ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ဢွၼ်ၼမ်းၸတ်းပၢင်ၸႃႇပၼ ၸဝ်ႈၶူးဝႃးသႅင်လႃႈ လူၺ်ႈ ဢမ်ႇထၢမ်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းသင် ယွၼ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် ဝႃႈၼႆ။
ဝၼ်းတီႈ 6/4/2024 ၼႆႉ တေလုမ်းလႃးသၢင်းၵျူဝ်ႇ (ပူၼ်ႉၶၢပ်ႈတူဝ်) ၸဝ်ႈၶူးဝႃး သႅင်လႃႈ ၽူႈငမ်းပၢႆး လိုဝ်ႉ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇတင်း မေးၼၢင်း တေႃႇၵျူႇၵျူႇလႃႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင်ၼႆသေ ႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉ ၼႂ်းလိၵ်ႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယၢမ်းလဵဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၼႅၼ်ႈၼႃ ႁႅင်းၼႃႇ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ပေႃးဢမ်ႇႁတ်းတူင်ႉၼိုင်ၵႂႃႇမႃးလႆႈဢေႃႈ။ ပလိၵ်ႈတင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ပႂ်ႉဝႆႉၸွမ်းတၢင်းၽႄ ဢွင်ႈတီႈတေၽဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ် ၶူးဝႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼမ်ဝႃႈၼမ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇမႃးၸိုင်ၼႆ ၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၼႂ်းဝဵင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပျီႇတူႉၸိတ်ႉလႄႈ ပလိၵ်ႈ မၢၼ်ႈ ပႂ်ႉပေႃးတဵမ်ၵႂႃႇမူတ်းဢေႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပႃးၵွင်ႈသေ ပႂ်ႉၵူတ်ႇထတ်းၵူၼ်းမိူင်း ယူႇႁဵတ်းၼႆ ဢမ်ႇ ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ၶႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
တီႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼႆႉ ၵူႈပွၵ်ႈ ပေႃးပဵၼ်ပွႆးယႂ်ႇ လၢမ်းလူင်ၸိုင် တေမီးၸုမ်းၶႄၾႆးၶဝ် ပႂ်ႉဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈဝႆႉၵူၺ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ ပွႆးဝၼ်းၵိူတ်ႇ ၸဝ်ႈသိလ်ထမ်း ၶူးဝႃးဝုၼ်းၸုမ်ႉ ၵူႈပီပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးပလိၵ်ႈ (မေႃႇတေႃႇပီႇၵႄႇ) ၶဝ် ပႂ်ႉဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း။ ၼႆႉသမ်ႉ တင်ႈၸႂ်ဢဝ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ် ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ မၢင်တီႈလႆႈၵိုတ်းၶမ်ဝႆႉ ပွတ်းတၢင်းႁိုင် 15 မိၼိတ်ႉၼႆႉ – ၵူၼ်း ၼုမ်ႇ တႃႈၶီႈလဵၵ်းလၢတ်ႈ။
တူဝ်ၶႃပူႇဢွၵ်ႇၵေႃႈ ႁွတ်ႈထိုင်ဝႆႉတီႈတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 3 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၸဵမ်ဢဝ်ပလိၵ်ႈ ၊ပျီႇတူႉၸိတ်ႉလႄႈ ၸုမ်းၸိူဝ်းပဵၼ်ၸႂ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်သႂ်ႇၸႂ်ပႂ်ႉလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ပၼ် ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ၸဵမ်ၼႂ်းၵိဝ်ႇၼႂ်းသွႆး ၸွမ်းပွၵ်ႉၸွမ်းယွမ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ တင်း ၼမ်။
ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ၊ လုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆ ၸိူဝ်းၶႂ်ႈၶဝ်ႈဝႆႈသႃ ၵၼ်ႇတေႃး ၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈၶူးဝႃး သႅင်လႃႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈလႆႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇမႃး ယွၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယွၼ်းသဵၼ်ႈၸိုဝ်ႈ ယွၼ်းတူၺ်းပႃး မၢႆၾၢင် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် တီႈပၢင်ၸႃႇပၼ ၸဝ်ႈၶူးဝႃး သႅင်လႃႈ ဝတ်ႉသၢႆမိူင်း ပွၵ်ႈသၼ်သၢႆးၼႆႉ ၸဵမ်သိုၵ်းပလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ၊ ပျီႇတူႉၸိတ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇပႂ်ႉပေႃးတဵမ်ၵႂႃႇမူတ်း ဝႃႈၼႆ။
