢမ်ႇဢဝ် ၵွၼ်းၶေႃၸွမ်းမၢၼ်ႈၼႆၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈၼမ်းတႆး မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇပႆႇလီ ဢဝ်ၸွမ်းမၢၼ်ႈ ဝၢႆးၼႆႉၸင်ႇဢဝ်ႁင်းႁဝ်းၶေႃၶေႃၼႆၵေႃႈမီးယူႇ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၸုမ်း ရပလ သမ်ႉၵႂႃႇသူၼ်းတုမ်ဢဝ် ၵူၼ်းၼႂ်းတူၼ်ႈတီး ယွင်ႁူၺ်ႈ ၵၢတ်ႇလေႃႉ ႁၢႆးဝူဝ်း ပင်းတရ လွၵ်ႉၸွၵ်ႇ လွႆၶေႃ ၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇရူတ်ႉ 60 လမ်း ၶိုၼ်းမႃး ပၢင်လူင်လတ်းသိုဝ်ႈၸူးတီႈပၢင်ၵုမ်လူင် ယူႇၾၢႆႇၼွၵ်ႈသေသႅၼ်ႇႁွင်ႉ ၵမ်ႉထႅမ်ဢွင်ႇသၢၼ်း ၵမ်ႉထႅမ်ဢွင်ႇသၢၼ်း ၼႆသေၼႄၵၢင်ၸႂ် ႁွင်ႉပၢဝ်ႇ

“ႁႂ်ႈပၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၵမ်းလဵဝ်

“တႆးလႄႈမၢၼ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်”

“တႆးလႄႈမၢၼ်ႈႁႂ်ႈႁၵ်ႉၵၼ်မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၶၢဝ်းယၢဝ်း”

“ဢမ်ႇဢဝ်ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း”

“ဢမ်ႇဢဝ်ၽူႈၸႅၵ်ႇလိူတ်ႈ”

“ပွႆႇၽႃႈမိူင်းတႆးၶိုၼ်းၵမ်းလဵဝ်”    

ၼႆႉၵေႃႈၼႄထိုင်ၵႂၢမ်းသိုဝ်ႈသႂ် ၵႂၢမ်းယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၵႂၢမ်းဝႆႉၸႂ်တေႃႇပိူၼ်ႈ ၵႂၢမ်းၸႂ်ၵႂၢင်ႈၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶၢင်ၵေႃႈဢုပ်ႇၵုမ်တုၵ်းယွၼ်းမိူင်း တီႈဢွင်ႇသၢၼ်းဝႃႈ – ႁႂ်ႈပူၵ်းတင်ႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်မိူင်းၶၢင် ႁႂ်ႈဢဝ် ၸႄႈတွၼ်ႈဝၢၼ်ႈမေႃႈ (ပၢၼ်းမေႃႇ) လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ ပဵင်းမၢၵ်ႇၼ (မိတ်ႉၵျီးၼႃး) ၶဝ်ႈပႃးပၼ်။

တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ဢွင်ႇသၢၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈၽွမ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈ ဝၢၼ်ႈမေႃႈလႄႈပဵင်းမၢၵ်ႇၼ ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈတႆးယူႇသဝ်းတင်းၼမ် ပေႃးတူၺ်းၼႂ်းလၵ်းၵူတ်းပိူင် 1935 ၼၼ်ႉၵေႃႈထုၵ်ႇႁႅတ်ႉႁၢမ်ႈဝႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ် ၸႄႈတွၼ်ႈဝၢၼ်ႈမေႃႈလႄႈပဵင်းမၢၵ်ႇၼ ၶဝ်ႈပႃး။ ၵွႆးၵႃႈ တူးဝႃးၸေႃႇလုၼ်း ၵေႃႈတုၵ်းယွၼ်း ယူႇတိၵ်းတိၵ်း။ ၸဝ်ႈၾႃႉ တႆးၵေႃႈဢမ်ႇလၢတ်ႈသင်ၸွမ်း။ မိူၼ်တင်းၼႄထိုင်လွင်ႈၵဵင်ၸႂ်ၼိူဝ်ပိူၼ်ႈ။

ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင် 1947 ဢၼ်ၸတ်းတီႈဝဵင်းပၢင်လူင်

