တေႁဵတ်းႁိုဝ် လုမ်းလႃးတူၺ်းထိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၽွင်းယၢမ်းၶိူင်ႈမိၼ်မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇ လႄႈ ၽွင်းယၢမ်း ငိၼ်းသဵင်ၵွင်ႈသဵင်မၢၵ်ႇ

လွင်ႈဢၼ်ပၼ်ႁႃ ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႈ ၶိူင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး တူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉယူႇၼႆ့ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ပဵၼ် မႃးလွင်ႈဢၼ်လွတ်ႇငိူတ်ႈတေႃႇ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁုၼ်ႈမုၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႂ်းပိုၼ့်တီႈ ၵမ်ႈ ၼမ် ဢၼ်မီးယူႇတီႈၼႂ်း  လုမ်ႈၾႃႉၼႆ့  ။ ယွၼ့်ပၼ်ႁႃ ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႈၸိူဝ်းၼႆ့သေ လုၵ်ႈ ဢွၼ်ႇ လႆႈပၢႆႈၽၢတ်ႇယၢၼ် ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင့် ၊ ဢူၺ်းၵေႃႉဢူၺ်းသေႈ ၊ ၶူဝ်းၶွင်ႁိူၼ်းယေး လူ့ၵွႆ    ။ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ တုမ့်တိူဝ့်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈသမ့် ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႆႈသုမ်း ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ၶဝ်ႁၵ့်လႄႈ ၶီငဝ်မွင်ၸႂ်သေ ၵူဝ်ႁေဝႆ့ယူႇၼၼ့်ယဝ့် ။

လွင်ႈလႆႈၶၢႆ့ပၢႆႈၸူး ဢွင်ႈတီႈဢၼ်လွတ်ႈၽေး လႄႈ သဵင်ပၼ်ၾၢင့်(ဉသြဆွဲသံ) ၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇသုၵ်ႉယုင်ႈၸႂ် ၊ ၵူဝ်ႁႄ ၸပ်းပၢႆးၸႂ်၊  ပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းသုၵ့်ၸႂ်ယႂ်ႇ ၼႂ်းၸၢတ်ႈပၢၼ်  ၶဝ်တႄ့ တႄ့ ။

မိူၼ်ၼင်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်း ဢၼ်တိုၵ်ႉလဵၵ့်ႁႅင်းတႄ့ ယွၼ့်သင်လႄႈ ၶဝ်လႆႈ ၶၢႆႉပၢႆႈ တီႈယူႇတၼ်းသဝ်း တီႈလွတ်ႈၽေးၼႆ ၶဝ်ယင်း လႅပ်ႈတေပႆႇပွင်ႇၸႂ် ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တွၼ်ႈ တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ၵေႃႉယႂ်ႇ ၼၼ့်တႄ့ မိူဝ်ႈ ၽွင်းယူႇၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၶိုၵ့်ၶၢၵ့်ၼၼ့် ၶဝ်တေ မေႃတုမ့်တွပ်ႇၶိုၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ လႅၼ်ႈပၢႆႈ ၊ ဢမ်ႇၼၼ် မေႃႁႃတီႈလွတ်ႈၽေးသေ ယူႇယဵၼ်ယဵၼ်ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈ   (Fight, Flight or Freeze) ၸိူဝ်းၼႆ့ ။ မိူဝ်ႈၽွင်းႁူပ့်ၺႃးငဝ်းလၢႆးၸိူင့်ၼႆ ၵေႃႉပဵၼ် ပေႃႈမႄႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈၵုမ်း တေလႆႈဝႆ့ၸႂ် ၼိမ်ၼိမ် ၊ ၸႂ်ယဵၼ်ယဵၼ်သေ ဝူၼ့်ပၼ်ၾၢႆႇလွင်ႈလီ ၸွမ်းၼင်ႇ ပွင်ပဵၼ် လႆႈ ။

ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈ ဢၼ်ပေႃႈမႄႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈၵုမ်း  ထုၵ်ႇလီႁဵတ်း မိူဝ်ႈၽွင်းၶိူင်ႈမိၼ် မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈ ၼႂ်းသူၼ်

1. လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆ့ ၶဝ်တေတူၺ်းၸွမ်းလွင်ႈတူင့်ၼိုင် ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်သေ တေၸၢင်ႈ ႁူႉၸွမ်းလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်သင်ယူႇ – ၼႆယဝ့် ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ဢမ်ႇလူဝ်ႇယူႇ ႁႂ်ႈ ၵႅၼ်ႇၶႅင် ၼေ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယူႇ ၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း ၵေႃႈလႆႈယဝ့် ။ ၸွမ်းၼင်ႇပွင်ပဵၼ်လႆႈၼၼ့် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁဵတ်း ႁႂ်ႈလီတဵမ်ထူၼ်ႈယဝ့်လႄႈ လူဝ်ႇလႆႈတူၺ်းထိုင်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ ဝူၼ့် ႁၼ်ၾၢႆႇလွင်ႈလီ ၼေပၼ်ၶဝ်လွင်ႈၵၢင်ၸႂ်ဢၼ်လီ ၸိူဝ်းၼၼ့်ၵေႃႈ လႆႈယဝ့်။
2. သင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵွတ်ႇ ႁွပ်ႇဢုမ်ႈဝႆ့ၼႆၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီ ႁဵတ်းပၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်ၶႂ်ႈပဵၼ်ယူႇ ။
3. ဢွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁွင့်ၽဵင့်ၵႂၢမ်း ဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ယၢမ်ႈငိၼ်းမိုတ်ႈႁူ လႄႈ ပွင်ႇၸႂ်ငၢႆႈ ။ ယွၼ့်ဝႃႈလွင်ႈႁွင့်ၽဵင်း ၵႂၢမ်းၼႆ့ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸႂ်ၶဝ်ဝူၼ့်ဝႃႈ မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၼႆယဝ့်။
4. ငိူင့်ဝႄႈ လွင်ႈဢၼ်ၽိတ်းမေႃး ၵႂၢမ်းၼမ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၼင်ႇၵၼ် လႄႈ ၵူၼ်းမိုတ်ႈ ၵိုဝ်းႁူႉၸၵ်းၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
5. ပၼ်တိုဝ့်တၢင်း ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁဵတ်းသၢင်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼေ လွင်ႈၼႂ်းဢူၵ်းၼႂ်းၸႂ်ၶဝ် ၊ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် လွၵ်ႈလၢႆးၸိူင့်ႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ့် ႁႂ်ႈယွမ်းႁပ့်ပၼ်ၶဝ်လႆႈ ။
6. သင်ဝႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈမႄႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈၵုမ်းထိင်းၼၼ့် လႆႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ် တီႈတၢင်ႇ ၵေႃႉ ၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ယိုင်ႈၶႅၼ်းတေတိူဝ်း ၵႅတ်ႇၶႄႁေ့ၵင်ႈပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႆႈၼမ် ယဝ့်။
