သုၺ်ႊၸႃႊလႅၼ်ႊ တေဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း (ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်“ဝ”ဢၼ် ၺႃးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တီ့ၺွပ်း တူဝ်ဝႆ့ၼၼ့်) ဢၢပ်ႈပၼ်တီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းထႆး

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း (ႁူဝ်ၼႃႈ “ဝ” ) ဢၼ်ၺႃး မိူင်းဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇတီ့ၺွပ်းတူဝ် ဢွၵ်ႇငိုၼ်းသူး ၵႃႈႁူဝ်ဝႆ့ 2 လၢၼ့် တေႃႊလႃႊဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ မိူဝ်ႈ 30 ပီပူၼ့်မႃးၼၼ့် ယၢမ်းလဵဝ် ၶၢဝ်ႇငၢဝ်း ၶိုၼ်းၸွတ်ႇ ၽႄႈၶိုၼ်ႈမႃး တီႈၼႂ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ မိူင်းထႆးလႄႈ လၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ။

ယွၼ့်ပိူဝ်ႈ မိူဝ်ႈလိူၼ်မၢတ်ႊၶျ် ပူၼ့်မႃးၼႆ့ မိူင်းသုၺ်ႊၸႃႊလႅၼ်ႊ တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်တင်း မိူင်းထႆးဝႃႈ တေဢဝ်ငိုၼ်းဢၼ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၾၢၵ်ႇဝႆ့တီႈယေးငိုၼ်း(ပၢၼ်ႇ) မိူင်းသုၺ်ႊၸႃႊလႅၼ်ႊၼၼ့် မွပ်ႈ ဢၢပ်ႈပၼ် တီႈၼႂ်းမိုဝ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းထႆး – ဝႃႈၼႆ ။

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်းၼႆ့ ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်မီးတၢင်းၽိတ်း ထုၵ်ႇမိူင်းဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တီ့ၺွပ်း တူဝ်ဝႆ့ သေဢမ်ႇၵႃး မိူင်းထႆးၵေႃႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတီ့ၺွပ်းတူဝ်ဝႆ့ မိူၼ်ၵၼ်။

လုမ်းၾၢႆႇၽဵဝ်ႈမူၺ့်ၵၢၼ်လႅၼ်ငိုၼ်း မိူင်းထႆး(AMLO) ၵူတ်ႇထတ်းလိူင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်းသေ သိုပ်ႇၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း  ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ၸိူဝ်းၼႆ့ထႅင်ႈလႄႈ ဝၢႆးၼၼ့် ၸင်ႇလႆႈ တႄႇႁဵတ်းၶပ့်မၢႆ ဢၼ်တေယိုၼ်ႈဢၢပ်ႈငိုၼ်းၼႆ့ ယွၼ့်ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾၢႆႇမိူင်းထႆး ၵူတ်ႇထတ်း ႁၼ် ဝႃႈ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢဝ်ငိုၼ်းဢၢပ်ႈဝႆ့တီႈ ယေးငိုၼ်း(ပၢၼ်ႇ) ဢၼ်ၼိုင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းသုၺ်ႊၸႃႊလႅၼ်ႊ – ဝႃႈၼႆ။

ဝၢႆးၼၼ့်ယဝ့် မိူင်းထႆး ၸင်ႇႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်တၢင်း ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾၢႆႇမိူင်းသုၺ်ႊၸႃႊလႅၼ်ႊသေ တူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႃႈ တေဢဝ်ငိုၼ်းဢၼ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢၢပ်ႈဝႆ့တီႈယေးငိုၼ်း(ပၢၼ်ႇ) မိူင်းသုၺ်ႊၸႃႊ လႅၼ်ႊ ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ်ငိုၼ်းထႆး  76 လၢၼ့်ဝၢတ်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ မွပ်ႈပၼ်တီႈၼႂ်းမိုဝ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းထႆး – ဝႃႈၼႆ ။

ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ ပေႃးတပ့်သိုၵ်းမၢၼ်ႈယဝ့် တပ့်သိုၵ်း “ဝ” ပဵၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်ဢဵၼ် ႁႅင်းယႂ်ႇထီ့ (2) လႄႈ မီးၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် တီႈၼႂ်းၵႄႈၵၢင်မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်ဝႆ့ဝႃႈ ပဵၼ်ၸုမ်း ဢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ယႃႈမဝ်းၵမ်သေ ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး – ဝႃႈၼႆ ။

