သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸီႉသင်ႇၵူၼ်းမိူင်းတူၼ်ႈတီး ႁႂ်ႈၸတ်းပွႆးႁူင်းၾႆးမိၼ်  7 ဝၼ်း 7 ၶိုၼ်း

သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်း ၸီႉသင်ႇတဵၵ်းၸႂ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတူၼ်ႈတီး ၸတ်းႁဵတ်းပွႆးႁူင်းၾႆးမိၼ် တႃႇ 7 ဝၼ်းတဵမ်တဵမ် ငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းသမ်ႉ တိုၵ်ႉသုၵ်ႉယုင်ႈ၊ ၵူၼ်းမိူင်း လၢႆၸႄႈဝဵင်းတိုၵ်ႉလိူတ်ႇမႆႈၸွမ်း ပၢင်တိုၵ်း။

ယွၼ်ႉၼၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၼမ် ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်းတႃႇပဵၼ်ပွႆးလၢမ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တဵၵ်းႁႂ်ႈႁဵတ်းလႄႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၵႃႈလႆႈ တူင်ႉၼိုင်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ႁဵတ်းၸွမ်း ဝႃႈၼႆ။

ပေႃးထိုင်မႃး ဝၼ်းတီႈ 09/10/2024 တေႃႇထိုင် ဝၼ်းတီႈ 15/10/2024 (မႅၼ်ႈဝၼ်းလိူၼ် 12 မူၼ်း) ၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸီႉသင်ႇ ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ပၢင်ပွႆး ၼႂ်းဝဵင်းတူၼ်ႈတီး ၸတ်းပွႆးႁူင်းၾႆးမိၼ် ။ 22 ပွၵ်ႉ ဢၼ်မီးၼႂ်းတူၼ်တီးၼႆႉ တၵ်းလႆႈ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်း ႁူင်းၾႆးမိၼ်။ ႁႂ်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ႁူင်းၾႆးသႅၼ်း ဢၼ် မီးမွၵ်ႇၾႆး (ညမီးကြီး) 4 လုၵ်ႈလႄႈ သႅၼ်းဢၼ် ႁွႆႈပုင်းၾႆး(စိန်နားပန်) 4 လုၵ်ႈ ဝႃႈၼႆ။

တႃႇတေပဵၼ်မႃး ႁူင်းၾႆးမိၼ်ႁၢင်ႈလီ ၼိုင်ႈလုၵ်ႈၼႆႉ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈမၼ်းမီးလၢႆၶၵ်ႉတွၼ်ႈ လႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းလႄႈ လႆႈ ၸႂ်ႉငိုၼ်းတွင်း၊ တႃႇတေပဵၼ်ႁူင်းၾႆးမိၼ် ၼိုင်ႈလုၵ်ႈၵေႃႈ လႆႈၸႂ်ႉငိုၼ်း ၼပ်ႉႁူဝ် သိပ်းသႅၼ်ပျႃး။ ၶၢဝ်းတၢင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်း မႃးၼႆႉသမ်ႉ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးဢမ်ႇလီလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ပဵၼ်ဢၼ်ၵိၼ်းၸႂ် တႃႇၶိုင်သၢင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်း ပၢင်ပွႆး။

ယၢမ်းလဵဝ် ယႃႇဝႃႈ တေမီးငိုၼ်းၸတ်းပွႆးယႂ်ႇလၢမ်းလူင် တေႃႈၼင်ႇ ငိုၼ်းတႃႇၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၵူၺ်းၵေႃႈ သမ်ႉပေႃးယၢပ်ႇယူႇယဝ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း။ ယွၼ်ႉၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇတူင်ႉၼိုင် တႃႇၸတ်းပွႆး မိူၼ်မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းလႄႈ ၵေႃပွင်ၵၢၼ် ၸတ်းပၢင်ပွႆး ဢၼ်ယူႇတႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လူင်းတိုၵ်းသူၼ်းၵဵပ်းငိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းထိုင်ႁိူၼ်းယေးၵေႃႈမီး ဝႃႈၼႆ။

ၶၢဝ်းတၢင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်း မႃး 3 ပီပၢႆၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶိၼ်ၸတ်းပွႆးႁူင်းၾႆးမိၼ် တီႈတူၼ်ႈတီးမႃး 2 ပီယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပီ 2022 ၼၼ်ႉ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ မိူဝ်ႈပီၵၢႆ 2023 ၸတ်းပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်သေ ပီၼႆႉ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းၸတ်း ပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်။ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ။ မိူဝ်ႈပီ 2022 ၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပေႃးလႆႈၸၢင်ႈ ၵူၼ်း ၵႂႃႇပွႆး 1 ၵေႃႉလႂ် 1 မိုၼ်ႇပျႃး။

