ဝၢႆးသေလူမ်းလႅင်ႉ(ၽႃႊယု)ၾူၼ်လူင်ႁုမ်ႇသႂ်ႇမိူဝ်ႈပၢႆလိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊရ် 2024 ၼႆႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉလုပ်ႇ ၼွင်းထူမ်ႈၼႂ်းၵဵင်းမႂ်ႇ မႄႈသၢႆ လႄႈ ၼႂ်း မိူင်းတႆးလၢႆ ၸႄႈဝဵင်းၸႄႈတွၼ်ႈ ႁူမ်ႈတင်း လၢႆၸိုင်ႈမိူင်း တူဝ်ႈလူၵ်ႈ လုမ်ႈၾႃႉၵေႃႈ တုမ်ႉယွၼ်ႉၵၼ်ၵႂႃႇသဵင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ ။ ထိုင်မႃးၽွင်း ႁူဝ်လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊရ်ၼႆႉ ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ ။ ယိင်ႈၶႅၼ်းႁၢႆႉႁႅင်းလိူဝ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁူဝ်ၵူၼ်းၼပ်ႉလၢၼ်ႉ တူဝ်ႈၸွတ်ႇ လၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ထုၵ်ႇၼမ်ႉလေႃႇလႆ လုပ်ႇၶဝ်ႈထူမ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇမႃးဢမ်ႇလႆႈလႄႈဢမ်ႇမီးၶဝ်ႈမီးၼမ်ႉၵိၼ် လႆႈတုၶ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ် ၶူဝ်းၶွင်ၸူမ်ယူႇတႂ်ႈၵူၼ်ႈၼမ်ႉလူႉသေႁၢႆ(လူႉသုမ်း) မၢင်တီႈၼမ်ႉသုင်ပဵင်းဢႅဝ်ပဵၼ်ဢူၵ်း မၢင်တီႈၵေႃႈပူၼ်ႉၵဝ်ႈပူၼ်ႉႁူဝ်။
ၸွမ်းတၢင်းလူင်ၵႂႃႇမႃး ယဵၼ်းပဵၼ်ၵႂႃႇၼမ်ႉႁွင်ႈၼမ်ႉမႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်းၼမ်ႉႁိူဝ်း တၢင်းလူင်သၢႆၼွၵ်ႈ လွႆလူမ်ႇ လိၼ်ၵူၼ်ႇလူင်းထူမ်ႈ တဵမ်တၢင်း ႁေႃႁိူၼ်းၸိူၼ်းတၢင်ႇတီႈယူႇတၼ်းသဝ်းၸွမ်းႁိမ်းၾင်ႇမႄႈၼမ်ႉ ။ ထုၵ်ႇၼမ်ႉဝူင်ႇၸေႃႉၶဝ်ႈတႂ်ႈပိုၼ်ႉသေ လူၼ်ႇလႆ လူင်းၸူမ် ထုၵ်ႇၼမ်ႉလုပ်ႇၽတ်ႉဢဝ်လွင်ႈပႃးၵႂႃႇ ႁၢႆဝႅပ်း တႂ်ႈႁူတႂ်ႈတႃၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၽွၼ်းၽူလ်တုမ်ႉယွၼ်ႉတၢင်းၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး တူဝ်ႈလူၵ်ႈ ၼပ်ႉႁူဝ် လၢၼ်ႉလၢၼ်ႉ ၊ ၽူႈႁႅၵ်းႁၢမ်းတီႈယူႇတၼ်းသဝ်းၼပ်ႉသႅၼ်ၼပ်ႉလၢၼ်ႉ ပိုၼ်ႉတီႈထုၵ်ႇၼမ်ႉလူၵ်ႈလူႉသေႁၢႆ ၼပ်ႉပဵၼ် ႁူဝ်ႁူဝ်လၢၼ်ႉဢေႊၷိူဝ်ႊ။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ႁွင်ႈၵၢၼ်ႁၢၵ်ႈငဝ်ႈတိုၼ်းၼမ်ႉၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ Water resources ဢွၵ်ႇမႃးဝူင်ႇၸီႉ ထိုင်ၾႃႉၾူၼ်မိူင်းထႆး ပွတ်း ႁွင်ႇလႄႈၽၢၵ်ႈဢီႊသၢၼ် တေလူတ်းလူင်း လႆၶၢႆႉၶဝ်ႈၸူးသူႇမိူင်းထႆးပွတ်းၵၢင် ပွတ်းၸၢၼ်းလႄႈႁႂ်ႈၼႅတ်ႈဝၢင်းၽႅၼ်ၵႅတ်ႇၵၼ်ႈၼမ်ႉ ဢၼ်တေလူင်းမႃးၽိူမ်ႉ သုင်ၶိုၼ်ႈတွၼ်ႈပၢႆ ၶၢဝ်းၾူၼ်ၼႆႉ တၵ်းတေလႆႈပၵ်းတႃၽွၼ်းၽူလ်ၼမ်ႉထူမ်ႈလူၺ်ႈလူမ်းလႅင်ႉ(ၽႃႊယု) လူင် ထႅင်ႈလုၵ်ႈၼိုင်ႈ။
လူၺ်ႈၵၢၼ်ယင်ႇလၢမ်းငဝ်းလၢႆးၾႃႉၾူၼ် ၼႂ်းလိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊရ် 2024 ဝူင်ႈတီႈ 1 တီႈ 2 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၼမ်ႉလႆလုပ်ႈထူမ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၵဵင်းမႂ်ႇလႄႈၽၢၵ်ႈၼိူဝ်လၢႆၸႄႈတွၼ်ႈ ႁူမ်ႈတင်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ လၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈလိၼ်ၾႃႉဢႃးၵၢသ်ႇၼႂ်း ပိုၼ်ႉတီႈပွတ်းႁွင်ႇသုတ်ႉၶၢႆႉလူင်းမႃးလႄႈ တေသူင်ႇၽူလ်တုမ်ႉယွၼ်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ႁႃႇၾူၼ်ယႂ်ႇလူင်သေတေလူင်းသူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၸိုင်ႈ ထႆး ပွတ်းၵၢင်ပွတ်းတႂ်ႈ ဝၢႆးဝၼ်းတီႈ 15 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊရ် 2024 ၼႆႉ။
လူၺ်ႈငဝ်းလၢႆးယွၼ်ႉၾူၼ်လူင်ႁႃယႂ်ႇႁႅင်းလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈဝူင်ႈပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈသူင်ႇၽူလ်ၽွၼ်းတုမ်ႉယွၼ်ႈ တူဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းပတ်း ပိုၼ်ႉၼႂ်းဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉထိုင်74 % ၶွင်ၼမ်ႉၼႂ်းၶိူၼ်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉတင်းမူတ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၼမ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉတေၸႂ်ႉပဵၼ်ၼမ်ႉတူၼ်ႈတိုၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇၸႂ်ႉၼႂ်းၶၢဝ်းႁႅင်ႈ ဝၼ်းၼႃႈႁူမ်ႈတင်းတၵ်းလႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵၢၼ်မိၼ်ႇမႄႇတေႃႇလူမ်းလႅင်ႉ(ၽႃႊယု)ထႅင်ႈ 1 လုၵ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၼႆႉ။ ပုၼ်ႈတႃႇ ၼမ်ႉမႄႈတင်းလၢႆဢၼ်လႆၶဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉပိင်းလႄႈလၢႆလၢႆမႄႈၼမ်ႉၵေႃႈလူတ်းယွမ်းလူင်း ၶဝ်ႈတီႈၶဝ်ႈတၢင်းၸူးပိူင်ၵဝ်ႇ။
လၢႆလၢႆပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ပဵၼ်တီႈၶူင်ႈယၢၼ်းလႄႈၼမ်ႉၵိုတ်းၼမ်ႉၶၢင်ႉၶမ်ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၶိူင်ႈၸုပ်ႇၼမ်ႉဢွၵ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းၼမ်ႉၼႂ်းဢၢင်ႇၵဵပ်းၼမ်ႉ “ၶိူၼ်ႇ” ဢၼ်ၼမ်ႉ တဵမ်ၼႅၼ်ႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ် လႆႈၸတ်းပွႆႇ ဢွၵ်ႇၸွမ်းၶၵ်ႉတွၼ်ႈ လႄႈငဝ်ႈလၢႆးတီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမီးပိုၼ်ႉတီႈတႃႇႁွင်းႁပ်ႉၼမ်ႉလႆၶဝ်ႈမႃးၽိူမ်ႉထႅမ်သႂ်ႇ မိူဝ်းမီးၾူၼ်တူၵ်း မႃးထႅင်ႈ။
ၼႂ်းၵုမ်ၶွင်မႄႈၼမ်ႉယူမ်း ၼမ်ႉလႆႈလႆၽၢၼ်ႇၸႄႈတွၼ်ႈသုၶူဝ်ထႆႊ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ယမ်ၢးလဵဝ်တၢင်းၼမ်ၼမ်ႉၼႂ်းထုင်ႉၿၢင်းရၵမ်ႊ ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈၼွင်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈတဵမ်ယဝ်ႉလႄႈၸဝ်ႈၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ်မီးၶေႃႈတႅပ်းတတ်းႁႂ်ႈပွႆႇၼမ်ႉဢွၵ်ႇၶိူၼ်ႇသိရိၵိတ်ႇလႄႈၶိူၼ်ႇၼၶွၼ်ႊသဝၼ် ပိူဝ်ႈထႅမ်လွင်ႈၵၢၼ်ႁွင်းႁပ်ႉၼမ်ႉလႆႈထႅင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈပွႆႇၼမ်ႉၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉယူမ်ႊဢွၵ်ႇ ဢိၵ်ႇတင်း ႁွင်းႁပ်ႉ ၼမ်ႉဢၼ်ပွႆႇဢွၵ်ႇမႃးတီႈထုင်ႉၿၢင်းရၵမ်ႊ။
လိူဝ်သေၼႆႉ ယင်းတၵ်းလႆႈပွႆႇၼမ်ႉတီႈၶိူၼ်ႇၸဝ်ႈၽယႃႊ ပိူဝ်ႈလူတ်းၼမ်ႉၼိူဝ်ၶိူၼ်ႇသေ ႁွင်းႁပ်ႉၼမ်ႉမႄႈၼမ်ႉၼၢၼ်ႉလႄႈ မႄႈၼမ်ႉ ယူမ်ႊႁႂ်ႈလႆႈၽၢၼ်ႇၶိူၼ်ႇၸဝ်ႈၽယႃႊလႆႈဝႆးသုတ်း ၵွႆးၵႃႈႁႂ်ႈယူႇၼႂ်းၵၢၼ်ပွႆႇ ဢမ်ႇပူၼ်ႉ 2,000 လုၵ်ႊၿၢသ်မဵတ်ႉရ် တေႃႇ 1 ဝိၼႃႊထီႊ လႄႈလႆႈမီးၵၢၼ်ၵွႆႈၵွႆႈပွႆႇလူင်းၼႂ်းလၢႆလၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈၶူင်ႈယၢၼ်း ဢိၵ်ႇတင်းၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵၢၼ်ၸႂ်ႉပိုၼ်ႉတီႈၾုၵ်ႇသွမ်ႈ ၼႂ်းလိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊရ် 2024 ၼႆႉ။
