ယူႇလၢႆလၢႆ – ဝၼ်းယဝ်ႉဝၼ်းလႄႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ႁွပ်ႈသွင်လႄႈ ၶင်တူဝ် ယူႇၼႂ်းႁိူၼ်းမႃးလၢႆလၢႆလိူၼ်။ ၶၢမ်ႈပီ ၵဝ်ႇ 2020 မႃးၼႂ်းပီမႂ်ႇ 2021 ၼႆႉယဝ်ႉ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 04 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇထူၼ်ႈထိုင် 73 ပီတဵမ် ၸိူင်ႉၼႆ။
လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇ ဝၼ်းတီႈ 04 ၼႆႉ ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ ၵွပ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဝႆႉလႄႈ လႆႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တင်းမူတ်းသေ ပဵၼ်ၵေႃႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႂ်းၵႄႈၵူႈမိူင်းမိူင်းၵႂႃႇ ၼႆယူႇ။
လွင်ႈလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼႆႉ ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်မီးမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ မိူင်းတႆး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇ သၢင်ႈမႃးၼၼ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇတေပဵၼ်မႃးၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ဢၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ တင်း မိူင်းတႆး ႁူမ်ႈၵၼ်တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 12 လိူၼ်ၾႅပ်ႊၿိဝ်ႊရီႊ ပီ 1947 ၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ဢဝ်ၵၢၼ်မိူင်းဝႃႈၼႆႉ – လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်လႂ်၊ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႂ်၊ လွင်ႈဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃလႂ် – ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢ ထိၵမၼ်း ၵဵဝ်ႇတင်းမိူင်းတႆးႁူမ်ႈၸွမ်းလွၼ်ႉလွၼ်ႉၼႆၼၼ်ႉ ၵူၼ်းထဵင်မၼ်းတေမီးဢေႇယူႇ။
တီႈၸိုဝ်ႈမၼ်း ဢိင်ၼိူဝ်လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်မိူဝ်ႈပီ 1947 သေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇၽွၼ်းၵၢၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်မီးမၢႆမီႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 47 ပဵၼ်သၵ်ႈသေႇဝႆႉၼၼ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 47 သေ ၸင်ႇလႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းၵၢၼ်ပဵၼ်ၸိုင်ႈ မိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 04/01/1948 ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ လွင်ႈပဵၼ်တႄႉ မၼ်းၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵူႈသိုပ်ႇသိုပ်ႇ ဢမ်ႇသပ်းလႅင်းၼႄဝႆႉ၊ ဢမ်ႇဢဝ်သွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ႁူႉထိုင်လႄႈ ႁၵ်ႉပႅင်းပႂ်ႉပႃးသဵၼ်ႈ တၢင်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်မိူင်းတႆးတင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ယူႇတီႈႁူဝ်ဝႃႇပဵင်းၵၼ်သေ ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈမႃးၼႆၼၼ်ႉ။
ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းမိူင်းဢၼ်ပဵၼ် လုၵ်ႈၸုမ်း ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 8 မိူင်း (7 ၸႄႈမိူင်းလႄႈ 1 မိူင်းမၢၼ်ႈ) တင်းမူတ်း။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵဵဝ်ႇၵႃႈမိူင်းမၢၼ်ႈလုၵ်ႈလဵဝ်။ လီၵေႃႈပႃးၵၼ်၊ လူႉၵေႃႈပႃးၵၼ်ၼႆ ၼၼ်ႉယူႇ။ ၼၼ်သေတႃႉ ၵွပ်ႈသုၼ်ႇဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်၊ လွင်ႈသုၼ်ႇၸႂ်ႉၸၢႆႇငိုၼ်း တွင်းတႃႇပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ မိူၼ်ၼင်ႇ တူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢမ်ႇပဵင်းပေႃးၸႂ်ၼိူဝ်ၵၼ် သေ ဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသုၵ်ႉယုင်ႈပႅတ်ႈ။ ဢၼ်ႁၢင်ႈႁၢႆႉၼႆႉ မိူဝ်ႈလုၵ်ႈၸုမ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 7 မိူင်း ၸႂ်ႉလၢႆးတိုၵ်းမႄးပွင် ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်မၼ်ႈၵိုမ်းလႄႈ ၶိုပ်ႈၼႃႈၵႂႃႇလႆႈလီသေၵဝ်ႇ လူၺ်ႈဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 47 ၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈသမ်ႉၼႄးဝႃႈ တေယႃႉလူႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆယဝ်ႉ ၸႂ်ႉလၢႆးတိုၵ်းၵုမ်းႁတ်ႉသေ ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၽွင်းငမ်းပႅတ်ႈ။ ၸင်ႇဢဝ်ပဵၼ်ႁဵတ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိူတ်ႇမီးသိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းမႃးပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်လႄႈ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၵွတ်း ၽၢၼ်၊ ဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းတူၵ်းၵိၼ်းမႃးၶၢဝ်းယၢဝ်း မိူၼ်ႁူႉၵၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။
လွင်ႈလႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇၼႂ်းၾၢင်ႁၢင်ႈႁၢႆႉၸႃႉၸိူင်ႉဝႃႈမႃးၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ၵၼ်၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ၵၼ်လႆႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၽွၼ်းၵၢၼ်ၸႂ်မႃႇၼၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇၼႆၼၼ်ႉ ၼႄလႆႈတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်းယူႇ။ ၵွႆးၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ပူၼ်ႉမႃး လီလီၸႃႉၸႃႉၼၼ်ႉ လိူဝ်သေ ဢဝ်ႁဵတ်းတွၼ်ႈသွၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇမႄးလတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းမႂ်ႇၼႂ်းဝၼ်းၶၢဝ်းၼႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇ ၸၢင်ႈႁူၼ်ၶိုၼ်းလႆႈထႅင်ႈယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇပဵၼ်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉ (မၢႆႉသႅတ်ႉ) မႂ်ႇသေ ႁူမ်ႈၵၼ် ၵေႃႇသၢင်ႈပၢႆးတိုၵ်းမႂ်ႇလႄႈ ႁဵတ်းၸွမ်း ပၢႆးတိုၵ်း ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈမႂ်ႇၼႆႉ ပေႃးတေၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်ယူႇၵေႃႈ။ တၢင်ႇလွင်ႈယႃႇၽုမ်ႈဝူၼ်ႉလႄႈ ယႃႇၽုမ်ႈ ထၢင်ႇထိူမ်လူင်ႈၼႃႈႁႅင်းၽႅဝ်။ ၽွင်းငဝ်းလၢႆးမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ လူဝ်ႇၵႂႃႇၸွမ်းပၢႆးတိုၵ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလွင်ႈငမ်း ယဵၼ်သေ ၸႂ်ႉလၢႆးတိုၵ်း – ႁတ်းၶဝ်ႈထမ်ႈ ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈလႆႈလုၵ်ႈသိူဝ် – ၼႆၼၼ်ႉဢွၼ်တၢင်းယူႇ တႆးႁဝ်း။
ပုၼ်ႈတႃႇတေပႂ်ႉပႃးလႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼႆႉ သုၼ်ႇတႆးႁဝ်းမီးတဵမ်ၵမ်မိုဝ်း။ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵေႃႈ မီးသုၼ်ႇတဵမ်ၵမ် မိုဝ်းမိူၼ်တႆးႁဝ်း။ လၢႆးႁဵတ်းမၼ်းတေလႆႈႁဵတ်းမိူၼ်လၢႆးၸိူင်း (လၢႆးမိုဝ်း၊ လၢႆးၶွၼ်ႉ၊ လၢႆးလႅဝ်း၊ လၢႆးမႆႉႁိုဝ် လၢႆးႁွၵ်ႇ)။ လၢႆး ၵႃႈမၼ်းယူႇတီႈႁဝ်းလိူၵ်ႈ တေၵႃႈလၢႆးသၢမ်လွၵ်းၼႄႇ၊ ႁႃႈလွၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸဵတ်းလွၵ်းႁိုဝ်ႉ 12 လွၵ်း။ ၵျွၵ်းလၢႆးသိူဝ် ၼႄႇ၊ မူပ်ႇလၢႆးသႅၼ်ႉ ယူႇတီႈႁဝ်းတင်းပိုၵ်းၵူၺ်း။ ၵွႆးႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ တေလႆႈထွမ်ႇသဵင်ၵွင်သေၵႃႈ ၸင်ႇတေမႅၼ်ႈလွင်ႈ မၼ်းလႄႈ လီတူၺ်းတႃ မိူၼ်ၼင်ႇ မႃႇၵထတႆးဝႃႈ – ႁွင်ႉၵႂၢမ်းႁွင်ႉၸွမ်းတိင်ႇ၊ ၵႃႈလၢႆးၵႃႈၸွမ်းၵွင်- ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ဢဝ်ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼႆႉ ႁဵတ်းပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ်တႃႇသုၼ်ႇလႆႈ ပိူဝ်ႈတႃႇမႄးပွင်လၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾႅတ်ႊ ၻရႄႊလ်လႄႈ ပိူဝ်ႈတႃႇပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိုင်ႈတႆး ႁႂ်ႈယူႇမၼ်ႈၵိုၵ်းပိုၼ်းၼႂ်းၶၢဝ်းၼႃႈႁိုင်ယိုၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းလိူၵ်ႈ တႃႇမိူင်းႁဝ်းသၢႆၼိုင်ႈလႄႈ ပဵၼ်သၢႆဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ – ၸိူင်ႉၼႆ။
ပိုၼ်ၶမ်း ၽယၵ်ႉဝူင်း
4/1/2021
