ၶၢဝ်းတၢင်း သွင်လိူၼ်မႃးၼႆႉ ၾူၼ်တူၵ်းထပ်းၵၼ်ၶၢဝ်းႁိုင်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉႁူၺ်ႈလွႆလုပ်ႇထူမ်ႈ တိူၵ်ႇႁႆႈလွၵ်းၼႃး တီႈယူႇသဝ်းၵူၼ်းမိူင်း လူႉသုမ်းတင်းၼမ်လၢႆ မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈဝဵင်းမိူင်းသၢတ်ႇၵေႃႈ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃး ထၢင်ႇႁၢင်ႈလူမ်ၸႂ် ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉ လၢႆလွင်ႈ။
ယွၼ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းၶၢတ်ႇ ၶူဝ်ၵွႆသေ မႄႈမၢၼ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်ယူႇၵႆဝဵင်းမိူင်းသၢတ်ႇ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၼၼ်ႉ ဢၢၼ်းမႃးၵိူတ်ႇလုၵ်ႉ တီႈႁူင်းယႃၼႂ်းဝဵင်းသေ ယွၼ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလႄႈ လႆႈမႃးလူႉတၢႆပႅတ်ႈၸွမ်းပွတ်းတၢင်း ၼႆယဝ်ႉ။
တႄႇဢဝ် ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ်ၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၾူၼ်တိုၵ်ႉတူၵ်း လူမ်းတိုၵ်ႉမႃး ႁႅင်းယူႇပဵၼ်ပွၵ်ႈပဵၼ်ၵမ်း။ မၢင်ဝူင်ႈၵေႃႈ ၾူၼ်တူၵ်းထပ်းၵၼ်လၢႆဝၼ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉႁူၺ်ႈလွႆ၊ ၵႄးၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼွင်းယိုင်ႈလုပ်ႇထူမ်ႈ တိူၵ်ႇႁႆႈလွၵ်းၼႃးလႄႈ ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းဝဵင်းမိူင်းသၢတ်ႇ တင်းၼမ်လၢႆ။
ၼႂ်းလိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊၼႆႉၵူၺ်း သဵၼ်ႈတၢင်းၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းသၢတ်ႇ – မိူင်းတူၼ်၊ မိူင်းသၢတ်ႇ – တႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ မိူင်းသၢတ်ႇ – မိူင်းၵႅတ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်းၶၢတ်ႇၼမ်၊ မၢင်တီႈၵေႃႈ လိၼ်လွႆၵူၼ်ႇတဵင် သႂ်ႇသဵၼ်ႈတၢင်းတၼ်၊ မၢင်တီႈ ၶူဝ်ၵူၼ်ႇပင်းလွင်ႈၸွမ်းၼမ်ႉ၊ မၢင်တီႈသမ်ႉ သဵၼ်ႈတၢင်းပုတ်းၶၢတ်ႇ မၢင်ႈပဵၼ်ၽၢၵ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈၼမ်။
ၶူဝ်ဢၼ်ၵၢႆႇၸူး တႃႈၶီႈလဵၵ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈႁွင်ႉဝႃႈ ၶူဝ်သၢႆးၶၢဝ် ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉၼမ်ႉၵူၵ်း လုပ်ႇထူမ်ႈသေ လူႉၵွႆၵူၼ်ႇပင်းပုတ်းၶၢတ်ႇၵႂႃႇ။ ထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ရူတ်ႉၵႃး ပႆႇၸၢင်ႈလတ်းၽၢၼ်ႇၵႂႃႇမႃး။ ရူတ်ႉၵႃးတၢင်ႇၵုၼ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈတေႃႉၶူဝ်းၵုၼ်ႇတၢင်ႇပႄးသေ လတ်းၶၢမ်ႈၼမ်ႉမႃးဢဝ် – ၵူၼ်းမိူင်းသၢတ်ႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –
“ယၢမ်းလဵဝ် ဢဝ်လဵၵ်းၸၢပ်ႈၵၼ်ဝႆႉသေ ၶၢမ်ႈၵႂႃႇမႃးၸူဝ်ႈၶၢဝ်း၊ ဝၢႆးဢွၵ်ႇဝႃႇၼႆႉ လႅပ်ႈတေယဝ်ႉယူႇ။ တေပဵၼ်တႃႇတႆႇ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၵူၺ်းလႄႈ ႁႂ်ႈမၼ်းၶိူင်ႇၶမ်ႉမိူၼ်ၶူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ တေပႆႇၸႂ်ႈ။ ၸိူဝ်းတေ ဢဝ်ၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶၢမ်ႈတႄႉ လႆႈ ၸႂ်ႉပူင်(ပႄး) သေ ဢဝ်ၸိူၵ်ႈၸၼ်ၵႂႃႇမႃး ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း။ ဢၼ်ၶၢၼ် ၸႂ်ႁႅင်းတႄႉ တေပဵၼ်မိူဝ်ႈလူဝ်ႇတေႃႉၶူဝ်း ၵုၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပေႃးဝႃႈ ၵႃးတၢင်ႇၵုၼ်ႇႁွတ်ႈမႃးၼႆ ၶူဝ်း ၵုၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉလႆႈတင်းလမ်း ၵႃႈလႆႈတေႃႉယွႆႈဢဝ်ၵူၺ်း”- ဝႃႈၼႆ။
ယွၼ်ႉၶူဝ်းၵုၼ်ႇတေႃႉၸူးၵၼ်ယၢပ်ႇၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶၼ်ၵုၼ်ႇ ပုင်ႈၶိုၼ်ႈသုင်ပဵၼ်လၢႆပုၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ – ၽၵ်းမီႇ၊ မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ၊ ဢႃႇလူး၊ ၼမ်ႉမၼ်းၵိၼ်၊ ၶဝ်ႈသၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၸဝ်ႈႁၢၼ်ႉၶၢႆၵုၼ်ႇ တေဢမ်ႇၶၢႆလုမ်း၊ တေၶၢႆယွႆႈ ၵမ်ႈၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ – မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ၊ ဢႃႇလူး ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶၢႆပဵၼ်လုၵ်ႈပဵၼ်ႁူၺ်ႇဢဝ်၊ ၼိုင်ႈလုၵ်ႈလႂ် ၼိုင်ႈႁဵင်ပျႃး ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း ၼမ်ႉၼွင်းထူမ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၶၢႆပၼ်၊ ႁႃသိုဝ်ႉတီႈလႂ် ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ႁႃသိုဝ်ႉလႆႈၽွင်ႈယူႇသေတႃႉ ၵႃႈၶၼ်မၼ်း ၵႃႈလိူဝ်ၵဝ်ႇ 1 လိတ်ႉလႂ် 1 မိုၼ်ႇပျႃး မၢင်တီႈၵေႃႈ မိုၼ်ႇ ႁႃႈႁဵင်ပျႃး (ၵွၼ်ႇၼမ်ႉပႆႇထူမ်ႈတႄႉ ၼိုင်ႈလိတ်ႉလႂ် ငိုၼ်းထႆး 35 ဝၢတ်ႇ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ၵႂႃႇ 40 ဝၢတ်ႇ) ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈလၢတ်ႈ။
သဵၼ်ႈတၢင်းၵေႃႈ ၵႂႃႇမႃးယၢပ်ႇ၊ ၼမ်ႉမၼ်းရူတ်ႉၵႃးၵေႃႈ ႁႃသိုဝ်ႉယၢပ်ႇလႄႈ မႄႈမၢၼ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်း ဝၢၼ်ႈႁူဝ်ပၢင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈႁူဝ်ယွတ်ႈ (ဢၼ်မီးၼႂ်းၵႄႈမိူင်းသၢတ်ႇ – မိူင်းတူၼ်) ၼၼ်ႉ ဢၢၼ်းမႃးၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ တီႈႁူင်းယႃ ဝဵင်းမိူင်းသၢတ်ႇသေ လႆႈမႃးလူႉတၢႆပႅတ်ႈၸွမ်းတၢင်း ယွၼ်ႉသဵၼ်ႈ တၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇႁႅင်း ၵူၼ်းမိူင်းသၢတ်ႇ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼင်ႇၼႆ –