ၽူႈယိင်း ဢႃယု 40 ပၢႆ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵႂႃႇၶႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ပႂ်ႉပေႃး ၸွတ်ႇၸိူင်ႉၼႆ ပေႃးပိူၼ်ႈတၢင်ႇၸုမ်းမႃးယိုဝ်းၶဝ်ၼႆ ၵူဝ်ၺႃးၵိၼ်ယွၼ်ႉမၼ်းဢေႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၵူဝ် မၢၵ်ႇတႅၵ်ႇၶႃႈ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပွႆးတႄႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ယၢမ်ႈလႆႈလူႇလႆႈဝႆႈၶူးဝႃးယဝ်ႉ ယူႇတီႈလႂ် ဝႆႈၵေႃႈ ၵုသူလ်ၼႃးမုၼ်မၼ်းလႆႈမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ မႃးႁဵတ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် မၼ်းဝႆႉလႄႈ သိုၵ်းသိူဝ် ဢၼ်ပႂ်ႉၸွမ်းတၢင်းတႄႉ တိုၼ်းပႂ်ႉဝႆႉ ၵူႈၵိဝ်ႇ ၵူႈသွႆးယဝ်ႉ။ တႃႇတေၶဝ်ႈတေ ဢွၵ်ႇၵူၺ်းၵေႃႈ ယင်းယၢပ်ႇဢေႃႈ။ ဝုၺ်ႇယႃႇဝိတ်ႉၸႃႉ မၼ်းၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁွင်ႉလူင်ၵႂႃႇ ၵူႈႁိူၼ်း ပိူၼ်ႈလိူၵ်ႈႁွင်ႉဢဝ်ၵူၺ်း။ မၼ်းဢမ်ႇမိူၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃ ၸတ်းႁင်းၵူၺ်း။ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉ ပွႆးဝၼ်း ၵိူတ်ႇၶူးဝႃး သႅင်လႃႈ ၵိုၼ်းလိူဝ်ၼႆႉၵွၼ်ႇဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ပၢင်သၢင်းၵျူဝ်ႇ ၸဝ်ႈၶူးဝႃးသႅင်လႃႈၼႆႉ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ သေႃႇသူၼ်းႁႂ်ႈၵေႃႇမတီႇ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၶဝ် ဢွၼ်ၼမ်းႁၢင်ႈ ႁႅၼ်းဝႆႉ တီႈႁိမ်းပွၵ်ႉႁူင်းၸၢၵ်ႈ (စက်မူဇုံ) ႁိမ်းတၢင်းၽႄႈၵႂႃႇမိူင်းၽူင်း ၼႂ်းဝၢၼ်ႈႁွင်ႇ ဢိူင်ႇႁွင်ႈလိုၵ်ႉ ၸႄႈဝဵင်းတႃႈ ၶီႈလဵၵ်း။ ၶၢဝ်းတၢင်း မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ႁွတ်ႈထိုင်ဝႆႉတီႈတႃႈၶီႈလဵၵ်းယူႇၼႆႉ ၾၢႆႇဢဝ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ သင်ႇၵူၼ်းမိူင်းပိၵ်ႉဢိုတ်းႁၢၼ်ႉၵႃႉၶၢႆၶူဝ်းၵုၼ်ႇ။ လွင်ႈၼႆႉ တုမ်ႉတိူဝ်ႉၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဝႃႈၼႆ။
ၸဝ်ႈၶူးဝႃး သႅင်လႃႈၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1290 လိူၼ်ၸဵင်လွင်ႈ 9 ၶမ်ႈ (ဝၼ်းပုတ်ႉ) တီႈဝၢၼ်ႈယၢင်းၵဵင် ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတုင် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ။ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး – လုင်းႁွင်လႄႈ ပႃႈပိၼ်း။ ထိုင်မႃး ပီၵေႃးၸႃႇ 1299 လိူၼ်သီႇမူၼ်း ၼုင်ႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်း။ ပီၵေႃးၸႃႇ 1310 လိူၼ် 6 မႂ်ႇ 13 ၶမ်ႈ လႆႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၢင်း။
ၸဝ်ႈၶူးဝႃးသႅင်လႃႈ (ႁိုဝ်) ၸဝ်ႈၶူးလူင် Dr. ꩪမ်မသီရိၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ၸွႆႈထႅမ်သင်ႇၶတႆး ၵႂႃႇႁဵၼ်း လိၵ်ႈၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉမႃးၵေႃႈ မီးၼမ်။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ႁေႃးတြႃးလႄႈ ၼႄတြႃးၵတ်ႉ ၶႅၼ်ႇၸဝ်ႈၼိုင်ႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၵေႃႈၸႂ်ႈ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ် ၼပ်ႉထိုဝ်မၼ်းၸဝ်ႈမႃးတႃႇသေႇ ႁၢၼ်ႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။
ဝၼ်းတီႈ 8/2/2024 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၸဝ်ႈၶူးလူင် Dr. ꩪမ်မသီရိ (ႁိုဝ်) ၸဝ်ႈၶူးဝႃး သႅင်လႃႈ ၽူႈငမ်းပၢႆးလိုဝ်ႉ ပွတ်းဢွၵ်ႇ ၶူင်း လႆႈၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇ ၽွင်းဢႃယု 97 ပီ (ဝႃႇသႃ 77 ဝႃႇ) တီႈဝတ်ႉသၢႆမိူင်း (နဂါးနှစ် ကောင်ကျောင်း တိုက်) ပွၵ်ႉသၼ်သၢႆးလိုဝ်ႉ ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။
