တႄႇဢဝ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇမႃး ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တီႈၼႂ်းမိူင်ႈမၢၼ်ႈ တူၵ်းတႅမ်ႇမႃးသေ လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်းယႂ်ႇ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၼၼ့် ၼႂ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇၼႆ့ မီး 1 % ၵူၺ်းၼႆ ယေးငိုၼ်း လုမ်ႈၾႃႉ လၢမ်းၶၢတ်ႈသေပိုတ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ၼင်ႇၼႆ ။
ယွၼ့်တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ – 19 ၽႄႈလၢမ်းလႄႈ မီးလွင်ႈတုမ့်တိူဝ့် ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တီႈ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ တင်းသဵင်ႈ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ယၢမ်းတေႃႈလဵဝ် ၸိုင်ႈမိူင်းၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းႁိမ်းႁွမ်း ဢၼ်မီးႁိမ်းၸမ် မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼၼ့် လႆႈႁၼ် ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး မီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁုၼ်ႈမုၼ်းမႃးယူႇ။
ၵူၺ်းၵႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်လႆႈယူႇၾၢႆႇတႂ်ႈ လွင်ႈဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၺၢမ့်ၶုၺ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼၼ့်တေ့ ပဵၼ်မိူင်းလဵဝ် ဢၼ်ဢမ်ႇႁွတ်ႈထိုင်လႆႈၶိုၼ်း ငဝ်းလၢႆးပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸဵမ်မိူဝ်ႈတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ပႆႇၽႄႈလၢမ်း တီႈၼႂ်းၵုၼ်ၶဵဝ် ဢေႊသျႃႊ။
လွင်ႈပိၵ့်ဢိုတ်းႁေ့ႁၢမ်ႈ
မိူဝ်ႈလိူၼ် July ပီ 2023 ၼၼ့် မိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊ ႁႅတ်ႉပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ယေးငိုၼ်း ၾၢႆႇၵၢၼ်ၵႃ့ၶၢႆၼွၵ်ႈမိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ(MFTB) ၊ ယေးငိုၼ်း ၾၢႆႇလူင်းတိုၼ်းလၢင်း လႄႈ ၾၢႆႇၵပ်း သိုပ်ႇၵႃ့ၶၢႆ မိူင်းမၢၼ်ႈ (MICB) ။
လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်မိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊ လႆႈပိၵ့်ဢိုတ်းယေးငိုၼ်း MFTB လႄႈ MICB ၼႆ့ ပဵၼ်ယွၼ့် ယေးငိုၼ်း 2 ဢၼ်ၼႆ့ သိုဝ့်ၶိူင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇပၼ် တပ့်သိုၵ်း မၢၼ်ႈ ဝႃႈၼႆ ။ ဝၢႆးလင် ယေးငိုၼ်း 2 ဢၼ်ထုၵ်ႇပိၵ့်ဢိုတ်းယဝ့်ၼၼ့် ငိုၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶမ်ဝႆ့ ယူႇ တီႈၼႂ်း ယေးငိုၼ်း မိူင်းသိင်ႊၵပူဝ်ႊ 2 ဢၼ် (ဢၼ်ႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်း ယေးငိုၼ်း MFTB လႄႈတင်း MICB ) တႃႇ 500 လၢၼ့် တေႃႊလႃႊ ဢမေႊရိၵၼ်ႊ – ဝႃႈၼႆ ။
