Friday, March 29, 2024

ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၼမ်ႉတူႈ တုၵ်းယွၼ်း မႄးတူဝ်လိၵ်ႈတႆး ၼႂ်းပပ်ႉသွၼ်ႁဵၼ်း လၢႆလၢႆတူဝ်

Must read

ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ မႄးတူဝ်လိၵ်ႈ – 19 တူဝ် ၼႂ်းပပ်ႉလၵ်းသုတ်ပူင်သွၼ်(ပပ်ႉတင်ႈႁဵၼ်း) လိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ပူင်သွၼ်ၼႂ်းႁူင်ႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉသေ တၢင်ႇထိုင်တီႈ လုမ်းၾၢႆႇပၺ်ႇၺႃႇ ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ။

ပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ပူင်သွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းယၢမ်းလဵဝ်

ပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ပူင်သွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈၼၼ်ႉ မေႃသွၼ် ၼႂ်းၵေႃလိၵ်ႈ လၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ ၶိုၼ်းမူၼ်ႉမႄး 19 တူဝ် ၼႂ်းပပ်ႉ ( ၸၼ်ႉၼိုင်ႈ တေႃႇ ၸၼ်ႉသၢမ် Grade 1 -3 ) မိူၼ်ၼင်ႇ  တူဝ် လီႊ ပိၼ်ႇပဵၼ် လီ၊ လၢႆ – လၢႆႊ၊ မၢႆႈႁႆႊ – မၢႆႁႆႊ၊ ၵွၺ်း – ၵူၺ်း၊ မဝ်ႊ – မဝ်၊ ယၢၵ်း – ယၢပ်း၊ ႁင်း – ႁၢင်း၊ ၽှိုင်ႈ – ၽိုင်ႈ၊ ႁၢႆလၢႆ – ႁၢႆလၢႆႊ၊ တင်း – တင်ႈ၊ မၢႆႈ – မၢႆ ၊ ၵႅဝ်ႉ – ၵႅဝ်ႈ၊ ပေႃႊ – ပေႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

- Subscription -

ၸၢႆးသၢင်ႇပုၼ်ႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၼမ်ႉတူႈ လၢတ်ႈဝႃႈ – ၼႂ်းပပ်ႉလိၵ်ႈၼၼ်ႉ ယူႇတီႈႁဝ်းၶႃႈ တၢင်း ၼမ်ႉတူႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈၸႂ်ႉ တိုဝ်း ဢၼ်ဝႃႈ ၵွႆးၼႆၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ မႄးပဵၼ်ၵူၺ်း။ လိူဝ်သေၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႄးၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇမႄးထိုင်တီႈမၼ်းၶႃႈ။ တီႈပွင်ႇမၼ်းပိူင်ႈၵၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမၼ်းမိူၼ်တီႈပွင်ႇႁဝ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၵႂၢမ်းတႆး ႁဝ်း တီႈၼိုင်ႈလႄႈ တီႈၼိုင်ႈမၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈတေမီး  – ဝႃႈၼႆ။

ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၼမ်ႉတူႈ မူၼ်ႉမႄး လိၵ်ႈတႆး 19 တူဝ် ၼႂ်းပပ်ႉပူင်သွၼ်ႁဵၼ်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းၸၼ်ႉ 1 (Grade – 1) 4 တူဝ်၊ ၸၼ်ႉ 2 (Grade – 2 ) 3 တူဝ်လႄႈ ၸၼ်ႉ 3 (Grade – 3) 12 တူဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။

မေႃသွၼ်လိၵ်ႈတႆး ၼၢင်းသႅင်ၶမ်းလိုၼ်း ၼမ်ႉတူႈ လၢတ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပပ်ႉလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်မူၼ်ႉမႄးၼၼ်ႉ မၼ်းပိူင်ႈၵၼ် တၢင်းႁဝ်းၶႃႈ ပူင်သွၼ်ၼႆႉ ႁႅင်းၼႃႇၶႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပပ်ႉသွၼ်ႁဵၼ်းဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ပူင်သွၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၼႆႉ မၼ်းပူင်သွၼ်ယၢပ်ႇတႄႉတႄႉၶႃႈ မၢင်ဢၼ်လႆႈၸူၺ်ႉဢဝ်တႄႉတႄႉၵွၼ်ႇၶႃႈဢေႃႈ  – ဝႃႈၼႆ။

ပပ်ႉပူင်သွၼ်လိၵ်ႈတႆးၼႆႉ ပပ်ႉႁူဝ်သိူဝ် ဢၼ်ဢိတ်ႇ ဢွၵ်ႇၽွင်းပၢၼ် 1960-61 သႅၼ်းၼိုင်ႈ၊ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ မူၼ်ႉမႄးဢိတ်ႇမႂ်ႇထႅင်ႈၵေႃႈမီးၼမ်၊ ဢၼ်ၶွမ်ႇမတီႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႅၼ်လိၼ် တႆး – ထႆး ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇၶိုၼ်း ၽွင်းပီ 2000 ပၢႆပၢႆ ၼၼ်ႉၵေႃႈဢိင်ပပ်ႉၼႆႉသေမႄးဢိတ်ႇ၊ ထႅင်ႈသႅၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢၼ်တင်းၼမ်ႁူႉၵၼ်ဝႃႈ ၵိူင်းယၵ်းၶိုၼ်ႈ – ပပ်ႉသႅၼ်းၼႆႉၵေႃႈ ယင်းဢိင် ပပ်ႉႁူဝ်သိူဝ်သေ ဢိတ်ႇၶိုၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ။

ၸၢႆးလႅင်းႁၢၼ် ၵႅမ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ငဝ်ႈငုၼ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၽိင်ႈငႄႈတႆး လၢတ်ႈဝႃႈ – တီႈပပ်ႉတင်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉ တၢင်းၼႃႈမၼ်းၵေႃႈ တႅမ်ႈဝႆႉယူႇ၊ တေလႆႈၸႂ်ႉၸွမ်းၸိူင်ႉၼၼ် မူတ်းမူတ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၶႃႈ။ ပိုၼ်ႉတီႈၼိုင်ႈလႄႈ တီႈၼိုင်ႈ မီးသဵင် ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ မႄးသေ ၸႂ်ႉၸွမ်းသဵင်ပိုၼ်ႉတီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈမၼ်းၵိုင်ႇငၢမ်ႇငဝ်းလၢႆးပိုၼ်ႉတီႈၵႂႃႇၵူၺ်းၶႃႈ — ဝႃႈၼႆ။

မိူဝ်ႈပီ 2013 ၽွင်းႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇလိၵ်ႈလၢႆးတႆး တေဢဝ်ပူင်သွၼ် ၸွမ်းႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး မီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်း – တေဢဝ်ပပ်ႉႁူဝ်သိူဝ် ပူင်သွၼ်ႁိုဝ် ပပ်ႉသႅၼ်းမႂ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ဝၢႆးပီ 2000 တဵမ် ။ ၾၢႆႇသဵင်ၼမ် တႅပ်းတတ်း ၸႂ်ႉပိူင်မႂ်ႇ ဢၼ်ပူင်သွၼ်ယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်။

ၸဝ်ႈၶွင်ႁူင်းဢိတ်ႇလိၵ်ႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် လုင်းၸၢႆးၼုတ်း (ႁိုဝ်) ၸၢႆးၺုၼ်ႉလုၼ်ႇ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ – “ၵၢၼ်ၸႂ်ႉလိၵ်ႈ လၢႆးတႆး ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဢိတ်းဢီႈၼႆႉ ယႃႇဢဝ်ႁဵတ်းပၼ်ႁႃယႂ်ႇ၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵူႈပွၵ်ႈ ဢဝ်ႁွၵ်ႇဢဝ်လႅဝ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမႃး၊ တေႃႈလဵဝ်ၵေႃႈ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ပဵၼ်တႃႇ ၵႅတ်ႇၵင်ႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းယဝ်ႉ၊ မေႃၸႂ်ႉႁွၵ်ႇၵေႃႈၸႂ်ႉႁွၵ်ႇ၊ မေႃၸႂ်ႉလႅဝ်းၵေႃႈ ၸႂ်ႉလႅဝ်း – လိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်းၵေႃႈ မိူၼ်ၼၼ်ယဝ်ႉ” – ဝႃႈၼႆ။

ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၵေႃႈတင်ႈ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈၵေႃႈ ၵႆႉလၢတ်ႈဝႃႈ တၢင်းတႆးယူႇလွတ်ႈ – ၼင်ႇႁိုဝ် လိၵ်ႈဢမ်ႇႁၢႆ ၵႂၢမ်းဢမ်ႇတၢႆၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇၸႂ်ႉပိူင် –“လၢတ်ႈမိူၼ် တႅမ်ႈၽႂ်မၼ်း”  Speakuniversally, Write locally : The Shan path to survival – ဝႃႈၼႆ။

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း