ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ၵိူတ်ႇပဵၼ်လႆႈ လူၺ်ႈမိူဝ်ႈမီးၵၢၼ်တဵင်ႈထမ်း

ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈလႆႈၼႂ်းသၽႃး (မိူဝ်ႈမီးသၽႃး) ဢၼ်မီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း လူၺ်ႈၵၢၼ် ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း(ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊ) ဢမ်ႇၼၼ် ၵၢၼ်ဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ် ၼႂ်းၾုင်မူႇမုၵ်ႉၵေႃ ၵုမ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈတူဝ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵၢၼ်ၶတ်းယႅင်ႈ လၢႆမုၵ်ႉလၢႆၸုမ်းၼႂ်းႁူမ်ႈၸၢႆးၶႃးလဵဝ်ၵၼ်လႄႈသၢႆႇသၢင် ပၼ်ႁႃ ႁူမ်ႈၵၼ်။

ဢမ်ႇၵွမ်ႉလူၺ်ႈတူဝ်တႅၼ်းၾၢႆႇလႂ်ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးႁႅင်းဢမ်းၼၢၸ်ႈယႂ်ႇ ၼႂ်းၵမ်မိုဝ်းၵွႆး ဢမ်ႇဝႃႈမူႇၾုင်ၸုမ်း လဵၵ်ႉယႂ်ႇၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႂ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၸီႉၸႅင်ႈၵၢဝ်ႇၼမ်းလဝ်ႈယိုၼ်ႈ ၵၢၼ်ၵႄႈပၼ်ႁႃ လႄႈလွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းၸင်ႇပဵၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းဢွၵ်ႇၸူးသူႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ်လူၺ်ႈၵၢၼ်သိုဝ်ႈသႂ်တၢင်းမုင်ႈမၢႆတီႈပၵ်းၸႂ် ႁႂ်ႈထိုင်ၸုတ်းမၢႆပၢႆတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်းလဵဝ်ၵၼ်လႆႈ။

ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီးၵၢၼ်တဵင်ႈထမ်းတင်ႈတႄႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ 1948 လၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်းတူၵ်းၸူမ်ယူႇ တႂ်ႈဢမ်း ၼၢၸ်ႈမိုတ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸုမ်းလဵဝ်ၶိူဝ်းလဵဝ်ပဵၼ်ယႂ်ႇယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 76 ပီ ၼပ်ႉၸူဝ်ႈၵူၼ်း ပဵၼ်ႁူဝ် သိပ်းပီယဝ်ႉလႄႈၸင်ႇလႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ႁႅင်းသၢၼ်ၶတ်းတေႃႇတၢၼ်ႈ ယိင်ႈယူႇယိင်ႈယႂ်ႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းႁဵတ်ႇၵၢၼ် ထုၵ်ႇ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်ပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆႁဵတ်းႁႂ်ႈၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇမီးၵႃႈမီးၶၼ် ဢမ်ႇမီးတၢင်းတေၵႅတ်ႇ ၶႄႁႄႉၵင်ႈလႆႈၶူဝ်းၶွင်ႁိူၼ်းယေး တိူၵ်ႇႁႆႈၼႃးသူၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ႁူမ်ႈပႃးၺႃႇတိပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်း ႁိူၼ်းၸီးဝိတ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇလႆႈ။

ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ႁဵတ်ႇလွင်ႈတၢင်း ၵၢၼ်ဝိပ်ႇငႅၼ်း လူၺ်ႈတၢင်းသိုဝ်ႈႁိုဝ် တၢင်းဢွမ်ႈ မႄႇတိူဝ်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၶဝ်ႈသူႇထိုင် ၸၼ်ႉႁုၵ်ႉႁၢႆႉႁၢဝ်ႁႅင်း ၼႂ်းၵၢၼ်ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း ထိုင်တီႈလဝ်ႈၶၢၼ်လိုဝ်းၵၼ်ၼႃႁိုဝ်ၼႃတႃ လႄႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ပႅင်းၸင်းၾင်ဢူၵ်းၾင်ၸႂ်မႃးယၢဝ်းၼၢၼ်း။

မိူဝ်ႈမႃးထိုင်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈမိူဝ်ႈ 2020 သေဢၢင်ႈမီးလွင်ႈလွၵ်ႇလႅၼ်ပႅတ်ႈ ဝွၵ်းၵၼ်ၼႆသေယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 1  လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊလႄႈၵိူတ်ႇၵၢၼ်လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇ ၶွမ်ႈၶတ်း ထုၵ်ႇတိၺွပ်း ၶႃႈႁႅမ် ယိုဝ်းတၢႆၾုင်မူႇၵူၼ်းဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးၼႄၵၢင်ၸႂ်လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၶွမ်ႈၶတ်း ၼပ်ႉ ႁူဝ်ႁဵင်ႁူဝ်မိုၼ်ႇ ထိုင်ၾၢႆႇသၢၼ်ၶတ်းၶဝ် ဝၵ်ႉတၢဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇမႃးတေႃႇသူႈ ႁူမ်ႈတင်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် မီးႁႅင်းၸိုၼ်ႇၶိုၼ်ႈလုၵ်ႉမႃး ပိုတ်ႇပၢင်တိုၵ်းတင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ။ တၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈ ၵိူတ်ႇ ဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ 1027 သေ တေႃႇႁၢၼ်ႉဝၼ်းၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ လႆႈထူပ်းၽေး ၽႆးသိုၵ်း ၾႆးလုၵ်ႉမႆႈၵၢင်မိူင်းတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၼမ်ႉႁိူဝ်ႇ ၼမ်ႉတႃ ဢမ်ႇယုတ်းၵိုတ်းလႆႈ။

လၢႆၾၢႆႇ ဢမ်ႇဝႃႈ ထႆး ဢႃႊသျဵၼ်ႊ ႁႃတၢင်းပိူဝ်ႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃသိုၵ်းသိူဝ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လူၺ်ႈတၢင်းႁၼ်လၢႆလွင်ႈလၢႆတၢင်း ၵွႆးၵႃႈငိူၼ်ႈၼဵၼ်ႈလူင်မၼ်း ယူႇတီႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ။ ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၸွမ်ၽွင်း လူင်ၵဝ်ႇမၢၼ်ႈ တဵင်းသဵင်ႇၵႂႃႇႁူပ်ႉၸွမ်ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်ၶႄႇ လၢတ်ႈဝႃႈ “မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇတၵ်းထုၵ်ႇလႆႈ ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇ” ၵွႆးဝႃႈၼႆ။ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၵဝ်ႇမၢၼ်ႈၵေႃႈဝႃႈ “မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵဝ်ၶႃႈဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈသင် သင်ႇသင် လၢတ်ႈ သင်လႆႈ” ဝႃႈၼႆ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ တၵ်းဢမ်ႇယွမ်းထွၼ်ႇတူဝ်ဢွၵ်ႇ ၵွပ်ႈဝႃႈ ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈလႂ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇတၵ်းထုၵ်ႇဢဝ်လိူင်ႈ ၺႃးတူတ်ႈ(တၢမ်ႇ) ၼၵ်း လူၺ်ႈၵၢၼ်ဢဝ်ၵူၼ်းတၢႆလႄႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်ႁူဝ်မိုၼ်ႇမႃးမၢၵ်ႈၼမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်မိုဝ်းၵူဝ်ႈလိူတ်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတေပၢႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇလႂ် ၵေႃႈဢမ်ႇငၢႆႈ လိူဝ်သေမိူင်းရသ်ႉသျိူဝ်ႊ။

ၶႄႇမီးၵၢၼ်ၵႃႉ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးတေႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈ မီးဢူငဝ်းတေႃႇငဝ်းတေႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇဢေႇ ၼမ်ႉတွၼ်း ၽွၼ်းလႆႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼမ်ပူၼ်ႉလူၼ်ႉလိူဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇၵၢၼ်ၵႃႉ ၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉသူင်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ သိင်ႇၾုၵ်ႇ သၢင်ႈ ၶိူင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလႄႈတေႃႈၵသ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းလိပ်းၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈလၢႆလၢႆလွင်ႈ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈလႄႈ ဢူငဝ်းဢၼ်ၵုမ်းၼိူဝ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸွမ်းၶဵတ်ႇလႅၼ်လိၼ်တႆး-ၶႄႇ ႁူမ်ႈတင်းမီးႁႅင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း ႁိုဝ် ၵိုတ်းပၢင်တိုၵ်း။

ၾၢႆႇတၢင်းထႆးသမ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈပၼ်ႁႃပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၵိူတ်ႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မီးၵၢၼ်တုမ်ႉယွၼ်ႈတေႃႇမိူင်းထႆး ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ  ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းသိူဝ်လင်ႇလႆၼီၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇလႄႈတၵ်းလႆႈလူလွမ်ၸွႆႈထႅမ်  ဢမ်ႇဝႃႈ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် တီႈလိုဝ်ႈသေႃႉႁူမ်ႈ ႁႂ်ႈပူၼ်ႉလွတ်ႈယၢၼ်ၽေး။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၸွမ်းလႅၼ် လိၼ်တိတ်းၸပ်းၵၼ်ယၢဝ်းထိုင် 2401 ၵီႊလူဝ်ႊၼၼ်ႉ ၼႃႈလိၼ်မိူင်းဢၼ်ပဵၼ်ၽၵ်းတူၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ လႅၵ်ႈပိၼ်ႇ ၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉလႄႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ၸိူင်ႉၼင်ႇမိူင်းထႆးပွတ်းဝၼ်းတူၵ်း မႄႈသွတ်ႇ-မျႃႉဝၻီႇ မီးၵုၼ်းၵႃႈၵၢၼ်ၵႃႉ ထိုင် 1 သႅၼ်လၢၼ်ႉၿၢထ်ႇ လႄႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇ မႄႈသၢႆ-တႃႈၶီႈလဵၵ်း 8 မိုၼ်ႇလၢၼ်ႉၿၢထ်ႇတေႃႇပီ။

ၼပ်ႉပဵၼ်ၵၢၼ်လူႉသေႁၢႆ(လူႉသုမ်း)ႁၢမ်းႁႅၵ်းလၢႆးလႆႈယႂ်ႇလူင်တႄႉတႄႉ လူၺ်ႈဢၼ်ၾၢႆႇတၢင်းထႆးၵေႃႈၶတ်းၸႂ် ႁႃတိုဝ်ႉတၢင်းတႃႇၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵွႆးၵႃႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉထႆး ၶဝ်ႈၸွမ်ႇၸိမ်ၵဵဝ်ႇယုင်ႈ ႁူမ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ပရႃႊယုတ်ႉ ၸၼ်ႊဢူဝ်ႊၶျႃႊၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈၶတ်းၸႂ်သၢင်ႈလွင်ႈ ၶိုၼ်ႈမႃးၽွင်းပၢႆပၢႆ ၸမ်သုတ်းသဵင်ႈၸုပ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်ၵဵဝ်ႇလွင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵွႆးၵႃႈဢမ်ႇမီးလုၵ်ႈၸုမ်းဢႃႊသျဵၼ်ႊမိူင်းလႂ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ လႄႈ ပဵၵ်ႉသမ်ႉ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈ ယွမ်းႁပ်ႉသေတႃႉ တၢင်းၾၢႆႇဢႃႊသျဵၼ်ႊ ဢမ်ႇႁၼ်ၸွမ်း ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း မၢၼ်ႈတၵ်းႁဵတ်းၸွမ်း ၶေႃႈလႆႈၸႂ်ၶွင်ဢႃႊသျဵၼ်ႊ 5 ၶေႃႈဢၼ်တမ်းဝၢင်းဝႆႉ မိူဝ်ႈဝၼ်း 25 လိူၼ် မေႊ 2021 –

1. ၵူႈၾၢႆႇၵိုတ်းလွင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း
2. ၵူႈၾၢႆႇၶဝ်ႈပႃးဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ်
3. ႁႂ်ႈမီးၽွင်းၶဵဝ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၵိူတ်ႇတႅဝ်းႁူမ်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်
4. ဢႃႊသျဵၼ်ႊၸွႆႈလိူဝ်မၼုသ်းယထမ်း(လွင်ႈသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း) လႄႈ
5. ၽွင်းၶဵဝ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းမၢၼ်ႈပိူဝ်ႈဢုပ်ႇၵိူဝ်းၵုမ်ၵူႈၾၢႆႇ

    ၼႆႉၸင်ႇပဵၼ်ဢၼ်တႄႇၼပ်ႉၼိုင်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ၵႄႈပၼ်ႁႃလွင်ႈယုင်ႈယၢင်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)