လၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈ မွၵ်ႇလီႇလီႇ (Lily)

သႅၼ်းၸိူဝ့်ၽၼ်း မွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ တင်းမူတ်း မီး 100 ပၢႆ ။ မွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ ပဵၼ်တူၼ်ႈမွၵ်ႇမဵဝ်း ဢၼ်သွမ်ႈငၢႆႈ/ ၽုၵ်ႇငၢႆႈ ။ သီမွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ တေမီးသီၶၢဝ် ၊ သီလိူင် ၊ သီၶွင်ႇ ၊ သီလႅင်လႄႈ သီၵမ်ႇ ။ ၾၢင်ႁၢင်ႈ ၼိူဝ်လူင်ႇမွၵ်ႇၼၼ့် တေမီးပႃး တုမ်မဵတ့်ဢွၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ်) ပဵၼ်သဵၼ်ႈဢွၼ်ႇ ဝႆ့ၸွမ်း။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းမႆႈ မႃး ၼႆ ႁူၺ်ႇၸိူဝ့်ၽၼ်း ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းမၢၵ်ႇမၼ်းၼၼ့် တေၵႄႇသေသုၵ်းဝႆ့။ ၶၢဝ်းယၢမ်း တႃႇတူၼ်ႈမွၵ်ႇ တေငူင်းဢွၵ်ႇမႃး တီႈႁူၺ်ႇၸိူဝ့်ၽၼ်းၼၼ့်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။

လၢႆးလိူၵ်ႈၸိူဝ့်ၽၼ်း

တီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ ၵမ်ႈၼမ် တေဢွၼ်ၵၼ်လိူၵ်ႈၽုၵ်ႇ ၸိူဝ့်ၽၼ်း မွၵ်ႇလီႇလီႇသီၶၢဝ် ယွၼ့်ဝႃႈ ၵႃႈၸိူဝ့်ၽၼ်း သၢင်ႇထုၵ်ႇ (ဢမ်ႇၵႃႈ) ယဝ့်ၵေႃႈ ၼိုင်ႈၵၢၼ်ႈၼႆ့ မီးလူင်ႇမွၵ်ႇဢွၵ်ႇမႃး တင်းၼမ်။

လိူဝ်ၼၼ့် တီႈငဝ်ႈတူၼ်ႈမွၵ်ႇၼၼ့် တေမီးပႃးတုမ်ႇ ဢၼ်လဵၵ့်လဵၵ့်ဢွၼ်ႇ ငူင်းဢွၵ်ႇမႃးၸွမ်းထႅင်ႈ ။ ၸိူဝ့်ၽၼ်း မၢင်ဢၼ်သမ့် တေလႆႈႁၼ် တုမ်ႇဢၼ်ငူင်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ့် မီးၼိူဝ်လိၼ်သေ  မၢင်သႅၼ်းသမ့် တေလႆႈႁၼ် မီးတီႈၼႂ်းလိၼ်။ ၵမ်ႈၼမ်တႄႉ ႁၢၵ်ႈမွၵ်ႇဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆႈ ဢၼ်မီးတီႈ ငဝ်ႈတူၼ်ႈမွၵ်ႇၼၼ့် တေယဵၼ်းပဵၼ် တုမ်ႇဢွၼ်ႇသေငူင်းဢွၵ်ႇမႃး။ လုၵ့်တီႈၼၼ်ႈသေ ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈဢွၵ်ႇမႃး ပဵၼ်တူၼ်ႈ မွၵ်ႇဢၼ်မႂ်ႇ ။

သႅၼ်းၼင်လိၼ်

တေလႆႈပဵၼ်လိၼ် ဢၼ်မီးထၢတ်ႈၼမ့် လႆလႆႈလီ( pH 5 ဢမ်ႇၼၼ် ၾၢႆႇတႂ်ႈ 5.6) ။ တေလႆႈပဵၼ် တီႈဢၼ်မီးႁူမ်ႈ ဢိတ်းဢိတ်း။ မွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ လႆႈၸႂ်တီႈဢၼ် ယမ်းမိုၵ်းၼႆသေတႃႉ သင်ပဵၼ်တီႈ ဢၼ်ၼမ့်ယိုင်ႈဝႆ့ယူႇ တႃႇသေႇတႄႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၽုၵ်ႇသွမ်ႈ။

လွၵ်းလၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈ

မွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ ဢဝ်ၸိူဝ့်ၽၼ်းသေ ၽုၵ်ႇၵေႃႈလႆႈ (ဢမ်ႇၼၼ်) ဢဝ်ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇသေ ၽုၵ်ႇၵေႃႈလႆႈ။ ၵမ်ႈၼမ်တႄႉ တေဢဝ်ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇသေ ၽုၵ်ႇ။

မိူဝ်ႈၽွင်း ဢဝ်ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇသေ ၽုၵ်ႇၼၼ့် တီႈဢေႇသုတ်း သႆႈၸိူဝ့်ၽၼ်းႁူဝ်မွၵ်ႇ တေလႆႈမီး 3 ထတ်း ။ ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်ၶုတ်းမႃးၼၼ့် တေလႆႈၽုၵ်ႇၸွမ်း ၵမ်းလဵဝ်။ ယဝ့်ၵေႃႈ ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်ၶုတ်းမႃး ၼၼ့် တေလႆႈဝႆ့တႂ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈတၢင့်မႆႈ (အပူချိန်) 10 -15 တီႇၵရီႇ ၸိၼ်ႇတီႇၵရိတ့် ၊ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ဝႆ့တီႈ ဢၼ်လႅတ်ႇ/ ၵၢင်ဝၼ်းထွင်ႇသႂ်ႇႁႅင်း။ တေလႆႈသႂ်ႇဝႆ့ ၼႂ်းထူင်ပလၢတ့်သတိတ့်သေ ပိုတ်ႇပၢၵ်ႇမၼ်းဝႆ့ ။

ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်သႂ်ႇဝႆ့ ၼႂ်းထူင် ပလၢတ့်သ်ၸတိတ့် ဢၼ်ပိုတ်ႇပၢၵ်ႇဝႆ့ၼၼ့် သင်ဝႃႈဝႆ့တီႈ တၢင့်မႆႈ (အပူချိန်) 0 -2 တီႇၵရီႇၸိၼ်ႇတီႇၵရိတ့်ၸိုင် ဝႆ့ႁိုင်လႆႈထိုင် 2 ဝူင်ႈ ။ သင်ဝႃႈဝႆ့တီႈတၢင့်မႆႈ (အပူချိန်) 2-5 တီႇၵရီႇ ၸိၼ်ႇတီႇၵရိတ့်သမ့် ဝႆ့လႆႈထိုင် 1 ဝူင်ႈၵူၺ်း။

လုၵ်း/ လွၵ်းဢၼ် တေၽုၵ်ႇမွၵ်ႇၼၼ့် သင်ဝႃႈ ၶုတ်းဝႆ့ႁိုင် ဢမ်ႇၼၼ် ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်တေၽုၵ်ႇၼၼ့် သင်ဝႃႈ သိမ်းဝႆ့ တီႈတၢင့်မႆႈ (အပူချိန်) ဢၼ်သုင်ႁႅင်း၊ သိမ်းဝႆ့ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်း ပၵ်းပိူင်သေ ဢဝ်မႃးၽုၵ်ႇ ၼႆၸိုင် ၵၢၼ်ႈမွၵ်ႇ တေပွတ်းလႄႈ လူင်ႇမွၵ်ႇ တေဢမ်ႇၵီႈဢွၵ်ႇၼမ်။

မွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ သင်ဝႃႈ တေၽုၵ်ႇၼႂ်းလိူၼ်ၻီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊၸိုင် ထုၵ်ႇလီလိူၵ်ႈၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်သႆႈၸိူဝ့် ၽၼ်းမီး 3 ထတ်း ၼႆသေတႃႉ သင်တေၽုၵ်ႇၼႂ်းၶၢဝ်းမႆႈ မိူၼ်ၼင်ႇ လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊၼႆႉတႄႉ ထုၵ်ႇလီ လႆႈလိူၵ်ႈ ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်သႆႈၸိူဝ့်ၽၼ်း မီး 4 – 5 ထတ်း ၸင်ႇတေသၢင်ႇထုၵ်ႇ ။

ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇဢၼ်တေၽုၵ်ႇၼၼ့် ထုၵ်ႇလီလႆႈပဵၼ် ဢၼ်မီးႁၢၵ်ႈၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဢမ်ႇမီးမူင်ႈမႅင်း တၢင်းပဵၼ်သင်။ တၢင်းၵႂၢင်ႈ တၢင်းၵႅပ်ႈ လွၼ်မွၵ်ႇ လႄႈ တေလႆႈႁၢင်ႇၵႆၵၼ် ၵႃႈႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ့် တေလႆႈ ဢိင်ၼိူဝ် သႆႈၸိူဝ့်ၽၼ်း ႁူဝ်မွၵ်ႇသေ တႅပ်းတတ်းၵႂႃႇ။ ၼင်ႇႁိုဝ် ႁၢၵ်ႈမွၵ်ႇ တေႁုၼ်ႈမုၼ်း ယႂ်ႇလႆႈလီၼၼ့် တေလႆႈဢဝ် ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမီး မူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ်သင်သေၽုၵ်ႇ။

ၵွၼ်ႇတေၽုၵ်ႇမွၵ်ႇၼၼ့် တေလႆႈဢဝ် ယႃႈၶႃႈၸိူဝ့်သႃးသေဢၼ်ဢၼ် ဢွႆတီႈၼိူဝ်လွၼ်မွၵ်ႇဝႆ့သေ ဢဝ် သႂ်ႇလေႃး လိၼ် ဢၼ်မီးၾၢႆႇၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼၼ့် ဢိတ်းဢိတ်း ။ သင်ႁဵတ်းၼႆၸိုင်မၼ်းတေၸွႆႈ ႁႄႉၵင်ႈ ပၼ် လွင်ႈၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇၼဝ်ႈလႄႈ လွင်ႈလိၼ်သႃး – ၸိူဝ်းၼႆ့ ။

ၵွၼ်ႇတေၽုၵ်ႇမွၵ်ႇၼၼ့် တေလႆႈဢဝ် ၶီႈဝူဝ်းဢၼ်ၼဝ်ႈဝႆ့လီလီ 2 တၢၼ်ႇ ဢွႆပၼ်တီႈၼိူဝ်လွၼ်မွၵ်ႇ ။ လွင်ႈထုၵ်ႇလီၾၢင့် ဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ တေလႆႈဢဝ်ၼမ့်ႁူတ်းဝႆ့ပၼ် တီႈၼိူဝ် လွၼ်မွၵ်ႇ 6 ၸူဝ်ႈမူင်း ၵွၼ်ႇၼႃႈ တေၽုၵ်ႇမွၵ်ႇ။ လိၼ်ဢၼ်ၽုၵ်ႇမွၵ်ႇၼၼ့် တေလႆႈၵတ်းယဵၼ်ဝႆ့ ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ထုၵ်ႇလီလႆႈ ၽုၵ်ႇ ၶၢဝ်းယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် ဢမ်ႇၼၼ် တၢမ်းၶမ်ႈ ။ 

တူၼ်ႈမွၵ်ႇလီႇလီႇၼႆ့ လႆႈၸႂ်သၢႆလႅင်းလႅတ်ႇသေတႃႉ ႁူဝ်မွၵ်ႇသမ့် လႆႈၸႂ်ၾိင်ႈၾႃႉ ဢၼ်ၵတ်း။ ၵွပ်ႈ ၼၼ် တၢင်းလိုၵ်းလွၼ်မွၵ်ႇၼၼ့် တေလႆႈမီး 6 ထတ်း ။ ပေႃးၶုတ်း ႁဵတ်းပၼ်လွၼ်မွၵ်ႇ မၼ်းလိုၵ်းၸိုင် တေႁႄႉၵင်ႈပၼ် ၼင်ႇႁိုဝ် ႁူဝ်မွၵ်ႇတေဢမ်ႇမႆႈသေဢမ်ႇၵႃး တေၸွႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ တူၼ်ႈလမ်းမွၵ်ႇ ၵႅၼ်ႇၶႅင်လီ ။

