ၶုၵ်းၶူၼ်ႉၶိုၼ်းၽူႈဝၢၼ်ႇသွမ်ႈပိုၼ်း

ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ 1952 – 1954 ၸူဝ်ႈယၢမ်းၽွင်းသိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ တႄႇႁႅၵ်ႈ မႃးတီႈၵၢၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇလုၵ်ႉႁဵၼ်းတႆးတီႈၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းထိုင်လိူင်ႈ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၸိူဝ်းသိုၵ်းၶဝ် တဵၵ်းတဵင်ပေႉၵိၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းမိူင်းတႆး ႁူမ်ႈတင်းလွင်ႈတႃႇတေၵႅတ်ႈၶႄႁႄႉၵင်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်ၵၼ်ၼၵ်းၼႅၼ်ႈၾင်လိုၵ်ႉမႃးတႄႉတႄႉလႄႈ ၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸၢႆမွင်ႇမွင်ႇ(လၢႆးၶႃႈ) ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း(သီပေႃႉ) ၸဝ်ႈထုၼ်းတိၼ်ႉ(လၢႆးၶႃႈ)ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉဢွၼ်ႁူဝ် ၼမ်းၼႃႈၵေႃႇ တင်ႈ “မုၵ်ႉၸုမ်းသိူဝ်” ၼႆ ၶိုၼ်ႈမႃးဝႆႉလပ်ႉလပ်ႉ။

ၽူႈတေၶဝ်ႈၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်းသိူဝ်ၼၼ်ႉ တၵ်းတေလႆႈၵႂႃႇၸူးတီႈၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်(ၸဝ်ႈသြႃႇၼႃႇၵိၼ်ႇတ) ဢၼ် ယူႇတီႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း) ပႃးၵရႃႇ ၸၢၼ်းၶျွင်း ၼႂ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ပဵၼ်ၽူႈၸတ်းႁႅၼ်းၽိူၼ်ၶူး တႆႈတဵၼ်းၸူၶ်ႈ တဵၼ်းလၢၽ်ႈ (တဵၼ်းၸူၵ်ႈလၢပ်ႈ) ယဝ်ႉသမ်းပၼ်ၵႃႇထႃႇ ဢိသႃႇသု  သုသႃႇဢိ ၼၼ်ႈသေၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈ ပၼ်ၼၢမ်းၸိုဝ်ႈသိူဝ်လႄႈ မၢႆတူဝ်ၶွင်သိူဝ်။

­­­ၼႂ်းလုၵ်ႈၸုမ်းမုၵ်ႉၸုမ်းသိူဝ်ၼႆႉ မီးၽႂ်လၢႆလၢႆၼႆ ဢမ်ႇဝွၵ်ႇၵၼ် ၽႂ်ဢမ်ႇႁူႉၽႂ်  ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇလၢတ်ႈၼႄ ၽႂ် ၵေႃႈႁူႉတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႉလဵဝ်ၵွႆး။ သၢႆမၢႆၸိုဝ်ႈသဵင်ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်းသိူဝ်ၼႆႉ ဢၼ်လႆႈႁူႉမႃးၼၼ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း (သိူဝ်လူင်) ၸၢႆးမွင်ႇမွင်ႇ ၸၢႆးထုၼ်းတိၼ်ႉ ၸၢႆးမျိၼ်ႉမွင်ႇ (သိူဝ်ၶၢၼ်ႇ) ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ (သိူဝ်ဝၢႆႇ) ၸၢႆလဢွင်ႇ (သိူဝ်လဵၼ်း) ၸၢႆးၵျေႃႇၸဵင်ႇ (သိူဝ်ထႅၼ်ႈ) ၸၢႆးၵျေႃႇထုၼ်း (သိူဝ်ဝၼ်း) ၸၢႆးသႃႇထုၼ်း (သိူဝ်ၸိုင်ႈ) ၸၢႆးထုၼ်းဢေး(မိူင်းၼၢင်း) ၸၢႆးၺၢၼ်ႇထုၼ်း(ၸဝ်ႈသႅင်ႁၢၼ်) ၸၢႆးၶမ်းလႅင် ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ဝၢႆးၼႆႉမႃးၵေႃႈၸိူဝ်း ပဵၼ် လုၵ်ႈၸုမ်းသိူဝ်ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး။

ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၼႃႇၵိၼ်တ ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးၽရႃႉထမ်းသႅင် ဢၼ်ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် လၢႆးလုၵ်ႉ ၾိုၼ်ႉႁုၼ်ႈသႅၼ်းႁႅၵ်ႈ(ၵဝ်ႇၵဝ်ႇ) ႁူႉၸၵ်းမၵ်းၸိုဝ်ႈလႄႈယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈလွၼ်ႇသဵင်ႈလပ်းတႃ လိုမ်းမိူင်းၵႂႃႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 10/10/1998 တီႈဝတ်ႉမႂ်ႇတႆး မိူင်းၵွၵ်ႇ ႁိုဝ် သုၼ်ပရႃႊတိၿတ်ႇထမ်း ပွၵ်ႉသႃထု ပရႃႊၻိတ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းယၢၼ်ႊၼႃႊဝႃႊ ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းၵွၵ်ႇ ၽွင်းဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 74 ဝႃႇသႃ 54 ဝႃႇထူၼ်ႈ။

ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၼႃႇၵိၼ်ႇတ ၼႆႉ ၵူၼ်းတင်းၼမ်တေႁူႉၸၵ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ဢၼ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈသြႃႇၼႃႇၵိင်ႇ ၼႆ ၼၼ်ႉၵွႆး။ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၼႃႇၵိၼ်ႇတ ၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၽူႈဢၼ်ၶူၼ်ႉၶႆႈပႂ်ႉပႃး လူလွမ်ယူၵ်ႉယွင်ႈ ၵၢၼ်ၾိင်ႈ ငႄႈလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆး (ဝၢႆးမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်လႆႈၵွၼ်းၶေႃ 1948-1960 ၼႂ်းမိူင်းတႆးမိူင်းမၢၼ်ႈမႃးတႄႉတႄႉလႄႈ တေႃႇထိုင်ပေႃးၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ဝၢႆးၸုမ်းသိုၵ်းၼေႇဝိၼ်းႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ 1962 ။ ပဵၵ်ႉသမ်ႉၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၼႃႇၵိၼ်ႇတ လႆႈၼီၽႆး ပၢႆႈၽေးမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး တီႈ(မိူင်းၽၢၼ်း ၵဵင်းႁၢႆး) ဝၢႆးၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉတႆးတၢင်းၼႂ်းမိူင်းၵွၵ်ႇၵႂႃႇ ၼိမၼ်ႇတၼ ဢဝ်ၸဝ်ႈႁဝ်းမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းၵွၵ်ႇ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈၵပ်းထုၵ်ႇတႆးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈႁဝ်းဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်ပပ်ႉပိုၼ်ၽႄႈမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1952 ဢွၼ်တၢင်း လုင်းတၢင်းၵႄး(ၸဝ်ႈၶွင်ႁူင်းဢိတ်ႇလိၵ်ႈ “ဝူင်းဝၼ်း” ဝဵင်းတွင်ၵီႈ(တူၼ်ႈတီး) လူးၵွၼ်ႇ။

ပဵၼ်ၽူႈၵေႃႉဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶိုင်ပွင်ႁပ်ႉသူင်ႇပၼ်ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ မႃးႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈသင် မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈၵေႃႉဢၼ်ၸူဝ်းဢွၼ်ဢဝ် ၼၢင်းၸုမ်ႈ လူင် ၼၢင်းၾႃႉမႁႃႇၻေႇဝီႇ မိူင်းယွင်ႈႁူၺ်ႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈသဵင်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆး  ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် SSIA တေႃႇထိုင် SSA ၽွင်း 1961 – 1974 ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသိူဝ် ၼမ်း ၼႃႈ သိူဝ်ထႅၼ် သိူဝ်လဵၼ်း သိူဝ်ဝၢႆႇ သိူဝ်ၸိုင်ႈ သိူဝ်ၼုမ်ႇ သိူဝ်ၸွမ် သိူဝ်ၶၢၼ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းသိူဝ်ထမ်ႈ သိူဝ်ၵျၢမ်း သိူဝ်လုၵ်ႉ သိူဝ်လႄႇ သိူဝ်ႁၢဝ်ႈ သိူဝ်ႁွင်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၼႃႇၵိၼ်ႇတႁဝ်း ယင်းလႆႈၶဝ်ႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းၶမဵရ် (ၵမ်ႊပူႊၶျႃႊ) တီႈ ဝေႃႇၾႆးလႅင်း ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈ (ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ဢွၵ်ႇသႅင်ၼႂ်းမိူင်းၵမ်ႊပူႊၶျႃႊ) ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ဝၢၼ်ႈပီႈၼွင်ႉ တႆး ဢွၼ်ၼႃႈမိူင်းၶမဵရ် (ၵမ်ႊပူႊၶျႃႊ) တေတႅၵ်ႇ ၽွင်းပီ 1979 လူးၵွၼ်ႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆး ၼႂ်းမိူင်း ၵမ်ႊပူႊၶျႃႊ ဢၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ၼႃႈမိူင်းၵမ်ႊပူႊၶျႃႊတေတႅၵ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇဝႃႈၼႂ်းဝဵင်းလူင်မိူင်းၵွၵ်ႇ မိူင်းပႄႇ ဢိူင်ႇၻဵၼ်ႇၶျႆႊၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁူႉၸၵ်းၼၢမ်းၸိုဝ်ႈလႄႈယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ် တူၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင် ၼႃႇၵိၼ်ႇတ ၼၼ်ႉသေ ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၼၢမ်းၸဝ်ႈ တိတ်းသူပ်းၸပ်းပၢၵ်ႇဝႃႈ “ၸဝ်ႈသြႃႇၼမ်ႉလိပ်း” ၼႆယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈဝႃႈၵူၼ်းတႆးဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သႅင် ၶုတ်းသႅင်ၼႂ်းဝေႃႇၾႆးလႅင်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပဵၼ်ၶႆႈပဵၼ်ၼဝ်မႃးၵေႃႈလႆႈၵႂႃႇ ႁႃမၼ်းၸဝ်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈပဵၼ်ၼႂ်းထိူၼ်ႇၼႂ်းၶိူဝ်းလႄႈ ဢမ်ႇမီးယူတ်းယႃတဵမ်ထူၼ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇမူၼ်း လွတ်ႈပဝ်ႇသႂ်ႇၼမ်ႉလိပ်းသေပၼ်ၵိၼ်ၵေႃႈႁၢႆၶႅၼ်းၵႂႃႇလႂ်ၵေႃႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၼၢမ်းဝႃႈ “ၸဝ်ႈသြႃႇၼမ်ႉလိပ်း” ၼႆႉ လိုဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇၼႂ်းမူႇၽုင်ပီႈၼွင်ႉတႆးဝေႃႇၾႆးလႅင်း မိူင်းၵမ်ႊပူႊၶျႃး တေႃႇႁၢၼ်ႉမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ၽွင်းမၼ်း ၸဝ်ႈ ပၵ်းသဝ်းယူႇတီႈဝတ်ႉမႂ်ႇတႆး သႃထုပရႃႊၻိတ်ႇ (သုၼ်ပတိၿတ်ထမ်းသႃထုပရႊၻိတ်ႇ) ၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉ တႆး(ဝေႃႇၾႆးလႅင်း ၵမ်းပူႊၶျႃႊ) ၵမ်ႈၼမ်ယူႇၵိၼ်ၵၼ်ၼႂ်းပွၵ်ႉသူၼ်ႇၵၢၼ်ၶႃႉဝေႃႊရရတ်ႉ (သၽၢၼ် 4) ယၢၼ်ႊၼႃႊဝႃႊ ၼၼ်ႉမႃးႁူမ်ႈလူႇတၢၼ်း ၶိုၼ်ႈဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇတီႈ ဝတ်ႉမႂ်ႇသႃထုပရႃႊၻိတ်ႇၼၼ်ႉ ၼမ်တႄႉတႄႉ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

20240120