Tuesday, March 19, 2024

ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 61 ပီ

Must read

ႁၢင်ႈၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်တႆး

ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း တႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ဢဝ်ၸိုင်ႈတႆးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း လႄႈဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႆႈ ယူႇသဝ်းလူၺ်ႈတၢင်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ တင်ႈဢဝ်ပီ 1958 (ဝၢႆးသေ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉ 10 ပီ တဵမ်) မႃးတေႃႇထိုင်ပီ 2019 ပီၼႆႉ လႆႈမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 61 ပီတဵမ်ယဝ်ႉ။ ဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႇ ပီ 1958 ၼီႈၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈ မိူင်းတႆးႁဝ်းလႆႈၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်း တႃႇလုၵ်ႉတိုၵ်းတေႃးၽူႈၶဵၼ်ဢိၵ်ႇတင်းတႃႇႁႄႉၵင်ႈသုၼ်ႇ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းလႄႈ ဝၼ်းၼႆႉ ဝၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း၊ ဝၼ်းမိူင်းတႆးမီး တပ်ႉသိုၵ်း၊ ဝၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးလုၵ်ႉ ႁဵတ်း(လုၵ်ႈ)သိုၵ်း (ဢၼ်မီးပၵ်းပိူင်တပ်ႉသိုၵ်းၵမ်းႁႅၵ်ႈ) ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။

ဝၼ်းလိုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(ဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႇ)ၼႆႉၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း မီးတပ်ႉသိုၵ်းတႃႇႁႄႉၵင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းပဵၼ်ဝၼ်းႁႅၵ်ႈ ပိူၼ်ႈၼႂ်းပိုၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆးလႄႈၵူၼ်းတႆး။ ၵူၼ်း ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇလီလိုမ်း၊ လီဢဝ်ၾၢၵ်ႇၾင်ဝႆႉၼႂ်းမၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ တေႃႇၸူဝ်ႈလုၵ်ႈ ပၢၼ် လၢၼ်ၵၼ်ယူႇ။

- Subscription -

ထွႆႈၵႂၢမ်း “လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ” ၼႆႉၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈတီႈၾိင်ႈၵူၼ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတြႃးၽဵင်ႇပဵင်း၊ ၸႂ်ႉတီႈ ၾိင်ႈၵူၼ်းဢၼ်မီး ၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်ၵၼ်လႄႈ ၸႂ်ႉတီႈဢၼ်တူၵ်းလူင်းၵၼ်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်း ၸွမ်းၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၸိူင်ႉၼႆ။

ပေႃးငွၵ်ႈတူၺ်းၶိုၼ်းသၵ်ႉသေႇၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ- မွၵ်ႈမိူဝ်ႈပီ ၶရိသ်ႉတ် 18 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ တီႈမိူင်းၾရင်ႊသဵသ်ႊ ၵွပ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်ၶဝ် လႆႈထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင် လူၺ်ႈဢမ်ႇတြႃးလႄႈ ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၶဝ်လႆႈႁူမ်ႈႁႅင်း ၵၼ် လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၾရင်ႊ သဵသ်ႊသေ လႆႈဢွင်ႇပႄႉမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 1 လိူၼ်မေႇ ၸင်ႇၵိူတ်ႇမီးမႃးဝၼ်းႁႅင်း ၵၢၼ်လုမ်ႈ ၾႃႉမေႊၻေး(May Day)မႃး။

တီႈမိူင်းဢိၼ်ႊတိယိူဝ်ႊၵေႃႈ ၵွပ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်ႊၵိသျ်း ဢမ်ႇတြႃးတဵၵ်းတဵင်ၼိူဝ်ၾိင်ႈ ၵူၼ်း- ၵူၼ်းမိူင်းဢိၼ်ႊတိ ယိူဝ်ႊၶဝ်လႄႈ ၸဝ်ႈသိလ်မႁတ်ႉတမၵၼ်ႊတီႊ၊ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းလုင်းၵျဝႃႊႁရႃႊၼေႊရူးၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်သေ လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလူၺ်ႈလၢႆးၵတ်းယဵၼ် (ဢႁိင်သႃ)လႄႈ လႆႈဢွင်ႇပႄႉမႃးမိူဝ်ႈပီ 1947 ယဝ်ႉၵေႃႇတင်ႈလႆႈၸိုင်ႈမိူင်းလွတ်ႈ လႅဝ်း ၵွၼ်းၶေႃ။