လၢႆးၵူမ်လိၼ် 

မိူဝ်ႈတႄႇၽုၵ်ႇယဝ့်ၼၼ့် တေလႆႈဢဝ်ၽိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵႅပ်ႇၶဝ်ႈပိူၵ်ႇသေ ႁူမ်ႇဝႆ့ပၼ် ။ မၼ်းတေၸွႆႈ ႁႄႉၵင်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈလိၼ်ႁႅင်ႈလႄႈ မႆႈႁႅင်း။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇတုမ့်တိူဝ့် ႁၢၵ်ႈမွၵ်ႇၼၼ့် မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈ ႁူဝ်မွၵ်ႇ ၼၼ့် တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ် လိၼ်ၵူမ်သေ တဵၵ်းသႂ်ႇႁႅင်းႁႅင်း။

သင်ဝႃႈ တၢင့်မႆႈသုင်ႁႅင်းၼႃႇၼႆၸိုင် တေၸၢင်ႈတုမ့်တိူဝ့် ႁူဝ်မွၵ်ႇ။ လိၼ်ဢၼ်တေဢဝ်မႃး ႁူမ်ႇၵူမ် ၼၼ့်ၵေႃႈ တေလႆႈတူၺ်းလီလီ ယႃႇပေႁႂ်ႈမၼ်းမီးႁွႆ ။

လွၵ်းလၢႆးလုမ်းလႃးလႄႈ ၽဵဝ်ႈပႅတ်ႈတူၼ်ႈယိူဝ်ႈယႃႈ

ယႃၶႃႈတူၼ်ႈယိူဝ်ႈယႃႈၼႆ့ တေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ တုမ့်တိူဝ့် လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ႁူဝ်မွၵ်ႇ လႄႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလႆႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ။ မိူဝ်ႈၽွင်း တူၼ်ႈမွၵ်ႇ ငူင်းဢွၵ်ႇၼေႃႇမႃးၼၼ့် တေလႆႈဢဝ်မိုဝ်းသေ မၢႆ ပၼ် တူၼ်ႈယိူဝ်ႈယႃႈ ၸွမ်းၼႂ်း ၵႄႈ တူၼ်ႈမွၵ်ႇ ။

လွၵ်းလၢႆးသႂ်ႇၽုၼ်ႇထၢတ်ႈ

မိူဝ်ႈၽွင်း တူၼ်ႈမွၵ်ႇတႄႇငူင်းဢွၵ်ႇၼေႃႇမႃးလႄႈ မိူဝ်ႈႁၢၵ်ႈတူၼ်ႈမွၵ်ႇ တႄႇယႂ်ႇမႃးၼၼ့် ဢမ်ႇသႂ်ႇ ၽုၼ်ႇထၢတ်ႈ (မေႇဢေႃးၸႃႇ) ၵေႃႈလႆႈ ။

တႄႇဢဝ် ဝၼ်းၽုၵ်ႇၼၼ့်မႃး တေႃႇထိုင်ပေႃးတဵမ် 3 ဝူင်ႈ ၊ တႄႇဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ႁၢၵ်ႈမၼ်း ၸပ်း မၼ်ႈ ယဝ့်ၼၼ့် တေလႆႈႁုတ်းပၼ်ၼမ့်ၽုၼ်ႇထၢတ်ႈ ဢၼ်မီးထၢတ်ႈ ပူဝ်ႇတႅတ့် (ထၢတ်ႈၵိူဝ်) ၼမ် ၼၼ့် 2 ဝူင်ႈ 1 ပွၵ်ႈ ။

သင်ဝႃႈ တၢင်းသုင် တူၼ်ႈမွၵ်ႇ မီး 1 ထတ်း/ ပေႇၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ် တူၼ်ႈမွၵ်ႇ တေဢမ်ႇလူမ့်ၵႂႃႇၼၼ့် တေလႆႈဢဝ် ၸိူၵ်ႈမတ့်သေ ထိင်းဝႆ့ပၼ်။

ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်း မွၵ်ႇၵီႈမႃးသေ တေတႅပ်းၼၼ့် တေလႆႈဝႆ့ 3 ပုၼ်ႈ 1 ပုၼ်ႈ တူၼ်ႈမွၵ်ႇသေ ၸင်ႇတႅပ်း ။ မၼ်းတေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶူဝ့်မွၵ်ႇ ဢၼ်တေဢွၵ်ႇမႃးၼၼ့် ယႂ်ႇၶႅမ့်လီသေဢမ်ႇၵႃး တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ထၢတ်ႈဢႁႃႇရ ၶဝ်ႈၵႂႃႇထိုင် တီႈတုမ်ႇမွၵ်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းလိၼ်ၼၼ့်သေ တေပဵၼ်လွင်ႈၵမ့်ၸွႆႈတႃႇမွၵ်ႇ ၸိူဝ်း ဢၼ်တေၵီႈမႃးထႅင်ႈ ဝၢႆးလင်။

တီႈငဝ်ႈ တူၼ်ႈမွၵ်ႇၼၼ့် သင်ဢဝ်လိၼ်ၵူမ်ၶိုၼ်ႈသုင်ထိုင်ပၼ် 5 ထတ်းၼႆ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈႁူဝ်မွၵ်ႇ မီး လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇလီ ။ ပိုၼ့်တီႈဢၼ်ၾူၼ်တူၵ်းသေ ၼမ့်ဢမ်ႇလႆလႆႈလီလီၼၼ့်ၵေႃႈ တေလႆႈ ဢဝ်လွၵ်းလၢႆးၼႆ့သေ လုမ်းလႃးပၼ်လီလီ ။

မိူဝ်ႈပိတ်းမွၵ်ႇၼၼ့် တေဢမ်ႇလႆႈၸၼ် ။ သင်ဝႃႈ ပိတ်းမွၵ်ႇယဝ့် ၵႂႃႇတင်းမူတ်းၸိုင် တူၼ်ႈမွၵ်ႇ ဢၼ် ၵိုတ်းဝႆ့ၼၼ့် တေလႆႈဢဝ်လိၼ် ဢၼ်ၼဝ်ႈၵူမ်ဝႆ့ပၼ်သေ ႁူတ်းပၼ်ၼမ့်မၢၼ်ႇမၢၼ်ႇ။ မၼ်းတေၸွႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ မီးလွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇလီ။

မူင်ႈမႅင်းဢၼ်ယႃႉၵဝ်း

ႁွႆ  လႄႈ မူင်ႈမႅင်း ၸိူဝ်းၼႆ့ တေၵႆ့ယႃႉၵဝ်း ၶူပ်းၵႅတ်းၵိၼ်ပႅတ်ႈ တူၼ်ႈမွၵ်ႇ ဢၼ်တႄႇဢွၵ်ႇမႃး ၊ မႂ်မွၵ်ႇလႄႈ လူင်ႇမွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆ့။ လွင်ႈၼႆ့ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ယႃၶႃႈမူင်ႈမႅင်းသေ ႁႄႉၵင်ႈၵႂႃႇလႆႈယူႇ။ ၸွမ်းမႂ် မွၵ်ႇသမ့် တေၵႆ့ၸပ်းသႃးၽေႉလႄႈ ၸိူဝ့်ႁူဝ်မွၵ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းလိၼ်ၼၼ့်သမ့် တေၵႆ့မေႃၼဝ်ႈ ။ ယႃၶႃႈသႃးၽေ့ၼၼ့် ဢဝ်ႁူတ်းဢွႆပၼ် ၼိူဝ်လိၼ်ၵေႃႈ လႆႈယူႇ။

မၢႆတွင်း – ဢိင်ၼိူဝ် ပိုၼ့်တီႈဢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ၊ ၾိင်ႈၾႃႇရႃႇသီႇ လွင်ႈၵတ်း လွင်ႈမႆႈ ၵၢင်ဝၼ်း ၵၢင် ၶိုၼ်း ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သေ တၢင်းသုင်တူၼ်ႈမွၵ်ႇလႄႈ တင်းၼမ် လူင်မွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆ့ တေမီးလွင်ႈ ပႅၵ်ႇ ပိူင်ႈၵၼ်ဝႆ့ယူႇ။

ဢၢင်ႈဢိင်- ဝႅပ်ႉသၢႆႉၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမွၵ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