မိူဝ်ႈၼႂ်းႁူဝ်လိူၼ် June ၼၼ့် ငိုၼ်း 1 တေႃႊလႃႊ မီးယူႇ 2900 ပျႃးသေ ဝၢႆးလင် ယေးငိုၼ်း 2 ဢၼ်ၺႃးႁႅတ်ႉဢိုတ်းၵႂႃႇယဝ့်ၼၼ့် 1 တေႃႊလႃႊလႂ် ၶိုၼ်ႈမႃးထိုင် 3000 ပျႃး ။ ၶၼ်ငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ တူင်ႉၼိုင် ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်းလႄႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈထိုင်တီႈ ပိုၼ် ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ တၢင်းသိုဝ်ႇၼႅင်ႈသၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ် ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ် တႅမ်ႈတၢင်ႇ လွင်ႈၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ့် တေထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇ ဝႃႈၼႆဝႆ့ၵွၼ်ႇ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈတီ့ၺွပ်းပႃး ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်သိုဝ့်ၶၢႆ ငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ 50 ပၢႆ ။ ဝၢႆးၼၼ့်ယဝ့် ၶိုၼ်းႁုပ်ႈယိုတ်း ဝႂ်လၢႆႊသိၼ်ႊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် သိုဝ့်ၶၢႆငိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆ့ထႅင်ႈ။
လိူဝ်သေၼၼ့်ဢမ်ႇၵႃး တႄႇဢဝ် ဝၼ်းထီ့ 1 လိူၼ်တီႇသႅမ်ႊပိူဝ်ႊၼၼ့်မႃး ယေးငိုၼ်း United Overseas Bank (UOB) မိူင်းသိင်ႊၵပူဝ်ႊၵေႃႈ လႆႈတတ်းၶၢတ်ႇ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်တၢင်း ယေးငိုၼ်း မိူင်းမၢၼ်ႈ။ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸိူဝ်းၼႆ့ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ တေပိၵ့်ဢိုတ်းႁေ့ႁၢမ်ႈ လွင်ႈ ပၼ်ႇႁွၼ်ႈ ၼႃႈၵၢၼ် ငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ – ဝႃႈၼႆ ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ့်ၵေႃႈ ယွၼ့်ႁဵတ်း ၵၢၼ်ပၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆသေ ယေးငိုၼ်းသၢႆၵၢၼ်မိၼ် Myanmar Airways International (MAI) တႃႇ 5 ဢၼ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇ ယေးငိုၼ်း (UOB) ပိၵ့်ဢိုတ်းမႃးယဝ့် ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ။
ယေးငိုၼ်း (UOB) ၼႆ့ ပဵၼ်ယေးငိုၼ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၶွင်ႁူင်းၵၢၼ် ၊ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸိူဝ်းၵႃႉၶၢႆ ၼမ့်မၼ်းၵိၼ် လႄႈ ၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈ တီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼမ်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈ ။
မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ် တီႇသႅမ်ႊပိူဝ်ႊၼၼ့်ၵေႃႈ မိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊ ပိၵ့်ဢိုတ်းဢဝ်တၢင်းၽိတ်း MOGE ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်း ငိုၼ်းၶဝ်ႈ ၼွၵ်ႈမိူင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈထႅင်ႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈ ။