“ၸႂ်ႈၶႃႈဢေႃႈ မိူဝ်ႈဝႃးမိူဝ်ႈသိုၼ်းၼႆႉ မီးမႄႈမၢၼ်း လႆႈမႃးလူႉတၢႆပႅတ်ႈၸွမ်းတၢင်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉတွင်ႉၸဵပ်းႁႅင်းသေ ဢမ်ႇတၼ်းမႃးၶိုတ်းတီႈႁူင်းယႃ။ ယွၼ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းယၢပ်ႇ ၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းတွင်ႉတႄႉ တၼ်းလွတ်ႈတၢႆယူႇၶႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ယၢမ်းလဵဝ် ၶၼ်ၵုၼ်ႇတႄႉ ပုင်ႈၶိုၼ်ႈသုင်မႃးၵူႈဝၼ်းသေတႃႉ ၵႃႈၸၢင်ႈလၢႆးဝၼ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းႁႃၸဝ်ႉၵိၼ်ၶမ်ႈတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၵိၼ်းၸႂ်ဝႆႉ ယွၼ်ႉငိုၼ်းၶဝ်ႈလႄႈ ငိုၼ်းဢွၵ်ႇ ဢမ်ႇငၢမ်ႇၵၼ်။
ၶၢဝ်းတၢင်း 2 လိူၼ်မႃးၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉၵူၵ်း မိူၼ်ၼင်ႇ – ဝၢၼ်ႈပုင်ႇၵလၢင်း၊ ဝၢၼ်ႈလွႆသဝ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈႁုင်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈပဵင်းၶမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၺႃးၼမ်ႉၵူၵ်း လုပ်ႇထူမ်ႈမူတ်း။
ယဝ်ႉၵေႃႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉသူၼ်ႁႆႈၼႃး ၵူၼ်းမိူင်းလူႉၵွႆၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ သူၼ်ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ တူင်ႈၼႃးလႄႈ သူၼ်ၽၵ်းၶဵဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ လူႉသုမ်းၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်ဢေႊၶိူဝ်ႊ။ ၸိူဝ်းသူၼ် ဢၼ်မီးတီႈသုင်ၼၼ်ႉသမ်ႉ ၺႃးမူင်ႈမႅင်းယႃႉ ၼူၶူပ်းသေ လူႉသုမ်းထႅင်ႈတင်းၼမ် – ၸဝ်ႈသူၼ် မိူင်းသၢတ်ႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈ တီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ –
“တႃႇတေ လုမ်းလႃးၶိုၼ်းသူၼ်ၼႃး ဢၼ်ၺႃးၼမ်ႉထူမ်ႈဝႆႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇငၢႆႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ႁိၼ်ပဵၼ်သၢႆး ထူမ်ႈပႅတ်ႈမူတ်းလႄႈ မၢင်တီႈၵေႃႈ ပဵၼ်တုမ်မႆႉမႃးၶင်ႉဝႆႉၼမ်”- ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းပီ 2024 ၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၺႃးၽေးၼမ်ႉလုပ်ႇထူမ်ႈသေ လူႉယႂ်ႇသုမ်းၼမ် ၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ – ဝဵင်းဢွင်ႇပၢၼ်း၊ လွၵ်ႉၸွၵ်ႇ၊ သူၺ်ႇၺွင်ႇ၊ တူၼ်ႈတီး၊ ႁူဝ်ပူင်း၊ သီႇသႅင်ႇ၊ ၼွင်မွၼ်၊ မိူင်းပွၼ်၊ ၼမ်ႉၸၢင်၊ မိူင်းၼၢႆး၊ မွၵ်ႇမႆႇ၊ လၢင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းပၼ်ႇ၊ ၵဵင်းတွင်း၊ မိူင်းတူၼ်၊ ၵဵင်းတုင်၊ တႃႈၶီႈလဵၵ်း ဢိၵ်ႇပႃးထႅင်ႈ လၢႆၸႄႈဝဵင်း။