ပီ 2023 ၼႆႉၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸႂ်ႉငိုၼ်းၵွင်ၵၢင် 300 သႅၼ်ပျႃးသေ ႁႂ်ႈႁဵတ်းပွႆး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်း ၶဝ်ႈပွႆး။ ၼၼ်ႉ ၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႆႈၸၢင်ႈၵူၼ်းႁႃၵိၼ်ဝၼ်းလႂ်ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇပွႆးၼိုင်ႈၵေႃႉလႂ် 8 ႁဵင် ပျႃး ဝႃႈၼႆ။

ယၢမ်းလဵဝ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၾိုၼ်းပဵၼ်ၾႆး ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈထူပ်းၽေးသိုၵ်းသိူဝ် ၸိူဝ်းပၢႆႈၵေႃႈပၢႆႈ ၸိူဝ်းလူႉ တၢႆႁၢႆ ၵေႃႈ မီးၼမ်။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၽေးၼမ်ႉၼွင်းလုပ်ႇထူမ်ႈၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈထူပ်း။ ၵူၼ်း မိူင်းၵမ်ႈၼမ် ပႆႇၸၢင်ႈတင်ႈတူဝ်လႆႈ ပႆႇၸၢင်ႈပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈတၢင်းတုၵ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈသမ်ႉ ၶိၼ်ၼႄလုမ်ႈၾႃႉဝႃႈ ငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼိမ်သဝ်းၵတ်းယဵၼ်ယူႇ၊ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵုမ်းမိူင်း လႆႈလီယူႇ။

ၼၢင်းယိင်း ၵူၼ်းတူၼ်ႈတီး ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –

“ပေႃးၸူးၸႂ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉ ၶဝ်တိုၼ်းၶႂ်ႈၼႄဝႃႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတိုၵ်ႉၵတ်းယဵၼ်ယူႇ။ ၶႂ်ႈၼႄဝႃႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ မၼ်း ဢမ်ႇပဵၼ်သင် မၼ်းၵတ်းယဵၼ်ယူႇ ၸိူင်ႉၼႆဢေႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တေပၼ် ၶေႃႈပူင်ၵူႈႁွင်ႈၵၢၼ်သေ သမ်ႉၶိုၼ်းၸီႉသင်ႇၵူၼ်းမိူင်း။ ဢမ်ႇႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈၼၼ်ႉၼႃႇ။ ပေႃးၶဝ်ဝႃႈ ႁဵတ်းၼႆၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈႁဵတ်း”- ဝႃႈၼႆ။

ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်းမႃးၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶိၼ်ၸတ်းပွႆးယူႇသေတႃႉ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၾၢႆႇႁူင်းၾႆးမိၼ် ၶဝ် ၵမ်ႈၼမ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း၊ သင်ဝႃႈ ၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁိပ်ႇမႃးႁႅင်းၸိုင် ၵႃႈလႆႈၶဝ်ႈတူင်ႉၼိုင် ၸွမ်းလူၺ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈတဵမ်ၸႂ်။ တေဝႄႈ တေႁူဝ်ၶႅင် သမ်ႉမႆႈၸႂ်ၵူဝ်ပဵၼ်ၽေးတေႃႇတူဝ် – ၵူဝ်ၺႃးတီႉၺွပ်း။

ၼၢင်းယိင်း ၵူၼ်းတူၼ်ႈတီး ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ –

“မိူဝ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းလီ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ သူင်ပွႆးႁၵ်ႉပွႆး ႁူင်းၾႆးမိၼ်ၼႆႉၼႃႇ ၸဵမ်လဵၵ်ႉၸဵမ်ယႂ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းမူတ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵုမ်းမိူင်းၼႆႉတႄႉ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈၶဝ်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။

မိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းၼိမ်သဝ်းတႄႉ ႁူင်းၾႆးမိၼ် ဢၼ်ၼႄမွၵ်ႇၾႆးႁၢင်ႈလီ ႁူဝ်ၼပ်ႉမီးထိုင် 400 ထိုင် 500 လုၵ်ႈ။ ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်း မိူဝ်ႈပီ 2023 ၼႆႉတႄႉ မီး 120 လုၵ်ႈၵူၺ်း။ ဢိင်ၼိူဝ် ငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ ပီ 2024 ၼႆႉ ယိင်ႈၶႅၼ်း တေမီးၵႃႈႁိုဝ်ၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇႁူႉယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆ။   