မိူဝ်ႈႁူပ့်ထူပ်းၵၼ်တၢင်း ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၶဝ်ၼၼ့်တေ့ ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶၢင်းပွင့်ၼေဝႃႈ – တႄႇဢဝ် မိူဝ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇမႃး ငိုၼ်းၵူႈယိမ် တီႈၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ ။ လိူဝ်ၼၼ့် ယင်းပၢႆ ၺႃး ၼွၵ်ႈမိူင်းပိၵ့်ဢိုတ်းႁေ့ႁၢမ်ႈ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တင်းၼမ်တင်းလၢႆ ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ လႆႈဢဝ် ငိုၼ်း ဢၼ်လႆႈမႃးတီႈ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇၸိူဝ်းသူင်ႇၶၢႆဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၼၼ့်သေ ပၼ်ႇႁွၼ်ႈၼႃႈၵၢၼ် ၵႂႃႇၵူၺ်း – ဝႃႈၼႆ ။
Online Trading ယေးငိုၼ်းငဝ်ႈငုၼ်း
တီႈၼႂ်းလိူၼ် July ၼၼ့် ယေးငိုၼ်း ငဝ်ႈငုၼ်း(ပႁူဝ်ႇပၢၼ်ႇ) သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵုမ်းထိင်း ၶၼ်လႅၵ်ႈ တေႃႊလႃႊဝႆ့သေ တႃႇတေသိုဝ့်ၶၢႆငိုၼ်းတေႃႊလႃႊၼၼ့်ၵေႃႈ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၸႂ့်တိုဝ်း ပၵ်းပိူင် Online Trading မႃး။ ယဝ့်ၵေႃႈ တီႈၼႂ်း website ယေးငိုၼ်း ငဝ်ႈငုၼ်း(ပႁူဝ်ႇပၢၼ်ႇ) ၼၼ့် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ ပၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းဝၼ်းလႂ် မီးလွင်ႈသိုဝ့်ၶၢႆ ငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ ၵႃႈႁိုဝ်ၼႆယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ယေးငိုၼ်း (ပၢၼ်ႇ) ဢၼ်လႂ်သမ့် ၶၢႆပၼ်ၵႃႈႁိုဝ်လႄႈ ၽူႈလႂ်ၽႂ်သိုဝ့်ၵႂႃႇ ၵႃႈႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ့်တေ့ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇလႆႈႁပ့်ႁူ့ၸွမ်း ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ လွင်ႈၼႆ့ တေလႆႈဝႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶတ်းၸႂ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၶၼ်သိုဝ့် ၶၢႆငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ မိူၼ်ၵၼ်တင်း တီႈၼႂ်းလွၵ်းၵၢတ်ႇယူႇသေတႃႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တိုၵ့်မီးလွင်ႈ ၵုမ်းၵမ် ဝႆ့ယူႇ ။
မိူဝ်ႈၼႂ်းဝူင်ႈထီ့ၼိုင်ႈ လိူၼ်တီႇသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ပူၼ့်မႃးၼၼ့်ၵေႃႈ ယေးငိုၼ်း ငဝ်ႈငုၼ်း(ပႁူဝ်ႇပၢၼ်ႇ) လူတ်းယွၼ်ႇပၼ် ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းတေႃႊလႃႊသေ သိုဝ့်ၶၢႆၵႂႃႇလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းၸွမ်းၼင်ႇ ၶၼ်လႅၵ်ႈ ငိုၼ်း တီႈၼႂ်းလွၵ်းၵၢတ်ႇ မီးဝႆ့လႆႈယူႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ လွင်ႈၼႆ့ၵေႃႈ သမ့်ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်း ပၵ်းပိူင် Online Trading ၼၼ့်ၵူၺ်း ။
လွင်ႈငိုၼ်းၸေႈ မၢင်သွင်မိုၼ်ႇ
ၼႂ်းလိူၼ် July ၼၼ့်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ တႃႇႁႂ်ႈပဵၼ် တီႈမၢႆတွင်း ၸၢင့်ၽိူၵ်ႇ/ၸၢင့်မင်ႇၵလႃႇ ၸွမ်ၸိၵ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢႃႇယု ၶွပ်ႈတဵမ် 1 ပီၼႆသေ တႄႇဢဝ်ဝၼ်းထီ့ 31 လိူၼ် July ၼၼ့် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေပိုၼ်ၽႄႈ ငိုၼ်းၸေႈမၢင် 2 မိုၼ်ႇပျႃး ဝႃႈၼႆထႅင်ႈ ။ ဝၢႆးလင် ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၼၼ့်ဢွၵ်ႇမႃး ယဝ့် ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈတုမ့်ယွၼ်ႈထိုင် ၶၼ်ၶမ်း လႄႈ ၶၼ်ငိုၼ်းတေႃႊလႃႊသေ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႆႈၸႂ် ၵူဝ်ၶၼ်ငိုၼ်းမၢၼ်ႈ တူၵ်းၵႂႃႇၸွမ်း ။