ၵၢၼ်တေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈဢမ်ႇႁၼ်လီ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈၵမ်ႉထႅမ်ႉ ထိုင်ပေႃးၵႂႃႇ သူၼ်းတုမ်ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမႃးၼႄၵၢင်ၸႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈႁဵတ်းလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ  “လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်” ၼႂ်း 9 ၶေႃႈ ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈသႂ်ႇပႃးဝႆႉလွင်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ။ ဢွင်ႇသၢၼ်းဝႃႈပေႃးထိုင်မိူဝ်ႈၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပိူင်ပိုင်း ၸင်ႇမႃးတႅမ်ႈသႂ်ႇပႃး ၼႆ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇထဵင် တုင်းႁပ်ႉဢဝ်ငၢႆႈငၢႆႈ။ လွင်ႈဝႃႈပိူင်ပိုင်းၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ပေႃးထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇမႃး ၸုပ်ႈလႂ်ၸုပ်ႈၼိုင်ႈ ၶႂ်ႈပိၼ်ႇလၢႆႈၵႄႈမႄးၵေႃႈၸၢင်ႈပိၼ်ႇလၢႆႈၵႄႈမႄးလႆႈ မိူဝ်ႈၾၢႆႇၶႂ်ႈမႄးႁူၺ်းသူၼ်းၽူႈတႅၼ်း (ၽွင်းတႅၼ်း) သၽႃးၶဝ်လႆႈ ဢမ်ႇၼၼ် သိုၵ်းယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းတိုၼ်းသိၵ်ႇပႅတ်ႈပိူင်ပိုင်း ယူႇယဝ်ႉ ပေႃးၼၼ် မၼ်းဢမ်ႇႁၢႆပႅတ်ႈယဝ်ႉႁိုဝ်။ မိူၼ်တင်းလူမ်လၢမ်မဝ်မၢင်လူၺ်ႈလွင်ႈၸႂ်ၵႂၢင်ႈႁိုဝ် မီးလွင်ႈၵဵင်ၸႂ်။

လူၺ်ႈၵၢၼ်တႃႇတေၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းပိူင်ပိုင်း 1947 ၵၼ် 10 မတ်ႉတႃ ၶေႃႈတီႈ 201, 202, 203, 204 ၼၼ်ႉၵွႆးၵေႃႈလိူဝ်သေဢမ်ႇငၢႆႈယဝ်ႉယင်းပဵၼ်လွင်ႈယၢပ်ႇယဵၼ်းၶဵၼ်ၸႂ်လူင်တႄႉတႄႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢွင်ႇသၢၼ်း ယင်းယၢမ်ႈၵၢဝ်ႇသူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ၶဝ်ဝႆႉဝႃႈ “ၼင်ႇႁိုဝ်ၶဝ်တေဢမ်ႇၶႂ်ႈၽၢတ်ႈဢွၵ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ယူႇတီႈႁဝ်း ထုၵ်ႇလႆႈမေႃသူၼ်းတုမ်ၶဝ်ၵွႆး” – ဝႃႈၼႆယူႇ။

လူၺ်ႈတၢင်းသိုဝ်ႈသႂ် ၸႂ်ၵႂၢင်ႈ ယုမ်ႇပိူၼ်ႈငၢႆႈ ဝႆႉၸႂ်ပိူၼ်ႈ ၵွႆးပႆႇပေႃး ၵၢၼ်ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈၸႂ်ယႂ်ႇၸႂ်ယၢဝ်း ပႂ်ႉမႃး လူၺ်ႈၵတိသၸ်ႉၸႃးမၼ်ႈၵႅၼ်ႇ ထိုင် 10 ပီ တင်ႈတႄႇ 1948-1958 10 ပီ တဵမ်တဵမ် ဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဢဵၼ်ႁႅင်းသင်။ ထိုင်မႃး 10 ပီ ၸင်ႇႁူႉဝႃႈထုၵ်ႇလႅၼ် ၸင်ႇမႃးတိုၵ်ႉပႃးၵၼ်ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵၢင် တေလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ။ သင်ႁဝ်းႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝၢင်းၽႅၼ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 10 ပီၼၼ်ႉလူး ဢမ်ႇၸမ်ပဵၼ်တၵ်းလႆႈမႃး ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၾိုၵ်းၵၼ်ၼႂ်းထိူၼ်ႇ ဢမ်ႇၽိတ်းၵူတ်းမၢႆ ၾိုၵ်းလႆႈလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ႁွမ်တွမ်မၢၵ်ႇမိုဝ်ႈ ၸိုၼ်းယၢမ်း ၼႂ်းတွၼ်ႈပိုၼ်ႉတီႈၼႂ်းဝဵင်းလႂ်ဝဵင်းၼၼ်ႉလူး 10 ပီႁဝ်းတေမီးႁႅင်းၵႃႈႁိုဝ်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸမ်ပဵၼ်မႃးတႄႇ ၵၶင ၼႂ်းထိူၼ်ႇဢၼ်မီး ႁႅင်းၽူႈႁတ်းငၢၼ် 31 ၵေႃႉလႄႈ ၵွင်ႈ 7 လဝ်း။

ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ဢမ်ႇယုမ်ႇၵၼ် ပၼ်ပိူၼ်ႈမႃးဢဝ်ႁူဝ်ႁဝ်းလေႃႇၵၼ်

ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် သဵတ်ႈၵႃႈသဵတ်ႈႁူဝ်ၵၼ် ဢမ်ႇယွမ်းပၼ်ပုတ်းတိုၼ်း

ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၶိုၼ်းတဵၵ်းငႅၼ်းၵၼ် ၽိတ်းထဵင်ၶႃႈတၢႆၼႄႁႂ်ႈပိူၼ်ႈႁၼ်

ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ဢမ်ႇယွမ်းၵၼ် ပၼ်ပိူၼ်ႈမႃးၸုင်သၢႆလင်ၸၼ်ဝိတ်းသၢႆႉဝိတ်းၵႂႃ

ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် ပဵၼ်ႁႅင်းပၼ်ပိူၼ်ႈမႃးယဵပ်ႇႁူဝ်ယူႇ မိူၼ်ႁဝ်းႁၼ်

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း