7. သင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈတွပ်ႇတႅၼ်းၶိုၼ်း ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ဢွၵ်ႇၸႂ်လမ်တေႃးသ ၼႆ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ သူၼ်းၾႆးပၼ်ႁႅင်းၸွမ်း ။ ယွၼ့်ဝႃႈလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆ့ ယိုင်ႈၶႅၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလိူတ်ႇမႆႈၸႂ်ၸွမ်းထႅင်ႈၵူၺ်း။
8. သင်ဝႃႈပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပၢၼ်သိၵ့်ႁိၵ့် ၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈတေႃႇ ၶဝ်မိူၼ် ၵူၼ်းလူင် (မိူၼ်ၼင်ႇ လၢတ်ႈၼေပၼ်လွင်ႈပိူင်ပဵၼ်ဢၼ်တေ့ ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပေႃႈမႄႈ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၵေႃႈ ၶိုၼ်းလၢတ်ႈၼေၶဝ်/ဢုပ်ႇလၢတ်ႈၼေၶဝ် လွင်ႈတၢင်း ႁၼ်ထိုင် ၊ ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ) သင်ဝႃႈ ၶဝ်ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်မႃးၵေႃႈ ႁႂ်ႈယိုၼ်းမိုဝ်း ၸွႆႈ ထႅမ်ပၼ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
9. ၶတ်းၸႂ်ၽိူမ့်ထႅမ်ပၼ် လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ့် တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶဝ်ႈၼမ့် တၢင်းၵိၼ်၊ ၽႃႈၽႅၼ်ႇ သိူဝ်ႈၶူဝ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့။
10.  ၶတ်းၸႂ် ႁဵတ်းသၢင်ႈတူၺ်း လွင်ႈတူင့်ၼိုင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸၢင်ႈႁဵတ်း လႆႈ ၵူႈ ဝၼ်း ။ ပေႃးႁဵတ်းၼႆၸိုင် တေၸွႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸႂ်ႁဝ်းၼိမ်သေ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဝူၼ့်ဝႃႈ လွင်ႈမၢင်လွင်ႈၼႆ့ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵုမ်းထိင်းလႆႈယူႇၼႆ ၸိူဝ်းၼႆ့။
11.  တၢင်းၼွၵ်ႈ ၵေႃႈလီ ၼႂ်းဢွမ်လူမ်း ရေႊတီႊယူဝ်ႊ ၊ ငဝ်းတူင့် ထီႊဝီႊ ၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈယဝ့် ယႃႇပေပၼ်ႁႂ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႆႈထွမ်ႇငိၼ်း လႆႈတူၺ်းမႅၼ်ႈ လွင်ႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆ့ ဢၼ်ဢမ်ႇ  ထုၵ်ႇလႆႈႁၼ် လီတူၺ်း ။
12.  ငိူင့်ဝႄႈ လွင်ႈဢၼ်ပၼ်ႁႂ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပၵ်းၸႂ်သႂ်ႇတီႈ လွင်ႈတၢင်းသေဢၼ်ဢၼ် ။ မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်း ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသဵင်ၵွင်ႈသဵင်မၢၵ်ႇ မေႃးယူႇၼၼ့် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ၵေႃႉ တေယူႇယဵၼ်ယဵၼ်သေတႃ့ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ႇၵေႃႉသမ့် တေၸၢင်ႈမေႃဢွၵ်ႇၸႂ်လမ် တေႃးသ ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ တွင်ႈထၢမ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်းၶဝ်သေ ယွမ်းႁပ့်ပၼ်လွင်ႈ ဢၼ်ၶဝ် ပဵၼ်ဝႆ့ယူႇၼၼ့်။

ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတႄ့ ယႃႇပေလိုမ်းလၢတ်ႈၼေ/ၸီ့ၼေပၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇလွင်ႈ လွတ်ႈၽေး

1. ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းႁဝ်း ယူႇသဝ်းၼၼ့် သင်ဝႃႈ ၶိူင်ႈမိၼ်မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇၼႆၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းၼေ  ပၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႂ်ႈၶဝ်ႁူႉဝႃႈ တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်ၵႅတ်ႇၶႄတူဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၼွၼ်းဢူပ်ႇမူပ်ႇဝႆ့ ၊ ဢဝ်မိုဝ်းဢူမ်းႁူ /ပိၵ့်ႁူသေ ဢႃႈသူပ်းဝႆ့ ဢိတ်းဢိတ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
2. ဝၢႆးလင်ၶိူင်ႈမိၼ်မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇ ယဝ့်ၵႂႃႇၼၼ့် တေလႆႈလၢတ်ႈပၼ်ၾၢင့် ယႃႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵႂႃႇယိပ်းတိူဝ့်တူၺ်း ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်မေႃတႅၵ်ႇ ၊ ၶူဝ်းၶူဝ်ဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်း လႄႈ ၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်လူ့ၵွႆဝႆ့ၸိူဝ်းၼၼ့် ။ ႁႂ်ႈဢွၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၽိုၵ်းဝႆ့ မိူၼ်ၼင်ႇ – ပေႃးၶိူင်ႈမိၼ်မႃးပွႆႇ မၢၵ်ႇ တေလႆႈႁဵတ်းသင် ၊ ပေႃးၶိူင်ႈမိၼ်ပွႆႇမၢၵ်ႇယဝ့်ၵႂႃႇယဝ့် တေလႆႈႁဵတ်းသင် ၊ သင်မီးဝႆ့ တီႈပႅပ့်သေတီႈတီႈၸိုင် တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်လႅၼ်ႈၵႂႃႇၸူး တီႈပႅပ့်ၼၼ့် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။ လွင်ႈဢၼ် ဢွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၽိုၵ်းႁဵတ်းဝႆ့ ၸိူင့်ၼႆၼႆ့ တေၸွႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈၶမ်ၸႂ်ၶဝ် ယွမ်းလူင်းသေ  တေႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မေႃဝူၼ့်ဝႃႈ မၢင်လွင်ႈၼႆ့ၶဝ်ၵုမ်းထိင်းလႆႈယူႇ  ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
3. သင်ဝႃႈ တေပၢႆႈၵႂႃႇၼႂ်း လုၵ်းပဵမ်ႇ/လုၵ်းပႅပ့် ဢမ်ႇၼၼ် ႁွင်ႈတႂ်ႈလိၼ်ၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈႁၢင်ႈ ႁႅၼ်းဝႆ့ ထူင်လုၵ်ႈၼိုင်ႈ တႃႇဢဝ်ၵႂႃႇၸွမ်း မိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးၶိုၵ့်ၶၢၵ့် ။ ၼႂ်းထူင်ၼၼ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈသႂ်ႇဝႆ့ ၶိူင်ႈၸႂ့် ၶူဝ်းတိုဝ်း ဢၼ်လူဝ်ႇသေ မိူဝ်ႈၽွင်းပၢႆႈၼၼ့် ႁႂ်ႈၸၢင်ႈဢဝ်ပႃးၵႂႃႇၸွမ်း ၵမ်းလဵဝ် ။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈယိပ်းသုၵ့်သၵ့်ၼၼ့် သင်ပဵၼ်ထူင်ၸေး ၶႅၼ်းလီ  လူဝ်ႇလႆႈၸေးၸပ်း ၵွင်းလင်သေ လႅၼ်ႈပၢႆႈၵူၺ်း ။

တီႈၼႂ်းထူင်ၸေး တႃႇတေဢဝ်ပၢႆႈ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၶိုၵ့်ၶၢၵ့်ၼၼ့် ထုၵ်ႇလီသႂ်ႇဝႆ့သင်လၢႆလၢႆ

1. သႂ်ႇဝႆ့ ၼမ့် လႄႈ တၢင်းၵိၼ်ယႅမ့် ဢၼ်တေဝႆ့လႆႈၶၢဝ်းႁိုင်သေ ၵုမ်ႇၵိၼ်လႆႈမွၵ်ႈ (3) ဝၼ်း တႃႇၵူၼ်းႁိူၼ်းၵူႈၵေႃႉ။
2. သိူဝ်ႈၶူဝ်း ၊ ၸေႈတိတ့်သျူးယမ်း ၊ ၼမ့်ယႃႈလၢင့်မိုဝ်း လႄႈ ၶိူင်ႈၸႂ့်တိုဝ်း တႃႇလွင်ႈ မူတ်းသႂ် တူဝ်ၶိင်း ႁႂ်ႈၵုမ်ႇၸႂ့်လႆႈတႃႇၼိုင်ႈဝူင်ႈ။
3. ယႃႈယႃ ၊ ယႃႈႁႅင်း ဢၼ်မေႃယႂ်ႇၶဝ် သင်ႇလၢတ်ႈဝႆ့ ႁႂ်ႈၵိၼ် လႄႈ ယႃႈယႃၵမ်ႈၽွင်ႈ တႃႇယူတ်းယႃတူဝ် ၼႂ်းငဝ်းလၢႆၶိုၵ့်ၶၢၵ့် လႄႈ မိူဝ်ႈၸပ်းမႆႈၶႆႈၼၢဝ် ဢမ်ႇယူႇလီ ။
4. ၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်တေလူဝ်ႇၸႂ့်တိုဝ်း တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ၵေႃႉလဵၵ့်ႁႅင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၼမ့်ၼူမ်းၽွင် / တဝ်ႈၼမ့်ၼူမ်း ၊ ၽႃႈဢွမ်ႈ ၊ ၸေႈတိတ့်သျူးဢၼ်ယမ်း ၊ တၢင်းၵိၼ် ယႅမ့် လႄႈ ၶိူင်ႈၶူဝ်းၸႂ့်တိုဝ်းဢၼ်ႁႃသိုဝ့်ယၢပ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆ့ ႁႂ်ႈႁႃသေၸွၵ်းႁေႃဝႆ့တီႈလဵဝ် ၸွမ်းၵၼ်။
5. မၢႆၾၢင်(မၢတ်ႈပူင်ႇတိၼ်ႇ) ၊ ၶႅပ်းဝႂ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၽိုၼ်လၢႆးဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ၊ ၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၽိုၼ်လၢႆးဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်းမၢႆမီႈ လႄႈ ပပ့်ယေးငိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
6. သၢႆသႂၢင်းႁႅင်းၾူၼ်း ၊၊ ၾႆးထၢတ်ႈ/ၾႆးသၢႆ ဢၼ်ၸႂ့်/သႂ်ႇ မၢၵ်ႇထၢၼ်ႇ ၊ ႁိမ်းႁွမ်း ဢၼ် ပၢႆႈၵႂႃႇၼၼ့် သင်ဝႃႈၾႆးၾႃႉၶၢတ်ႇသေ ဢမ်ႇၸႂ့်ၸၢၵ်ႈ ATM ထုၵ်ႈ/ထွၼ်ငိုၼ်းလႆႈ ၸိုင် တႃႇတေၸႂ့်ၸၢႆႇၼၼ့် ႁႂ်ႈပႃးတူဝ်ငိုၼ်းၸပ်းတူဝ်ဝႆ့ ဢိတ်းဢွတ်း။
7. ယႃႇပေလိုမ်းဢဝ် တူဝ်သတ်းဢၼ်လဵင့်လူဝႆ့ၼၼ့် ၵႂႃႇၸွမ်း ။ လိူဝ်ၼၼ့်ၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပႃး ၶဝ်ႈၼမ့်တၢင်းၵိၼ် ၊ ယႃႈယႃ ၊ ၶွၵ်ႈ/သွင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸိူၵ်ႈ လႄႈ ဢွင်ႈ တီႈတႃႇၶဝ် တေၸၢင်ႈၶီႈ/ယဵဝ်ႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
8. သင်ဝႃႈ မီးၶၢဝ်းယၢမ်းၸိုင် ႁႂ်ႈဢဝ်ပႃး ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်မီး ၵႃႈၶၼ် ၊ ၶူဝ်းၶူဝ်ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ႁႃတႅၼ်းၶိုၼ်းလႆႈ ၊ ၶွမ်း(ၶွမ်ႊပိဝ်ႊတိူဝ်ႊ) ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။ ဢၼ်လီထီ့သုတ်းတႄ့ ၶေႃႈ မုၼ်းလ် ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ့် ႁႂ်ႈဢဝ်သႂ်ႇဝႆ့ၼႂ်း memory stick ဢမ်ႇၼၼ် သႂ်ႇဝႆ့ၼႂ်း internet တီႈဢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈသေတီႈတီႈ ။ ပေႃးႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆ့ ၸိူင့်ၼႆၵွၼ်ႇ တေဢမ်ႇပေႃးလႆႈႁိပ်ႈၼႅတ်ႈ ။
9. သင်ဝႃႈတိုၵ့်မီးၶၢဝ်းယၢမ်း ထႅင်ႈယူႇၸိုင် ႁႂ်ႈဢဝ်ပႃး ၶူဝ်းၶွင်တၢင်းလဵၼ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်လဵၵ့်လဵၵ့်ဢွၼ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ပပ့်လိၵ်ႈ ၊ ၽိုၼ်ၸေႈ ၊ ၵမ်ႁႅင်ႈ လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်တေ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း ပဵၼ်လွင်ႈၵမ့်ၸွႆႈထႅမ်တႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။