ပွႆးႁူင်းၾႆးမိၼ် လိူၼ်သိပ်းသွင်ၼႆႉ မီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1838 ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉႁိူင်း(ၵေႃပွင်ၵၢၼ် ပွႆးႁူင်းၾႆးမိၼ် ၵဵပ်းမၢႆတွင်းဝႆႉ) ပဵၼ်ၾိင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈႁၵ်ႉလႄႈ ၼပ်ႉယမ်ဝႆႉၼၵ်း။ ၸဵမ် ဢဝ်ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်သူၼ်ၸႂ် ၶႂ်ႈႁၼ်ၶႂ်ႈတူၺ်း။ ပီႈၼွင်ႉၶႅၵ်ႇၶဝ်ႈပွႆးၼႆႉ လုၵ်ႉ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇဝဵင်းမႃးဢႅဝ်ႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၶၢဝ်းဢွၵ်ႇဝႃႇလိူၼ်သိပ်းဢဵတ်း – တင်းမႃးဢႅဝ်ႇမႃးဝႆႈ ပွႆးၽြႃးၸၢမ်ၵဝ်ႈတွၼ်ႈ ၽွင်ႇတေႃႇဢူးလူင်းမိူင်း။

ၵူၺ်းၵႃႈ ပီၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပၢႆႈၽေးသိုၵ်း မႃးသွၼ်ႈယူႇဝႆႉတီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း ၵေႃႈ ထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ပၢႆႈၵႂႃႇယူႇဝႆႉ တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး သမ်ႉပေႃးၵိုၼ်းၶွၼ်ႈ။ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆး ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပီၼႆႉ ပွႆးမူၼ်ႈ ပွႆးသိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးဢမ်ႇမီး။ 

ပၢင်ၶေႉၶဵင်ႇ ႁူင်းၾႆးမိၼ် ႁၢင်ႈလီ ၶၢဝ်းလိူၼ်သိပ်းသွင် တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၼႆႉ တႃႇပၼ်သူးရၢင်းဝလ်းၵေႃႈ ၾၢႆႇၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၶဝ် တတ်းမၵ်းဝႆႉမိူၼ်ၼင်ႇ-  ၼမ်ႉၼၵ်းႁူင်းၾႆးမိၼ်၊ တၢင်းယႂ်ႇတၢင်းလဵၵ်ႉ ႁူင်းၾႆးမိၼ်လႄႈ လွင်ႈတၢင်းႁၢင်ႈလီ ႁူင်းၾႆးမိၼ်။

ႁူင်းၾႆးမိၼ် ဢၼ်တေၶေႉၶဵင်ႇၼႆႉ ၸႅၵ်ႇဝႆႉပဵၼ် 3 သႅၼ်း၊ သႅၼ်းၼႄတၢင်းႁၢင်ႈလီ ယၢမ်းၵၢင်ဝၼ်း ပဵၼ်ႁၢင်ႈတူဝ်သတ်း တူဝ် 2 တိၼ်၊ တူဝ် 4 တိၼ်။ သႅၼ်းၼႄတၢင်းႁၢင်ႈလီ ၶၢဝ်းၵၢင်ၶိုၼ်းသမ်ႉ တေမီးသႅၼ်းႁူင်းၾႆး ဢၼ်ၼႄ မွၵ်ႇၾႆး တႅၵ်ႇႁၢင်ႈလီ (ညမီးကြီး – တၢင်းသုင် တေလႆႈမီး 23 ထတ်း – 25 ထတ်း) လႄႈ သႅၼ်းဢၼ်ႁွႆႈပုင်းၾႆးၸွမ်း (စိန်နားပန်သမ်ႉ တေလႆႈမီး 18 ထတ်း – 20 ထတ်း ) ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်းယဝ်ႉတႄႉ တႃႇတေမီးႁူင်းၾႆးမိၼ် ဢၼ်ႁၢင်ႈလီလႄႈ ဢၼ်တေမီးၸွမ်း လၵ်းၸဵင် ၸွမ်းၼင်ႇ ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် တတ်းမၵ်းတမ်းဝၢင်းဝႆႉတႄႉ တေဢမ်ႇမီးလႆႈ။ ယွၼ်ႉၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၶဝ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းၼမ်ၼႆ ၵူၼ်းၼုမ်ႇပိုၼ်ႉတီႈၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈ။