ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၵုၼ်ၶဵဝ်ဢေႊသျိူဝ်ႊၼႆႉ မိူင်းထႆး ၸၢင်ႈပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီး ပၵ်းပိူင်ပၼ်သုၼ်ႇ ယိင်းႁၵ်ႉယိင်း ၸၢႆးႁၵ်ႉၸၢႆးၶဝ် ၵူပ်ႉၵူႈသွၼ်ႉမိင်ႈၵၼ် ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ သုၼ်ႇလႆႈၵူပ်ႉၵူႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၼႆႉ သၽႃးလၢင်ႈ မိူင်းထႆး 415 တီႈၼင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈ တၢင်းၵမ်ႉထႅမ်တႃႇ 400 တီႈၼင်ႈလႄႈ ပွင်ႇဝႃႈ လႆႈလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် တီႈပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း ၸုမ်းယႂ်ႇဝႆႉ။
ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ဢၼ်ၼႆႉသေ ၵူၼ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ – လွင်ႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇ တၢပ်ႈလူဝ်ႇပဵၼ်ၸၢႆးလႄႈ ယိင်းၵူၺ်းယဝ်ႉ- မၢႆထိုင်ဝႃႈ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၵူၼ်းသွင်ၵေႃႉၼႆၵူၺ်းယဝ်ႉ – ဝႃႈၼႆ။
တႃႇတေဢဝ် ပၵ်းပိူင်သုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၼႆႉ သႂ်ႇတီႈၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈ ဢဝ် ၶေႃႈၵမ်ႉထႅမ် မၵ်းမၼ်ႈ တီႈသၽႃးၼိူဝ် မိူင်းထႆးလႄႈ တီႈၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်းထႆးသေၵွၼ်ႇ။ ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ တေလႆႈသိုပ်ႇပႂ်ႉထႅင်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 4 လိူၼ် ၸင်ႇတေၸၢင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ပၵ်းပိူင်ဢၼ် ၼႆႉၵႂႃႇလႆႈ။ မုင်ႈမွင်းဝႆႉဝႃႈ ၼႂ်းပီ 2024 ၸမ်သဵင်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈမၵ်းမၼ်ႈ ပၵ်းပိူင်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်း ၵၢၼ်ယူႇ – ဝႃႈၼႆ ။
သင်ဝႃႈ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈဢၼ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၸိုင် ၵူႈႁၵ်ႉယိင်းတေႃႇယိင်း ၊ ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆး တေမီးသုၼ်ႇၵိၼ်ၶႅၵ်ႇ ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်သေ တေမီးသုၼ်ႇလႆႈပဵၼ် ပေႃႈမႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မိူၼ်ၵူၼ်းတၢင်းၸိူဝ်း ဢၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းသၽႃႇဝၼၼ်ႉယူႇ- ဝႃႈၼႆ ။
မိူၼ်ၼင်ႇ သုၼ်ႇပုတ်ႈႁပ်ႉ ဢမူၺ်ႇၶူဝ်းၶွင်လႄႈသင် ၵေႃႉႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်းၼၼ်ႉ မီးတၢင်းပဵၼ် ဝႆႉၸိုင် ပၼ်ၶႂၢင်ႉမီးသုၼ်ႇယူတ်းယႃတူဝ် ၽဵင်ႇပဵင်းမိူၼ်ၵၼ် တၢင်းၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉလႆႈယူႇ – ဝႃႈၼႆ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈသေ ၵူႈႁၵ်ႉ ယိင်းတေႃႇယိင်း ၊ ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆးၼႆ့ မီးသုၼ်ႇၵိူတ်ႇလဵင်ႉ လုၵ်ႈလႆႈ။ ၵဵပ်းလဵင်ႉလုၵ်ႈလႆႈ လူၺ်ႈပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႇမတီႇ ၾၢႆႇပၵ်းပိူင်ပၼ် ၶႂၢင်ႉ ၵူၼ်းငႅင်ႈလဵဝ်ၵၼ် ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ် ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႃႈ – တီႈၶေႃႈၵႂၢမ်းဝႃႈ ပေႃႈ/ မႄႈၼၼ့် ႁႂ်ႈပိၼ်ႇၸႂ်ႉ ပဵၼ် ၽူႈၵုမ်းထိင်း (ၽူႈပူၵ်ႇၶွင်း) – ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ သၽႃးလၢင်ႈ မိူင်းထႆး ဢမ်ႇယွမ်း ႁပ်ႉၵမ်ႉထႅမ် ၸွမ်း ။
ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈ ပၼ်ၶႂၢင်ႉ ယိင်းတေႃႇယိင်း ၊ ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆး ၵိၼ်ၶႅၵ်ႇၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်လႆႈ ပဵၼ်တၢင်း ၵၢၼ်ၼႆႉ တီႈၼႂ်းၵုၼ်ၶဵဝ်ဢေႊသျိူဝ်ႊ မီးမိူင်းထႆဝၼ်းလႄႈ မိူင်းၼီႇပေႃး ။ မိူင်းထႆးသမ့် တေပဵၼ်မႃး မိူင်း ထီႉ 3 ။
တီႈမိူင်းထႆးၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမီးၸႂ် ဢၼ်ပိူင်ႈၵၼ်တင်းငႅင်ႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ မၢႆမီႈပၵ်းပိူင်လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈမၼ်း မီးဝႆႉၼႂ်းလၵ်းမိူင်း ပၼ်ၸဵမ်လႂ်ယဝ်ႉသေတႃႉ ပၵ်းပိူင်တွၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်းၶဝ်ၵူပ်ႉၵူႈ တႄႇ ၼႃႈႁိူၼ်းၼႆႉတႄႉ ၸင်ႇႁႃလႆႈမႃးဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် ၵမ်းၼႆႉၵူၺ်း။
ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မိူင်းထႆးၼႆ့ ပဵၼ်ပိုၼ့်တီႈ ဢၼ်လီသုတ်း တွၼ်ႈတႃႇၵူႈႁၵ်ႉယိင်းတေႃႇယိင်း ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆးၶဝ် တေမႃးၵူပ်ႉၵူႈၵိၼ်ၶႅၵ်ႇတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၵၼ် ၼႆ လူးၵွၼ်ႇ။
ၵူၺ်းၵႃႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းငႅင်ႈလဵဝ်ၵၼ် တေမီးသုၼ်ႇ ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်လႆႈ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူင်း ထႆး လႆႈၶတ်းၸႂ် တေႃႇသူႈမႃး ၶၢဝ်းႁိုင်။ တႃႇတေမၵ်းမၼ်ႈ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈဢၼ်ၼႆ့ ႁႂ်ႈပေႃးၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ် ၼၼ့်ၵေႃႈ မိူင်းထႆး လႆႈၶတ်းၸႂ်မႃး ႁိုင်ၶၢဝ်းတၢင်း 10 ပီပၢႆ ။
တႃႇတေမၵ်းမၼ်ႈ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈဢၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ်လီ ၵမ်ႉ ထႅမ်ၸွမ်းယူႇသေတႃႉ ဢမ်ႇလႆႈလွင်ႈဢွင်ႇမၢၼ်မႃး။ ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၵဵပ်းဝႆ့ မိူဝ်ႈပီ 2023 ၼၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႃႇ 96.6% ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်မုင်ႈမွင်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈယိင်းတေႃႇယိင်း ၊ ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆး ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်လႆႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။
မိူဝ်ႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 2023 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းထႆး ၵမ်ႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ် ပၼ်ၵႂၢမ်း မၼ်ႈဝႆ့ဝႃႈ တေၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈယိင်းတေႃႇယိင်း ၊ ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆး ၵူပ်ႉၵူႈ ၵိၼ်ၶႅၵ်ႇၵၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပဵၼ် တၢင်းၵၢၼ် ၊ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ယွမ်းႁပ့်မၵ်းမၼ်ႈ ။ ၸွမ်ၽွင်းလူင် သဵတ်ႇထႃ ထဝီႊသိၼ်ၵေႃႈ ဝၢႆးသေ လႆႈႁပ်ႉတၼ်းႁဵင်း ၼႂ်းလိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ပီ 2023 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ လႆႈႁၼ်ၵမ်ႉထႅမ် ပၼ်ႁႅင်း ၸွမ်း လွင်ႈၼႆႉတႄႉတႄႉ ဝႃႈဝႃႈ ။
ၼႂ်းလိူၼ်တီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ပီ 2023 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ယိင်းတေႃႇယိင်း ၊ ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆး ၵူပ်ႉၵူႈ ၵၼ်ၼႆႉသေ လႆႈတၢင်ႇပိူင်ႇယုၵ်းယၢင်ႇၵႂႃႇတီႈ သၽႃးမိူင်းထႆး တႃႇ 4 ဢၼ် ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ တႃႇဢၼ်ၼိုင်ႈ ၼႆႉ လုၵ့်တီႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သဵတ်ႇထႃ သေတၢင်ႇၵႂႃႇ ။ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ထႅင်ႈ 3 ဢၼ်သမ်ႉ လုၵ့်တီႈ ပႃႊတီႊ ၾၢႆႇသၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉသေ တၢင်ႇၵႂႃႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ပိူင်ယုၵ်းယင်ႇ မၢႆမီႈ 4 ဢၼ်ၼႆႉ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ပဵၼ် ဢၼ်လဵဝ်သေ ယူႇတီႈ သၽႃးလၢင်ႈ မိူင်းထႆး ၸင်ႇၵမ်ႉထႅမ် မၵ်းမၼ်ႈ မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 27 လိူၼ်မၢတ်ႊၶျ် ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ။
ၸိုင်ႈမိူင်း ၼႂ်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၵုၼ်ၶဵဝ်ဢေႊသျိူဝ်ႊၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် ယင်းတိုၵ်ႉမၢႆဝႃႈ ယိင်းတေႃႇယိင်း ၸၢႆးတေႃႇၸၢႆးႁၵ်ႉၵၼ် ၵူပ်ႉၵူႈပဵၼ်ႁိူၼ်းၵၼ်ၼႆႉ ၽိတ်းပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၼႆယူႇ။
ဢၢင်ႈဢိင် – BBC