လွၵ်းလၢႆးၽိုၵ်း/ထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်ၸွႆႈႁႂ်ႈလွင်ႈၶမ်ၸႂ် ယွမ်းလူင်း

1. သုတ်ႇၼူမ်ဢၢႆႁွမ်မွၵ်ႇ

ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝူၼ့်ႁၼ်ဝႃႈ သုတ်ႇၼူမ်ဢၢႆႁွမ်မွၵ်ႇ သေဢၼ်ဢၼ်ၼႆသေ ႁႂ်ႈသုတ်ႇ လူမ်းၶဝ်ႈ တၢင်းၶူႈၼင် လႄႈတင်း သူပ်း ႁႅင်းႁႅင်း ။ ၼႂ်းတၢင်းဝူၼ့်ၶဝ်ၼၼ့်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ဝူၼ့်ႁၼ်ထိုင် မွၵ်ႇ ။

• ပၢင်တၢႆးဢွၼ်ႇ 

ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝူၼ့်ႁၼ် ပၢင်တၢႆးဢွၼ်ႇတူဝ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးယူႇ တီႈၼႂ်းသူၼ်မွၵ်ႇ ၼၼ့်ၼႆသေ ႁႂ်ႈၶဝ်သုတ်ႇလူမ်းၶဝ်ႈတၢင်းၶူႈၼင်ဝႆးဝႆး 3 ၵမ်း ၊ ပေႃးယဝ့် ႁႂ်ႈၶဝ်ၶိုၼ်း ပွႆႇလူမ်းဢွၵ်ႇတၢင်းသူပ်း လူၺ်ႈပွႆႇလူမ်းဢွၵ်ႇလွႆးလွႆး

• မၢၵ်ႇၼင် ဢၼ်ၸွႆႈႁႂ်ႈၸႂ်သုၵ့်ယုင်ႈႁၢႆ(Stress Ball)

ဢဝ်ၽႅၼ်ႇယွႆႈဢွၼ်ႇ ယဵတ်ႇသႂ်ႇၶဝ်ႈ တီႈၼႂ်းမၢၵ်ႇၼင်လုၵ်ႈၼိုင်ႈ ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်  ထူင်ၸႄႈ ပလၢတ့်သတိတ့် ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ၶဝ်ႈသၢၼ် သႂ်ႇၼႂ်းမၢၵ်ႇၼင် လုၵ်ႈၼိုင်ႈ  သေ ပေႃးၸႂ် သုၵ့်ယုင်ႈမႃးၸိုင် ႁႂ်ႈမိပ်ႇလဵၼ်ႈမၢၵ်ႇၼင်ၼၼ့် ယွၼ့်မၼ်းတေ ၸွႆႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵၢမ်ႈၼိူဝ့် ဢၼ်ၶဵင်ႈ မိူဝ်ႈၽွင်းၸႂ်သုၵ့်ယူႇၼၼ့် လူတ်းယွမ်းလူင်းမႃး ။

လွၵ်းလၢႆးဢၼ်တေဢွၼ်ႁႂ်ႈ ၸႂ်ႁဝ်းဝူၼ့်လွင်ႈလီ

1. ပဵၼ်တီႈလႂ်ၵေႃႈယဝ့် ဢွၼ်ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဝူၼ့်ႁၼ်ထိုင်မႅၼ်ႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ် လွတ်ႈ ၽေးသေတီႈတီႈ ။ ပေႃးယဝ့်ၵေႃႈ ထၢမ်တူၺ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁႂ်ႈၶဝ်လၢတ်ႈ ၼေၶိုၼ်းဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၶဝ်ဝူၼ့်မႅၼ်ႈၼၼ့် ၶဝ်ႁၼ်သင်လၢႆလၢႆ ၊ ၶဝ် ဝူၼ့်ႁၼ် မႅၼ်ႈၸိူင့်ႁိုဝ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
2. ၵႆ့လၢတ်ႈၼေၶဝ် လွင်ႈလီ မိူဝ်ႈပူၼ့်မႃး ၊ လွင်ႈတူဝ်ထူပ်း ၊ လွင်ႈၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း လႄႈ လွင်ႈပီႈၼွင့်ဢူၺ်းၵေႃႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။