ၼႂ်းပီ 1990 ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်လုၵ့်တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈသေ ၸွတ်ႇၽႄႈထိုင် မိူင်းထႆး ၊ ႁွင်ႊၶွင်ႊ၊ ထၢႆႊဝၼ်း လႄႈ ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ ၸိူဝ်းၼၼ့် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ပဵၼ်ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ယူႇၾၢႆႇလင်သေ ယိပ်းၵမ်ဝႆ့ၼႆ ၸုမ်း Agency လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းဢမေႊရိႊၵၼ်ႊလႄႈ ထႆး ပိုတ်ႇလၢတ်ႈဝႆ့ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ့် ၼင်ႇၼႆ။

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၼႆ့ လုၵ့်တီႈ MTA သေ ၸင်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈၼႂ်း တပ့်သိုၵ်း“ဝ” ဝႃႈၼႆဝႆ့ ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ဢဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တပ့်သိုၵ်း“ဝ” ႁႅင်းယႂ်ႇၵႅၼ်ၶႅင်မႃးသေ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၵေႃႉ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး တီႈၼႂ်းၶၵ့်တွၼ်ႈ ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ ။

ၼႂ်းသၢႆတႃ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢဝ်ငိုၼ်းဢၼ်လႆႈ မႃးတီႈၵၢၼ်ၵႃႉ  ၶၢႆယႃႈမဝ်းၵမ်ၼၼ့်သေ ၵမ့်ထႅမ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်း တပ့်သိုၵ်း“ဝ” ၵႅၼ်ႇၶႅင်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး – ဝႃႈၼႆ ။

ယွၼ့်သင်လႄႈ ထႆး ယိုတ်းသိမ်းဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်းၼႆ့ ပဵၼ်သၢႆၸိူဝ့်ၶိူဝ်းၶႄႇ ဢၼ်ႁပ့် ပဵၼ်ၵူၼ်းထႆးဝႆ့။ ၼႂ်းမိူင်းထႆး မၼ်းၸၢႆး ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပရႃႊၸိတ်ႊလႄႈ ၶျၼ်ႊၶျႆး ၶျီႊဝီႊၼိတီႇ ပၼ်ႊယႃႊ။ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈသမ့် ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈပဵၼ် ဢူးၸဵင်ႇဝိၼ်း ။

မိူဝ်ႈပီ 1986 ၼၼ့် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾၢႆႇမိူင်းထႆး  တီ့လႆႈတူဝ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း တီႈၵဵင်းမႂ်ႇ ဢၼ်မီးႁိမ်း လႅၼ်လိၼ်မိူင်းထႆး – မိူင်းမၢၼ်ႈ တီႈဢၼ်တပ့်သိုၵ်း“ဝ” ပွတ်းၸၢၼ်း ပၵ်းသဝ်း ။

ဝၢႆးလင် ၺႃးတီ့ၺွပ်းယဝ့် ၼႂ်းပီ 1994 ၼၼ့် ၸင်ႇတႅပ်းတတ်းပၼ်တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ တေႃႇၸူဝ်ႈ လူၺ်ႈလိူင်ႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ မႅတ်ႇတႃႊၽႅတ်ႇတမိၼ်း ၊ တေႃႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၶဝ်ႈတီႈၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ၵၢၼ်လႅၼ်ငိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆ့ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ပၢႆႈလွတ်ႈၵွၼ်ႇၼႃႈ တေၺႃးၺွပ်းၶင်ၶွၵ်ႈ ။

မိူဝ်ႈၽွင်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း လၵ့်ပၢႆႈႁၢႆတူဝ်ဝႆ့ယူႇၼၼ့် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း မိူင်းထႆးၶဝ် သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ် ၵူတ်ႇထတ်းထႅင်ႈ ။ ဝၢႆးသေ လႆႈမႃးၶၢဝ်းတၢင်းၸမ် 10 ပီ  မိူဝ်ႈပီ 2001 ၼၼ့် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾၢႆႇမိူင်း ထႆး ၸင်ႇႁုပ်ႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢၼ်ၵိုင်ႇငိုၼ်းထႆး မွၵ်ႈ 100 လၢၼ့်ဝၢတ်ႇ ။

