တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၽႄႈ၊ ၵၢၼ်မိူင်းသုၵ်ႉ ၵႂႃႇမႃးၵႃႉၶၢႆ ဢမ်ႇလႆႈ လႄႈ ၶၼ်ၼဵင်ႈတူၵ်း သူင်ႇၶၢႆ ဢမ်ႇလႆႈ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ပၢင်လွင်း ၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇ တႃႇႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ။
မိူဝ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပႆႇယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၶၼ်ၼဵင်ႈႁႅင်ႈ ၼိုင်ႈၸွႆႉ မီးတေႃႇထိုင် 6000 ပျႃး၊ ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ ၼိုင်ႈၸွႆႉ ယူႇၼႂ်းၵႄႈ 2,500 ပျႃး – 3,000 ပျႃး ၵူၺ်းလႄႈ သင်လႆႈၶၢႆ ယင်းတေဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈၵႄးလၢင်းသေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ ဢမ်ႇမီးလွၵ်းၵၢတ်ႇ ၶၢႆလီလႄႈ ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလိူဝ်ႁႅင်း။
ၸဝ်ႈသူၼ်ၼဵင်ႈ ပၢင်လွင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၼဵင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ် လွင်ႈၵိၼ်ယႅမ်ႉ ၵိူဝ်၊ ၽွင်ဝၢၼ်၊ ၽၵ်းမီႇ၊ ၼမ်ႉမၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ ပုင်ႈၶိုၼ်ႈႁႅင်း။ ၶူဝ်းသူၼ် ၶူဝ်းႁိူၵ်ႈ သမ်ႉ တေႃႉဢွၵ်ႇၶၢႆ တၢင်းၼွၵ်ႈ လႆႈၶၼ်ထုၵ်ႇ ၶၼ်ပေႃး။ ၶူဝ်းတၢင်းၼွၵ်ႈတေႃႉမႃးၶၢႆၼႂ်းမိူင်းသမ်ႉ ၵႃႈႁႅင်း ႁဵတ်းသင်လႄႈ ဢမ်ႇတုၵ်ႇၶၵၼ်လႃႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၶႃႈဢေႃႈ။ ၽွင်းၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်ၼႆႉ”- ဝႃႈၼႆ။
ၼဵင်ႈႁႅင်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းပၢင်လွင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းပႆႇသုၵ်ႉယုင်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ပႆႇပဵၼ်ၼၼ်ႉ မီးၵူၼ်း မႃးႁပ်ႉသိုဝ်ႉ ၽႅဝ်ႁိူၼ်း၊ ၽႅဝ်သူၼ်။ တေႃႉၶၢႆသူင်ႇၸူး တၢင်ႇဝၢၼ်ႈတၢင်ႇဝဵင်းၵေႃႈငၢႆႈ ယၢမ်းလဵဝ် တႄႉ ၶၼ်ၼဵင်ႈလူတ်းယွမ်းလူင်း လႄႈ ၵူၼ်းၵိၼ်ၸၢင်ႈ ႁဵတ်းသူၼ်ၼဵင်ႈ ပိတ်းၼဵင်ႈၵေႃႈ ၵႃႈႁႅင်းၶဝ် လႆႈလူင်းၸွမ်း။
“ၵႃႈႁႅင်း ၸၢင်ႈၵူၼ်းပိတ်ႉၼဵင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈယဝ်ႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ၼိုင်ႈဝၼ်းလႂ် လႆႈၸၢင်ႈၵၼ် ပိတ်းၼဵင်ႈ ၼိုင်ႈ ၸွႆႉ လႆႈ 500 ပျႃး ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ ၼိုင်ႈၸွႆႉလၢႆ လႆႈ 300 ပျႃးၵႃႈၼႆႉၵူၺ်း လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၼႆႉ တုမ်ႉယွၼ်ႈ ၵၼ်မူတ်းယဝ်ႉ” – ၸဝ်ႈသူၼ်ၼဵင်ႈထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
ၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ ၵူႈပွၵ်ႈ ၼိုင်ႈပုင်း 35,000 – 40,000 ယၢမ်းလဵဝ် ၶိုၼ်ႈပဵၼ် 60,000-70,000 ပၢႆ။ တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၵေႃႈၽႄႈ ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉပိၵ်ႉႁပ်းဝဵင်းဝႆႉ 14 ဝၼ်းလႄႈ ၶဵၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇ ၼႆ ၵူၼ်း ၼုမ်ႇပိုၼ်ႉတီႈ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းပၢင်လွင်း ၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ- ၼႂ်းပီၽုၵ်ႇသွမ်ႈ 2019-20 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၵူၼ်းမီး 170,000 ပၢႆ ။ တူင်ႈၼႃး မီး 15217 ဢေႊၶိူဝ်း။ သူၼ်ၼဵင်ႈ သမ်ႉမီး 12511 ဢေႊၶိူဝ်း၊ ၶူဝ်းသူၼ် တၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ၽုၵ်ႇထိုင် ႁူဝ်ႁဵင်ဢေႊၶိူဝ်း တႄႉ ဢမ်ႇပေႃးမီး၊ ဢႃႇလူး၊ ၽၵ်းမီႇ၊ ၵူၺ်ႈ၊ မၢၵ်ႇၸွၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၽွင်ႈယူႇ ။
