ပုၼ်ႈတႃႇတေပူၵ်းတင်ႈမိူင်းတႆးႁင်းၶေႃ ဝၢႆးသိုၵ်ႈလူင်လုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈၵမ်း 2 ယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ မိူင်းတႆးလႆႈထုၵ်ႇ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ယူႇတႂ်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ။ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး မီးၸႂ်ၶႂ်ႈပွင်သၢင်ႈ ၵမ်ၸႃတႃ တူဝ်ၵဝ်ႇႁင်းၵွႆးလႄႈပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈႁဵတ်ႇၵၢၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးမီးလွင်ႈဢွမ်ႇလွမ်ႈၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်မႃး။
ယွၼ်ႉၼၼ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၸိူဝ်းမီးပၢႆးဝူၼ်ႉၵႂၢင်ႈၵႆ ႁူမ်ႈတင်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႆႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် ပုၼ်ႈတႃႇတႅပ်း တတ်းႁႃသဵၼ်ႈတၢင်းပွင်သၢင်ႈၵမ်ၸႃတႃမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈၸင်ႇလႆႈပဵၼ်ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်မႃးၼႂ်းဝၼ်းထီႈ 20 – 28 လိူၼ်မၢၶျ်ႉ1946 တီႈပၢင်လူင် ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ ပၢင်ၵုမ်လႆႈၸႂ်တႅပ်းတတ်းဝႃႈ တေလဵပ်ႈႁဵၼ်း ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းမိူင်း ၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆသေ ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈလႆႈႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵမ်းၼႆႉဝႃႈ ပၢင်ၵုမ်လူင် ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈၵမ်း 1 ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်မႃး 1947 ၼၼ်ႉသေ တေႁွင်ႉႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈ 2 ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။ ။
ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 1 ၼႆႉ လႆႈဝွၵ်ႇၸိူၼ်းပႃးတူဝ်တႅၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ မိသ်ႉတိူဝ်ႊ သတီႊ ပႅၼ်ႊသၼ်ႊ လႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မၢၼ်ႈ ဢူးၼု ဢူးပႃႉၵျၢၼ်း မၢၼ်းပႃႉၶႅင်ႇ (မုၵ်ႉၸုမ်း – ဖဆပလ) မႃးၶဝ်ႈ ႁူမ်ႈၸွမ်း။
ဝၢႆးသေပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈ 1 ၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်းၽွမ်ႉၵၼ်မႃး ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ တူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်မိူင်း ၶွတ်ႇၸႂ်ၵၼ်ၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၶိုၼ်ႈ။ ထိုင်မႃး 1947 သိုပ်ႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 2 တီႈပၢင်လူင် ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ တင်ႈတႄႇဝၼ်းထီႈ 3 – 12 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊထႅင်ႈလႄႈ တီႈၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ၽူႈတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း မႃးၶွၼ်ႈၵၼ်တီႈပၢင်လူင် ပိူဝ်ႈတႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းတႅပ်းတတ်းတမ်းဝၢင်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈၶိုင် ၵမ်ၸႃတႃမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈႁူမ်ႈၵၼ်။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈဢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်းဢွၼ်ႁူဝ်တင်ႈပၼ် “ၶွင်ႊသီႊႁူမ်ႈတုမ်“ ဝႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈၼႃႈပႆႇပဵၼ် သိုၵ်းလူင်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်လႆႈၸႂ်ၶိုၼ်းမႄးၶွတ်ႇၽွတ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် “ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး” SHAN STATE COUNCIL ဢၼ်ပႃးၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈၼမ်းၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ႈၶိုင်ႈၵၼ်။
ဢိင်ႈလူၺ်ႈလွင်ႈ “ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး” ၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈဢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽွင်းငမ်းၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းတႆး ဝွၵ်ႇၸိူၼ်းမႃးတီႈၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် တႃႇတေႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး ၶိုၼ်းမႄးၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ၶွင်ႊသီႊႁူမ်ႈတုမ် ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ၽွမ်ႉၸႂ်သၢၼ်ၶတ်းပႅတ်ႈသေ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈႁပ်ႉတုင်းဢဝ် ဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉတင်းၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈ “ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး” ၼၼ်ႉၵွႆးၼႆလႄႈၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၵေႃႈ ၼပ်ႉထိုဝ်ယွမ်းႁပ်ႉဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းသေ ယွမ်းယုပ်ႉယႃႉပၼ် ၶွင်ႊသီႊႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်ႈပႃးၵေႃႇတင်ႈဝႆႉၵဝ်ႇၵဝ်ႇပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 2 တႄႇႁဵတ်း ဝၼ်းထီႈ 3 တေႃႇထိုင်ဝၼ်းထီႈ 12 ၼႆသေတႃႉ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၼၼ်ႉ ၵေႃႈဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်လႆႈၸႂ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈဢဝ်ဝၼ်းထီႈ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ပဵၼ် “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” လိုၼ်းဝၢႆးၼႆႉမႃး ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေၵိုင်ႇလႅပ်ႈၸွမ်းထမ်းမၸၢတ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်မီးလၢႆၶိူဝ်းၵူၼ်းယူႇႁူမ်ႈ ပႃးၼၼ်ႉသေ ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၵၼ်ဝႃႈ “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” ၼႆယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈသင်လႄႈလႆႈမၵ်းမၼ်ႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” ႁိုဝ် “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” ၼႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းသေလႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ၶွတ်ႇမၼ်ႈပၼ်ႈမိုဝ်းတႃႇဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃလႄႈၸင်ႇၵိူတ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၸွမ်းထမ်းမၸၢတ်ႈ (သၽႃဝ) မႃး ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈတင်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လိူၼ် ၶဵဝ် လႅင် မႃးသႂ်ႇဝူင်းလိူၼ်ၶၢဝ်သႂ် ယူႇၵၢင်မၼ်းသေမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ တင်းၽဵင်းၵႂၢမ်းပူၵ်းတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိုၼ်းသူႇပၢႆသဝ် ဢၼ်ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊလုင်းပႃႉၺၢၼ်ႇ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး ၶိူဝ်းတႆးၶိူဝ်းရႃးၸႃး ၼၼ်ႉပဵၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ႁိုဝ် ၽဵင်းၵႂၢမ်းပူၵ်းတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိုၼ်ႈသူႇပၢႆသဝ် ၼၼ်ႉဝႃႈ တေဢဝ်ၸႂ်ႉဝႆႉၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၵွၼ်ႇ ပေႃးမိူင်းတႆးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉၸင်ႇဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း ၶိုၼ်းမႄးၵႄႈလိတ်ႈပိၼ်ႇလၢႆႈၼႆလႄႈ ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃးတေႃႇႁၢၼ်ႉဝၼ်းၼႆႉ။
ဝၢႆးၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမီးမႃး “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” ႁိုဝ် “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး” ယဝ်ႉ ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႈ 12 ၸင်ႇၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇ ပဵၼ်မႃးဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးႁဝ်းၶိုၼ်းထတ်းထွင်လွင်ႈပဵၼ်မႃးဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ႁိုဝ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးၸိုင် ဢွၼ်ၼႃႈၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၵေႃႈယူႇႁင်းၸဝ်ႈၾႃႉၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈယူႇႁင်းၵူၼ်းမိူင်း ယူႇၵေႃႉၸၼ်ႉၸၼ်ႉၵၼ်ယူႇ။ ၵူၺ်း ၵႃႈ မိူဝ်ႈမႃးထိုင်ႁဵတ်ႇၵၢၼ်ငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ တၢင်ႇၵေႃႉၵေႃႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ၶႂ်ႈလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃလႄႈတူင်ႉတိုၼ်ႇလုၵ်ႈႁိုၼ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၽႂ်မၼ်းၽွမ်ႉၽဵင်ႇၸွမ်းၵၼ်သေမီးလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈၵိူတ်ႇပဵၼ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈထမ်းမၸၢတ်ႈမႃးႁင်းမၼ်း။
မိူဝ်ႈလဵဝ်ႁူမ်ႈဝႃႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉႁၵ်ႉၸၢတ်ႈႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းၵူႈၵႃႉ ၵူႈၾၢႆႇတင်ႈၸႂ်တင်ႈၶေႃးႁႃလွင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ တိုၵ်းသူၼ်းႁွင်ႉႁႅၼ်ႇသႅၼ်ႇတုၵ်းႁႃတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ ၵူၺ်းၵႃႈ သမ်ႉဢမ်ႇၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႆႈ ။ ၵွပ်ႈသင်ၼႆၵေႃႈလီဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်ၶိုတူၺ်းၶိုၼ်းယူႇ။
ယွၼ်းၸီႉၸႅင်ႈတီႈပွင်ႇ – ၵွပ်ႈသင်ႁဵၵ်ႈဝႃႈ ‘တုင်း” (တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ)
တုင်း – ပဵၼ်သႅၼ်းဢၼ်ဢဝ်မတ်ႉၽႅၼ်ဝႆႉတီႈၸိၵ်းပၢႆသဝ် ပၢႆမႆႉ
တုင်း -မီးတုင်းဢၼ်လူႇၸွမ်းၸေးၻီးၵွင်သၢႆးၽွင်းသင်ၶၢၼ် တုင်း 16 ၸၢတ်ႈဢၼ်လူႇတၢၼ်းပၼ်
ၸွမ်းၵူၼ်းဢၼ်လူႉႁၢႆတၢႆႇၵႂႃႇ တုင်းဢၼ်လူႇတၢၼ်းၸုင်ႁူဝ်ၵူၼ်းတၢႆ လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉမီးလၢႆသႅၼ်းး
ၶီႉ တုင်း လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သႅၼ်းဢၼ်မတ်ႉၸပ်းပၢႆမႆႉ ပၢႆသဝ်
တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ – ထႆး လၢဝ်း ၶဝ်ၵေႃႈၸႂ်ႉထွႆႈၵႂၢမ်းၼႆႉမိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈလိၼ်ၼမ်ႉလူမ်းၾႆးၵွႆး
ထွႆႈၵႂၢမ်းၶေႃႈဢၼ်မိူၼ်ၵၼ်မီးတင်းၼမ် ယွၼ်ႉပဵၼ်သၢႆငိူၼ်ႈၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ် သဵင်ထႆးၵေႃႈဢွၵ်ႇသဵင်
ယၵ်းၶိုၼ်ႈၵွႆးၵွႆး
ၸွမ် – ၼႆသမ်ႉ ပၢႆသွင်ပၢႆမႃးၸမ်ႈၸပ်းႁွမ်းၵၼ် ၸင်ႇပဵၼ်ၸွမ် ၸိူင်ႉၼင်ႇၸွမ်ႁိူၼ်း၊ ၸိၵ်းၸွမ်
ၸွမ်သဝ် ၸွမ်မႆႉ ႁိုဝ် ပၢႆမႆႉ ပၢႆသဝ်
ပိဝ် – ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ပေႃးလူမ်းဢမ်ႇၽတ်ႉမၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇပိဝ်
မၢႆတွင်း – ယွမ်းၼွမ်းႁပ်ႉၽိတ်းထုၵ်ႇ ၶေႃႈထတ်းသၢင်လႄႈၶေႃႈၸီႉၸႅင်ႈယူႇဢေႃႈ