မိူဝ်ႈၼၼ့် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း မိူင်းထႆးၶဝ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၼႂ်းဢၼ်ႁုပ်ႈသိမ်းဝႆ့ၼၼ့် ပႃးႁိူၼ်းၶိုၵ့်ၶႅမ့် လင် ယႂ်ႇလူင် ၶွင် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢၼ်မီးဝႆ့တီႈ ၵဵင်းမႂ်ႇလႄႈ ၵုင်းထဵပ်ႈ ၊ လူတ်ႉၵႃး ၊ လွၵ်းတီႈလိၼ် ၊ ၶိူင်ႈၶူဝ်း ႁွႆးတိုဝ်း ၵႅဝ်ႈသႅင်ငိုၼ်းၶမ်းလႄႈ သဵၼ်ႈမၢႆယေးငိုၼ်း(ပၢၼ်ႇ) ႁိမ်းၸမ် 100 ၸိူဝ်းၼႆ့ – ဝႃႈၼႆ။

ထိုင်မႃး ပီ 2002 ၼၼ့် မိူင်းထႆး ႁုပ်ႈသိမ်းၶိုၼ်း လွင်ႈဢၼ်ပၼ်ၶႂၢင့် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းထႆး။

မိူဝ်ႈပီ 1993 ၼၼ့်သမ့် ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ ပဵၼ်မိူင်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်တၢင်ႇလိၵ်ႈ တီႈလုမ်းတြႃး တႃႇ ဢဝ်တၢင်းၽိတ်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း လူၺ်ႈလိူင်ႈၵႃႉၶၢႆယႃႈမဝ်းၵမ် ။ ထိုင်မႃး ပီ 2003 ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇၵၢၼ် ငိုၼ်းတွင်း မိူင်းဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ မၵ်းမၼ်ႈ တပ့်သိုၵ်း“ဝ” ပဵၼ်ၸုမ်းယႂ်ႇလူင် ဢၼ်ၵႃႉၶၢႆယႃႈ မဝ်းၵမ် တေႃႇၼွၵ်ႈမိူင်း။ ၼႂ်းလိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ ပီ 2005 ၼၼ့်ၵေႃႈ လုမ်းတြႃးၸႄႈတွၼ်ႈ ပွတ်းဝၼ်း ဢွၵ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈဝဵင်းၼယူးယွၵ့် ၊ မိူင်းဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ တၢင်ႇလိၵ်ႈထႅင်ႈ ၵမ်းထူၼ်ႈ (2) တႃႇဢဝ်တၢင်း ၽိတ်း ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ။

ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈ ဢၼ်တၢင်ႇၵမ်းထူၼ်ႈ (2) ၼၼ့် လိူဝ်သေ တူဝ်ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်းယဝ့် ပႃးမႃးထႅင်ႈ ၼွင့်ၸၢႆး လႄႈ ပီႈၸၢႆး ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ယဝ့်ၵေႃႈ ပဝ်း သွင်ပီႈၼွင့် ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸၼ့်သုင် တီႈၼႂ်းတပ့် သိုၵ်း“ဝ”။

ၼႂ်းပီၼၼ့်ၵူၺ်း ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ သင်ၽူႈလႂ်ၽႂ် ပၼ်ၶၢဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ့် တီ့ၺွပ်းလႆႈတူဝ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၸိုင် တေတွၼ်ႈပၼ်ငိုၼ်းသူး တႃႇ 2 လၢၼ့်ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊတေႃႇလႃႇ – ဝႃႈၼႆ ။

လွင်ႈဢၼ်ဢမေႊရိၵၼ်ႊ လၢတ်ႈဝႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်“ဝ” ပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈၼႆသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တီ့ၺွပ်း ၼၼ့် ပဵၼ်လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ႇလၢႆလၢႆၵူၺ်း။ သဵၼ်ႈမၢႆၸိူဝ်းၼၼ့်ၵေႃႈ ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ၵွၼ်ႇၼႃႈ “ဝ” တေပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၼႃႈလိၼ် “ဝ” ပဵၼ်ပိုၼ့်တီႈ ဢၼ်လွတ်ႈႁၢမ်းယႃႈမဝ်းၵမ် ထႅင်ႈ 2 လိူၼ် ၼၼ့်ၵူၺ်းၼႆ ဢူးဢွင်ႇမိၼ့် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ပေႃႊလိတ်ႉပိဝ်ႊရူဝ်ႊ  တပ့်သိုၵ်း“ဝ” ယၢမ်ႈလၢတ်ႈတီႈ ၽူႈ ထတ်းလိၵ်ႈ (editor) ၶၢဝ်ႇ BBC ၵေႃႉၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2014 ၼင်ႇၼႆ ။

“ဝိူၺ်ႉ” ၶဝ်ပီႈၼွင့်လႄႈ တပ့်သိုၵ်းဝႃႉ UWSA ႁဵတ်းႁိုဝ်သေ မီးလွင်ႈၵွင့်သၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း မီးပီႈဢၢႆႈလူင် ၵေႃႉၼိုင်ႈ လႄႈ ၼွင့်ၸၢႆး ၵေႃႉၼိုင်ႈ ။ ပီႈဢၢႆႈလူင် ၸိုဝ်ႈႁွင့် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇလူင် ၊ ၼွင့်ၸၢႆး ၸိုဝ်ႈႁွင့်  ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇယိၼ်ႇ ။

လွင်ႈ“ ဝိူၺ်ႉ” ၶဝ်ပီႈၼွင့် မီးလွင်ႈၵွင့်သၢၼ် ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်တင်း တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉၼႆ့ တႄႇဢဝ်တီႈ ဝၢႆးလင် ၸုမ်း“ဝႃႉ” ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ တီႈပႃႇတီႇ ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ့်မိူင်းမၢၼ်ႈ (ပၵပ) ၼၼ့်ဝႃႈၼႆဝႆ့ ။ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း ၸုမ်းဝႃႉၼႆ့ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း ၸွမ်းၵၼ်တၢင်း ၸုမ်းပၵပ ယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ထိုင်မႃးပီ 1989 လိူၼ်ဢေႊပ ရိူဝ်ႊ ၸုမ်းဝႃႉ ၶိုၼ်းယိုတ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇ တီႈၸုမ်းပၵပ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ပႃႇတီႇၶွတ်ႇလိူတ်ႈ မိူင်းဝႃႉၽွမ့်ႁူမ်ႈ (UWSP) သေ တပ့်သိုၵ်းသမ့်ပဵၼ် (UWSA)။

ၽူႈၵေႃႉဢၼ် ယၢမ်ႈႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾၢႆႇၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈ ၶၢဝ်ႇ BBC ဝႃႈ – မိူဝ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇတီႈပၵပၼၼ့် လႆႈၶိူင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း ။ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ငိုၼ်းတွင်း ၸိူဝ်းၼႆ့ ဢမ်ႇလႆႈသင်သေဢိတ်း။  ဢၼ်လူဝ်ႇသမ်ႉပဵၼ်ငိုၼ်းတွင်း။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇ လူင် ၸင်ႇႁွတ်ႈမႃးတီႈ ပၢင်သၢင်းသေ မႃးဢုပ်ႇၵုမ်ဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇဝႃႉၶဝ် တေၽွမ့်ႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈၼၼ့် တေ လူဝ်ႇၶမ်းႁႃႉ ၊ လူဝ်ႇငိုၼ်း တေႃႊလႃႊ –  ဝႃႈၼႆ။

ႁဵတ်းၼၼ်သေ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇလူင်ၵေႃႈ ၸင်ႇၶဝ်ႈပႃးမႃး တီႈၼႂ်းၸုမ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸၼ့်သုင် ၾၢႆႇၵၢၼ်မိူင်း တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ ဢၼ်ႁွင့်ဝႃႈ ပေႃႊလိတ်ႉပိဝ်ႊရူဝ်ႊ (ပေါ်လစ်ဗျူရို)။

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇလူင် ႁပ့်ပုၼ်ႈၽွၼ်းပဵၼ် ၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်း ၾၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်း ။ ၼႂ်းၽူႈၶဝ်ႈ ၵေႃႇမတီႇ 6 ၵေႃႉ ဢၼ် လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တႃႇတပ့်ႁူမ်ႈႁွမ်းၸိူဝ်းၼၼ့်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးမၼ်းၸၢႆး ၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၼ်းၸၢႆး ဢမ်ႇပေႃးၵႆ့ၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် ၵႃႈႁိုဝ် ။ ပေႃးမီး လွင်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးလႄႈ ငိုၼ်းတွင်းၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေႁၼ် မၼ်းၸၢႆး ၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ၸွမ်း – ဝႃႈၼႆ။

ငဝ်ႈငုၼ်းတပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ (UWSA) ၼႆ့ ပၵ်းဝႆ့တီႈ ဝဵင်းပၢင်သၢင်း(ပၢင်ၶမ်း) ၊ မိူင်တႆးပွတ်းႁွင်ႇ ၊ လႅၼ်လိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈ – မိူင်းၶႄႇ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတုင် ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ၊ လႅၼ်လိၼ် မိူင်း မၢၼ်ႈ – မိူင်းထႆး ၼၼ့်ၵေႃႈ မီးတပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ ပွတ်းၸၢၼ်း 171 ပၵ်းသဝ်းဝႆ့ ။

ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ ၶဝ်တႄႉ ၸဵမ်ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်း ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁွင့်ဝႃႈ ၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း ဝႃႉ ၼႆ ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်ၵူၺ်း။

ၶိူဝ်း ဝိူၺ်ႉ ၶဝ်ပီႈၼွင့်ၼႆ့ တူင့်ၼိုင်ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်မိူင်းထႆး ၵဵင်းမႂ်ႇလႄႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း ၸိူဝ်း ၼႆ့သေ ၺႃးတီ့ၺွပ်းလူၺ်ႈလိူင်ႈၵႃႉၶၢႆယႃႈမဝ်းၵမ်။ ၶဝ်ပီႈၼွင့်ၼႆ့သမ့် ၶဝ်ႈပႃး တီႈၼႂ်းတပ့်သိုၵ်းၸိူဝ့် ၸၢတ်ႈဝႃႉ (WNA) ဢၼ်ပဵၼ် မႁႃႇသၢင်း ဢွၼ်ႁူဝ် ( မႁႃႇသၢင်းၼႆ့ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸဝ်ႈၾႃႉ ဢၼ်လူ့သဵင်ႈ သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ တီႈၼႂ်းမိူင်းထႆး) ။

ဝၢႆးလင်ၼၼ်ယဝ့် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၸင်ႇႁွတ်ႈမႃးတီႈၼႂ်း MTA ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇ ဢွၼ်ႁူဝ်သေ ပဵၼ် ၽူႈ ၸတ်းၵၢၼ် ၾၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်း ။ ဝၢႆးလင် ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၼႂ်း MTA ယဝ့် ၸင်ႇၶိုၼ်းၵႂႃႇ ႁူမ်ႈမိုဝ်း ၵၼ်တင်း UWSA ။

ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၾၢႆႇၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းဝႃႉၼၼ့် လၢတ်ႈဝႃႈ – ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇလူင် ဢမ်ႇသိုပ်ႇႁဵတ်း ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ပၼ်တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉယဝ့် ၊ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်ၵႂႃႇႁိုင်ယဝ့် – ဝႃႈၼႆ ။

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇလူင်ၼႆႉ လူ့သဵင်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈပီ 2020  ပၢင်ၸႃႇပၼ မၼ်းၸၢႆးၵေႃႈ ၸတ်းႁဵတ်း တီႈဝဵင်းပၢင်သၢင်း ၵူၺ်း။

ၾၢႆႇၸွပ်ႇၶၢဝ်ႇလႄႈ ၽဵဝ်ႈမူၺ့်ယႃႈမဝ်းၵမ် (DEA)  ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ လၢတ်ႈဝႃႈ –  ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇယိၼ်ႇ ၼွင့် ၸၢႆး ၵေႃႉလဵၵ့်သုတ်း ၼႂ်းၶိူဝ်း “ဝိူၺ်ႉ” ၶဝ်ပီႈၼွင့်ၼႆ့ ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်း ၼႂ်းၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ် ၶွင် တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ ပွတ်းၸၢၼ်း – ဝႃႈၼႆ ။

လွင်ႈၼႆႉ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်ယၢမ်ႈလႆႈႁပ့်သူးၶၢဝ်ႇ ၵူႈမိူင်းမိူင်း  ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈ ယိုၼ်ယၼ် လၢတ်ႈတီႈၶၢဝ်ႇ BBC ဝႆ့ ယူႇမိူၼ်ၵၼ်။

 ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း  တိုၵ့်လမ်ႇလွင်ႈတႃႇ “ဝႃႉ” ယူႇႁိုဝ်

လွင်ႈဢၼ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ႁပ့်ပုၼ်ႈၽွၼ်းပဵၼ် ၽူႈမီးၸၼ့်သုင် ၾၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်းၼႆ့ ပဵၼ်ၼႂ်းပီ 2004 -2007 ၼႆ  ပႃႊထေႊလ် လိတ်ႊၼႃႊ ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ မိူင်းသုၺ်ႊတိၼ်ႊ ဢၼ်လူင့်လႅၼ်ႇ လွင်ႈ “တႆး” လႄႈ “ ဝႃႉ” လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ ။

မၼ်းၸၢႆးလၢတ်ႈဝႃႈ- ဝၢႆးလင်ၼႆႉမႃး ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၶိုၼ်းဢဝ် ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၼၼ့် ယိုၼ်ႈမွပ်ႈ ဢၢပ်ႈပၼ်တီႈ  ပဝ်းယဵဝ်ႇလႅင် ဢၼ်ပဵၼ် ၼွင့်ၸၢႆး ပဝ်းယူဝ်ႇၶျႅင် (ၽူႈမီးၸၼ့်သုင် UWSP/UWSA ယူႇယၢမ်းတေႃႈလဵဝ်) ၼႆ့ – ဝႃႈၼႆ ။

ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၺႃးဢမေႊရိႊၵၼ်ႊလႄႈ မိူင်းထႆးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တီ့ၺွပ်းတူဝ်ဝႆ့သေတႃႉ တီႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ လႄႈ မိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉ မၼ်းၸၢႆးၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈ ဢူးၸဵင်ႇဝိၼ်းသေ တိုၵ့်ၵႂႃႇမႃးမိူၼ်ၵဝ်ႇယူႇ – ဝႃႈၼႆ ။

မိူဝ်ႈ “ဝႃႉ” ၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးငမ်းယဵၼ် ၶွပ်ႈတဵမ် (30) ပီၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်တူဝ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၵေႃႉၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ၸိုင်ႈမိူင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸူ့ၵျီႇ ၊ ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ၊ ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ၶိၼ်ႇၺုၼ့် (ၽူႈမီးၸၼ့်သုင် ၾၢႆႇၸွပ်ႇၶၢဝ်ႇသိုၵ်း)  ႁႂ်ႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ပွႆး လႆႈႁူႉၼင်ႇၼႆ ။

မိူဝ်ႈၽူႈတၢင်တူဝ် ၾၢႆႇတပ့်သိုၵ်းလႄႈ ၽူႈတၢင်တူဝ် ဝႃႉ ႁူပ့်ထူပ်းၵၼ် တီႈပၢင်ႁူပ့်ထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်း ၸႄႈ တွၼ်ႈယုၼ်ႊၼၢၼ်ႊ မိူင်းၶႄႇ ၼႂ်းပီ 2019 ၼၼ့်ၵေႃႈ တူဝ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၽိတ်ႈမွၵ်ႇတေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်း ၸူ့ၵျီႇ ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ ၼႂ်းပိုၼ့်တီႈ ဝႃႉ ၵုမ်းၵမ်ၼႆ ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ ယၢမ်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈတီႈသိုဝ်ႇ ၶၢဝ်ႇ ၼႂ်းမိူင်း ပႃးၸဵမ် ၶၢဝ်ႇ BBC ဝႆ့ၼင်ႇၼႆ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းပပ့်မၢႆတွင်း ပၢင်ပွႆးဢဝ်ငမ်းယဵၼ် ၶွပ်ႈတဵမ် (30) ပီ “ဝႃႉ” ၼၼ့် ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်မီးပႃး ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း။