တီႈမိူင်းၶႄႇလူင်ၵေႃႈ ၵွပ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈလၢဝ်းၵျႅင်း(ၸွမ်သိုၵ်းလူင်ၵျႅင်ႇၵႆႉသိုဝ်) ႁဵတ်းဢမ်ႇ တြႃးၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ လႆႈထုၵ်ႇတင်းၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်မီးမဝ်ၸိူဝ်တုင်း၊ ၸႂ်းဢိၼ်းလၢႆႊ၊ တိူင်ႉသႅဝ်ႇၽိင်ၶဝ်ၼမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ လူၺ်ႈလၢႆးယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ လႆႈဢွင်ႇပႄႉ မႃးမိူဝ်ႈပီ 1949 ယဝ်ႉၵေႃႇတင်ႈလႆႈၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်လဵဝ်မႃး တေႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ်။

ၶိုၼ်းဝၢႆႇမႃးငွၵ်ႈတူၺ်းသၵ်ႉသေႇမိူင်းတႆးႁဝ်းလူး ! မိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃ ဢၼ်မီးမိူင်သႅၼ်ဝီ ပဵၼ်ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ ႁူမ်ႈပႃး တင်း မိူင်းၵွင်(မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင်)။ မိူင်းယၢင်း မိူင်းသွင် သူပ်း(မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးၼႂ်းတိူင်းၸၵႅင်း)။ မိူင်းမိတ်ႈ မိူင်း သီႇပေႃႉ မိူင်းၼၢႆး မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈလႄႈ မိူင်းပၢႆး(မိူင်းပၢႆးမိူဝ်ႈလဵဝ်မီးၼႂ်းၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်)ၼၼ်ႉ ဝၢႆးသေလႆႈတူၵ်းယူႇ ပႃႈတႂ်ႈ ဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ပၢၼ်ႁင်ႇသႃႇဝတီႇၵႂႃႇမိူဝ်ႈပီၶရိသ်ႉတ် 1555 ယဝ်ႉ ႁွတ်ႈထိုင် မႃးမွၵ်ႈပီ 19 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈလႆႈထုၵ်ႇတင်းႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ပၢၼ် မၼ်းတလေး ဢမ်ႇတြႃးတဵၵ်းတဵင်မႃးၼိူဝ် မိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃလႄႈ ၶုၼ်သၢင်ႇႁၢႆႉ တင်းၶုၼ် သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း(ၶုၼ်ဢိူင်ႇတၢင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ- မိူင်းသႅၼ်ဝီ) ၸင်ႇ ဢွၼ်ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းလုၵ်ႉ ၾိုၼ်ႉလူၺ်ႈလၢႆးယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေယဝ်ႉ လႆႈဢဝ်မိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃလွတ်ႈလႅဝ်းပူၼ်ႉ ဢွၵ်ႇတႂ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၽွင်းငမ်း ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ပၢၼ်မၼ်းတလေး(ဝဵင်းရတၼႃႇပူင်ႇ)မႃး မိူဝ်ႈပီ 1881 ၼီႈ။ ယူႇ ပဵၼ်မိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်း(ႁၢမ်းလွင်ႈသူင်ႇသူၺ်ႇ-သူင်ႇၶွၼ်ႇ)မႃးတေႃႇထိုင် ပၢၼ်ၶုၼ်ဢင်ႊၵိသျ်းႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်မိူင်း တႆးမိူဝ်ႈပီ 1887 ၼၼ်ႉယူႇ။

ထိုင်မႃးပီ 1890 ၶုၼ်ဢင်ႊၵိသျ်း ၸႅၵ်ႇမိူင်းတႆးၵဝ်ႈႁၢႆးႁေႃ ပဵၼ်ၵႂႃႇ 33 မိူင်းသေၽွင်းငမ်း ၸွမ်းမၢႆမီႈ 10 ၶေႃႈမႃး။ ၼႂ်းပီ 1897 ၶုၼ်ဢင်ႊၵိသျ်း ဢဝ်မိူင်းတႆး 33 မိူင်းၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈၼႂ်း ၸိုဝ်ႈၸႄႈမိူင်းမၢၼ်ႈ(ပမႃႇပျီႇၼႄႇ)ၼႆယဝ်ႉ ဢဝ်ၵႂႃႇဝႆႉပႃႈ တႂ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းၸိုင်ႈမိူင်း ဢိၼ်ႊတိယိူဝ်ႊၼႆထႅင်ႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းလႄႈ ထိုင် မႃးပီ 1937 ၸင်ႇဢဝ်မိူင်းတႆး 33 မိူင်းဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႄႈမိူင်းမၢၼ်ႈသေ မႃးဝႆႉပႃႈတႂ်ႈဢမ်း ၼၢၸ်ႈၶုၼ်ဢင်ႊၵိသျ်ႊ ၵမ်းသိုဝ်ႈ၊ ၼႂ်းၼၢမ်း- မိူင်းလုမ်းလႃးပႂ်ႉပႃး( Protectorate States) ၼႆမႃးတေႃႇထိုင်ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်မိူဝ်ႈ 1947 ၼီႈ ၼၼ်ႉ။

မိူင်းတႆးတင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ (ႁူမ်ႈတင်းသၼ်လွႆၶၢင်လႄႈသၼ်လွႆၶျၢင်း) ဢဝ်ၶုၼ်ဢင်ႊၵိသျ်ႊ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢိင်းၵလိသျ်ႊမိသ်ႉသတိူဝ်ႊပွတ်ႉထွမ်ႇလီႊ(A.G. Bottomley)တင်းၸဝ်ႈသိုၵ်းရီႊသ် ဝိလ်းလိယမ်ႊ (Lt.Col.D.R. Rees Williams, MP.) ႁဵတ်းပဵၼ်သၵ်ႉၶိသၵ်ႉသေႇသေယဝ်ႉ လႆႈတူၵ်းလူင်းႁူမ်ႈၵၼ်တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵေႃႇတင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇလႄႈ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းႁူမ်ႈၵၼ် (9) ၶေႃႈ။ ဝၢႆးမႃးႁူႉၸၵ်းၵၼ် ဝႃႈ- လိၵ်ႈႁူမ်ႈ မၢႆပၢင်လူင်- Written Agreement ဢၼ်ၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉၼိူဝ်ၼမ်ႉၸႂ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ- Un-written Agreement (4) ၶေႃႈ [ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ- 1)တေလႆႈပဵၼ်ပၵ်းပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်- ၼႂ်းပၵ်းပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ- 2)တေလႆႈမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း၊ 3) တေလႆႈ မီးလွင်ႈတႅပ်း တတ်းႁင်းၶေႃ၊ 4)တေလႆႈမီးလွင်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ] ၼႂ်းပီ 1947 ၼၼ်ႉ သေယဝ်ႉ ႁူမ်ႈ ၵၼ်ဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတိ 4 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ပီ 1948 ။

မိူဝ်ႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈမၢႆမီႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း(Constitution) ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇ မႃႇၼၼ်ႉ တီႈၵၼ် 10 မတ်ႉ တႃ 201-202-203 တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ- မိူင်းတႆးၼႆႉပေႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇ သၢင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းပႃႈတႂ်ႈမၢႆမီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တဵမ် 10 ပီ ယဝ်ႉ(လႄႈဢမ်ႇမိူၼ်ၼင်ႇၸႂ်ၼႆ) ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈၸွမ်းၼင်ႇမၢႆမီႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းပၼ်သုၼ်ႇဝႆႉ-ၸိူင်ႉၼႆ။

မိူဝ်ႈမိူင်းတႆးလႆႈယူႇႁူမ်ႈၵၼ်တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ(တင်းမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် 6 မိူင်း) ၼႂ်းလွၵ်ႈပိူင် ၽွင်းငမ်းၸိုင်ႈမိူင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်မႃး ၸမ်ၸမ် 10 ပီၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး၊ ၵၢၼ်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း၊ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽဝ ၵူၼ်းမိူင်း၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ဢမ်း ၼၢၸ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၼင်ႇၸႂ်ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးဢဵၼ်း ဢၢၼ်းဝႆႉၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်လႆႈၸႂ်တူၵ်းလူင်ၵၼ် 9 ၶေႃႈတီႈပၢင်လူင်မိူဝ်ႈပီ 1947 ၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉပူၺ်ႈၵၼ် သၵ်းပိူင်။ ၵူၼ်းမိူင်းၽၢၼ်ၵွတ်း၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတူၵ်းတမ်ႇလိူဝ် သေမိူဝ်ႈပႆႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ။ ပၢႆလႆႈၶၢမ်ႇတင်း တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶဝ်ႈမႃးၵုမ်းၵမ် ပူၼ်ႉပႅၼ်တဵၵ်းတဵင်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းထႅင်ႈၸိူင်ႉၼႆ။

ထိုင်မႃးပီ 1958 မႃးတၢင်းၼႆႉ ၸင်ႇၵိူတ်ႇမီးတပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇၸိုင်ႈတႆးလွတ်ႈ လႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼႆမႃး ပၢၼ်ယဝ်ႉပၢၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ- တပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်(Noom Suek Harn= NSH) 1958၊ တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်း ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး(Shan State Independence Army= SSIA) 1960 ၊ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(Shan State Army= SSA) 1964 (SSPP/SSA- ဝၢၼ်ႈႁၢႆးမိူဝ်ႈလဵဝ်)၊ တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး(Shan United Revolutionary Army= SURA) 1969 ၊ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး(Mong Tai Army= MTA) 1985 ၊ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(Shan State Army= SSA) 1996 (RCSS/SSA- လွႆတႆးလႅင်းမိူဝ်ႈလဵဝ်)- ၸိူင်ႉၼႆ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆးၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸုၵ်းၼိူဝ်မၢႆမီႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ပီ 1947 သေ တုၵ်းယွၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈလွၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ႁႂ်ႈပဵၼ်ၸွမ်းလွၵ်းပိူင် ၾႅတ်ႉတရႄႊလ်(Federal Union) ၼႆမႃးႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း ႁႅင်းမိူဝ်ႈပီ 1961 ႁူမ်ႈၵၼ်တင်း 6 ၸႄႈမိူင်းၶဝ်။ ၼၼ်သေတႃႉ ၵွပ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈမိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ လွၵ်းပိူင် ၾႅတ်ႉတရႄႊလ်ယူႊၼိယၼ်ႊလႃးလႃးယဝ်ႉ လုၵ်ႉမႃးႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ပႅတ်ႈမိူဝ်ႈ 1962 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 2 ဝၼ်းၼၼ်ႉလႄႈ ဢဝ်လွၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈမႃးမိူဝ်ႈ 1948 ၼၼ်ႉလူႉပင်းပႅတ်ႈသေယဝ်ႉ ယဵၼ်းပဵၼ်သိုၵ်းၼႂ်း မိူင်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းသိုပ်ႇမႃးတေႃႇထိုင်ပီ 2011 ဢၼ်ပဵၼ်ၽွင်းယၢမ်း ၵိုတ်းသိုၵ်းၼႆႉ။

ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းဢၼ်ပဵၼ်- 1)ၵွပ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇ ဢမ်ႇၸွမ်းတြႃး သေ တဵၵ်းတဵင်သုၼ်ႇလႆႈ ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး၊ 2)ၵွပ်ႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်း ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်တီႈပၢင်လူင်(မိူဝ်ႈ 1947)၊ 3)ၵွပ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈဝႆႉၸႂ်မႃၼၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇ (မႁႃႇပမႃႇလူႇမဵဝ်းၵျီးဝႃႇတ) မႃးၼိူဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းတႆးလႄႈတင်းတၢင်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်- ၸင်ႇ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၶွၼ်ႈႁႅင်းလုၵ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႈသေ လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉတိုၵ်းတေႃး ပိူဝ်ႈတႃႇလႆႈၶိုၼ်း သုၼ်ႇလႆႈမိူင်းတႆး/ၵူၼ်းမိူင်းတႆးမႃးမိူဝ်ႈ 1958 ၸိူင်ႉၼင်ႇလၢတ်ႈၼႄမႃးပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉ။

ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဢိၵ်ႇတင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးတင်း လၢႆၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ်တႅပ်း တတ်းဢဝ်ဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႊၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး(ဝၼ်းၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးသေ လုၵ်ႉ ၾိုၼ်ႉတုၵ်းယွၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇလႆႈၶိုၼ်း သုၼ်ႇလႆႈၸိုင်ႈတႆး) ၼႆသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈမႃးၵူႈၶူပ်ႇပဵၼ်ပီ ပုၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းႁုၼ်ႈ လင်ၶဝ် တေဢမ်ႇလူင်ဢမ်ႇလိုမ်း(ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး) လႄႈသိုပ်ႇႁၢပ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈ ၽွၼ်းၵႂႃႇတေႃႇ ပေႃးမိူင်းတႆး/ၵူၼ်းမိူင်းတႆး လႆႈႁပ်ႉပူၺ်ႈသုၼ်ႇလႆႈဢၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်းထုၵ်ႇ လႆႈထုၵ်ႇမီးပဵင်းတင်းၸၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၶဝ်လႆႈ ၶဝ်မီးၼၼ်ႉၼႆ။

ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ၶေႃႈဢၼ်ၵူၼ်းတႆး/ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းဢမ်ႇလီလိုမ်းၼႆႉ-
1)ၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင် 4 ၶေႃႈ ( The Spirit of Panglong)
2)ၶေႃႈလႆႈၸႂ်ပၢင်လူင် 9 ၶေႃႈ (Panglong Agreement)
3)လွၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾ်တ်ႉတရႄႊလ် (Federal Union)
သၢမ်ၶေႃႈၼႆႉပဵၼ်လၵ်းသဝ်(သုၼ်ႇလႆႈ)မိူင်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်လွင်ႈလႆႈၵိူတ်ႇမီးမႃးဝၼ်း ၵိုၵ်းပိုၼ်း “ ဝၼ်းလုၵ်ႉ ၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး ” ၼႆၼၼ်ႉ။

ယိူင်းၸူးဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 61 ပီသေလႄႈ ……….

ၸၢႆးပိုၼ်ၶမ်း (တီႈၵိူဝ်းၵုမ် RCSS/SSA) ဝၼ်း 21 မေႊ 2019

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း