သူၼ်ႇလုမ်ႈၼမ်ႉသီႊၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈၶိူၼ်ႇဢုၿူလ်ႊရတ်ႊၼ် တေမီးၼမ်ၼမ်မၢၵ်ႈၵေႃႈ လၢမ်းၶၢတ်ႈဝႃႈ ၽွင်းယၢမ်းၼႆႉတေမီး ၾူၼ်ႁိူင်လူင်းၽွင်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈလူတ်းၵၢၼ် ပွႆႇၼမ်ႇဢွၵ်ႇၶိူၼ်ႇ ဢုၿူလ်ႊရတ်ႊ ၸွႆႈထႅမ်ငဝ်းလၢႆးလွင်ႈၼမ်ႉလူၼ်ႉၾင်ႇ ၶွင် ၼမ်ႉမႄႈသီႊ။
ပုၼ်ႈတႃႇငဝ်းလၢႆးလုမ်ႈမႄႈၼမ်ႉမုလ်ႊ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉတူဝ်ႈတၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸႄႈတွၼ်ႈ ဢုၿူလ်ႊရၢၶျ်ထႃႊၼီႊ ၵေႃႇ သၢင်ႈၶိူင်ၵၼ်ႈၼမ်ႉၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ တီႈဢမ်ႇမီးၼႅဝ်းၵႅတ်ႇၵၼ်ႈၼမ်ႉမၼ်ႈၵိုမ်း(ၼႅဝ်းၾင်ႇလေႃ) ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၼဵဝ် ၼႅၼ်ႈၶႅင်ၵႅၼ်ႇတေႃႇၵၢၼ်ႁွင်းႁပ်ႉၼမ်ႉလႆႈ လုၵ်ႉတီႈ 2,300 လုၵ်ႊၿၢသ်မဵတ်ႉရ်တေႃႇ 1 ဝိၼႃႊထီႊ မႃးပဵၼ် 3,200 လုၵ်ႊၿၢသ်ႇ မဵတ်ႉရ် တေႃႇ 1 ဝိၼႃႊထီႊ။
တွၼ်ႈတႃႇလုမ်ႈၼမ်ႉပႃႇသၵ်ႇ ၼႂ်းယၢမ်းပူၼ်ႉမႃး လႆႈၽိူမ်ႉထႅမ်ၵၢၼ်ပွႆႇၼမ်ႉၼႂ်းၶိူၼ်ႇပႃႇသၵ်ႇၶျူလ်ႊသိတ်ႇထ် ၵွပ်ႈဝႃႈမီးၼမ်ႉလႆၶဝ်ႈ မၢၵ်ႈၼမ်လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူဝ်ႈလဵဝ်မီးၼမ်ႉၼမ်ၼႂ်းၶိူၼ်ႇ တေႇလူတ်းလူင်းပဵၼ်ၶၵ်ႉၶၵ်ႉ ၼႂ်းသူၼ်ႇၶွင်ၵရုင်းထဵပ်ႉမႁႃၼၶွၼ်ႊမိူဝ်ႈလဵဝ် ယူႇၼႂ်းၸၼ်ႉဢၼ်တဵမ်ႇလိူဝ်တလိင်ႇ 1.5 မတ်ႉရ်လႄႈလႆႈဢိုတ်းၼႅဝ်းၼမ်ႉလေႃႇပိုၼ်ႉပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ ပိူဝ်ႈႁပ်ႉမိုဝ်းငဝ်းလၢႆးၼမ်ႉ ပၢင်ႇလၢႆသုင်ၶိုၼ်ႈ ႁူမ်ႈတင်းၼမ်ႉလၢႆလၢႆပိုၼ်ႈတီႈဢၼ်တေလႆလူင်းမႃးၶွၼ်ႈၼၼ်ႉ ပိူဝ်ႈဢမ်ႇႁႂ်ႈသူင်ႇၽူလ်ၽွၼ်းတုမ်ႉယွၼ်ႉ။
မွၼ်းၶိူဝ်း
(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈ ဢေႃႈ။)