တွၼ်ႈတႃႇ တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉၼၼ့် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၵေႃႇတင်ႈ ႁူင်းၵၢၼ် “တေႃႇတႃႇဝုၼ်း” ဝၢႆးမႃး လႅၵ်ႈၸိုဝ်ႈ ပဵၼ် “ႁူင်ပၢင်း” ။ မိူဝ်ႈပီ 1990 ၼၼ့်သမ့် ႁူမ်ႈၵၼ်တင်း ၽူႈမီးၸၼ့်သုင် ၼႂ်းတပ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်သေ ၵႃႉၶၢႆ သႅင်ၶဵဝ်ၼႆ ၸုမ်းမိူင်းဢၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇလၢႆလၢႆမိူင်း ႁၢႆးငၢၼ်းဝႆ့ၼင်ႇၼႆ ။

ၽူႈထတ်းသၢင်ၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်း ၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉဝႃႈ လွင်ႈဢၼ် ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢမ်ႇႁပ့် တီႈယူႇ ပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸၼ့်သုင်ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉၼၼ့် မီးယူႇ 2 လွင်ႈ ။

ထီႉၼိုင်ႈတေ့ ယွၼ့်ဝႃႈ ၶိူဝ်း “ဝိူၺ်ႉ” ၶဝ်ပီႈၼွင့်ၼႆ့ ပႃးလိူတ်ႈၶႄႇ ဝႆ့ၶိုင်ႈၼိုင်ႈ ။ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် တေမႃး ႁပ့်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸၼ့်သုင်ၾၢႆႇၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉၼၼ့်သမ့် တေလႆႈပဵၼ် ၼိူဝ့်လိူတ်ႈၸိူဝ့်ၶိူဝ်း ဝႃႉ ၸႅတ်ႈၸႅတ်ႈ။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈတႄႉ ယွၼ့်ဝႃႈ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း တိုၼ်းၶႂ်ႈယူႇၾၢႆႇလင်ၵူၺ်း ။ ဢမ်ႇၶႂ်ႈ ပိုတ်ႇတူဝ် ႁႂ်ႈၵူၼ်း တင်းၼမ်ႁူႉၸၵ်း။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၶႅပ်းႁၢင်ႈမၼ်းၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇသူႈလႆႈႁၼ်ၼႆ – ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်လူင့်လႅၼ် လွင်ႈဝႃႉၼၼ့် လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ ။

မိူဝ်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ BBC တွင်ႈထၢမ် ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉဝႃႈ ယၢမ်းလဵဝ် ၸွင်ႇ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း တိုၵ့်ႁပ့် ပုၼ်ႈၽွၼ်းပဵၼ် ၽူႈမီးၸၼ့်သုင် ၾၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်းယူႇႁိုဝ်ၼႆၼၼ့် ၵူၺ်းတွပ်ႇၶိုၼ်းပွတ်းပွတ်းဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉၸွမ်း – ဝႃႈၼႆၵူၺ်း ။

ပႅၵ့်သမ့်ဝႃႈ ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၼႄတူဝ်သေတႃႉၵေႃႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉၼၼ့် တႄ့ မၼ်းတိုၵ့်ၶဝ်ပႃးဝႆ့ တီႈၼႂ်းၶၵ့်တွၼ်ႈ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈယူႇၼႆ ၽူႈထတ်းသၢင်ၶဝ် ၵမ်ႈၽွင်ႈ လၢမ်း ၶၢတ်ႈဝႆ့ ၼင်ႇၼႆ။

ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း ၵေႃႉဢၼ် ယၢမ်ႈႁူပ့်ထူပ်းၵၼ်တင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ဝႃႉ ၶဝ် မိူဝ်ႈပီပူၼ့်မႃးၼၼ့် လၢတ်ႈဝႃႈ – ဝိူၺ်ႉသႅဝ်ႇၵင်း ၼႆ့ တေႃႈလဵဝ် ဢႃယုမီးၼႂ်း 82 ပီယဝ့်။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈပေႃးဝႃႈ ၵိုတ်း လိုဝ်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်းၵႂႃႇပႅတ်ႈ တင်းမူတ်းၼႆတႄႉပႆႇၸႂ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မၼ်းတိုၵ့် သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ဝႆ့ယူႇ – ဝႃႈၼႆ။

ဢၢင်ႈဢိင် – BBC