ဝၢႆးလင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေပိုၼ်ၽႄႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ငိုၼ်းၸေႈ မၢင် 2 မိုၼ်ႇပျႃး ၼႆယဝ့်ၼၼ့် ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းတေႃႊလႃႊၵေႃႈ ပုင်ႈၶိုၼ်ႈသုင်မႃး ထိုင်တီႈ ဢမ်ႇၵုမ်းလႆႈသေ တီႈၼႂ်းလွၵ်းၵၢတ်ႇ(ဢၼ်လၵ့်လွမ်သိုဝ့်ၶၢႆ ၵၼ်) ၼၼ့် 1 တေႃႊလႃႊလႂ် ပဵၼ်ၵႂႃႇ 4000 ပျႃး ။ မိူၼ်ၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၶၼ်ၶမ်းၵေႃႈ ပုင်ႈၶိုၼ်ႈသုင်သေ ထိုင်တီႈ ႁၢၼ့်ၶၢႆၶမ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ပေႃးလႆႈ ၵိုတ့်ယင့် လွင်ႈသိုဝ့်ၶၢႆဝႆ့ ။
မိူဝ်ႈဝၼ်းထီ့ 20 လိူၼ် August ၼၼ့်ၵေႃႈ ယေးငိုၼ်း ငဝ်ႈငုၼ်း(ပႁူဝ်ႇပၢၼ်ႇ) သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇထႅင်ႈဝႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ လွင်ႈဝၢင်းၽႅၼ်ၸႂ့်တိုဝ်း ငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း မီးဝႆ့ၼၼ့် သေ သင်ဝႃႈ ထူပ်းႁၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီး ဝႂ်ၶႂၢင့်လၢႆႊသိၼ်ႊသေ ယိပ်းငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း/ ငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ 1 မိုၼ်ႇ ဝႆ့တီႈၼႂ်းမိုဝ်းၼႆၸိုင် တေဢဝ်တၢင်းၽိတ်းၵႂႃႇ – ဝႃႈၼႆ ။
သဵၼ်ႈတၢင်း ၵႃ့ၶၢႆ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ထုၵ်ႇပိၵ့်ဢိုတ်း
ၼႂ်းပီ 2023 ပူၼ့်မႃးၼႆ့ လွင်ႈတေႃ့သူင်ႇၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶၢႆဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း လူတ်းယွမ်းႁႅင်းတေ့တေ့ဝႃႈ ဝႃႈ။ ယွၼ့်ၽႅၼ်ၵၢၼ်တိုၵ်း 1027 သေ ၵိတ့်/လၢၼ်ႇ ၵႃ့ၶၢႆ လႅၼ်လိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈတွၼ်ႈ ပွတ်းႁွင်ႇ ဢၼ်တိတ်းၸပ်း မိူင်းၶႄႇၼၼ့် လႆႈပိၵ့်ဢိုတ်းၵႂႃႇ ။ မိူၼ်ၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵိတ့်/လၢၼ်ႇ ၵႃ့ၶၢႆ တွၼ်ႈ ပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ်တိတ်းၸပ်းမိူင်းထႆးၼၼ့်ၵေႃႈ လႆႈပိၵ့်ဢိုတ်း ယွၼ့်ပၢင်တိုၵ်း။ လိူဝ်ၼၼ့် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵိတ့်လၢၼ်ႇ ၵႃ့ၶၢႆ ဢၼ်တိတ်းၸပ်း မိူင်းၵြႃးဢိၼ်းတီးးယႃး ၼၼ့်ၵေႃႈ ယွၼ့်ပၢင်တိုၵ်းသေ လွင်ႈ တေႃ့သူင်ႇၶူဝ်းၵုၼ်ႇ လႆႈလူတ်းယွမ်းၵႂႃႇ ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၵိတ့်/လၢၼ်ႇ ၵၢၼ် ၵပ်းသိုပ်ႇၵႃ့ၶၢႆ ဢၼ်တိတ်းၸပ်း မိူင်းပင်းၵလႃးတိတ့်သ် ၼၼ့်ၵေႃႈ ယွၼ့် ပၢင်တိုၵ်း ၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇ တႄႇပဵၼ်ၶိုၼ်း လႄႈ လႆႈပိၵ့်ဢိုတ်းဝႆ့ထႅင်ႈ ။
ယွၼ့်ၵိတ့်/လၢၼ်ႇ သဵၼ်ႈတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇ ၵႃ့ၶၢႆၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈပိၵ့်ဢိုတ်း ၵိုတ့်ယင့် ၵႂႃႇလႄႈ တႃႇတေတေႃ့သူင်ႇ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢၼ်ဢွၵ်ႇတီႈၼႂ်းသူၼ်ႁႆႈၼႃး ၵႂႃႇၶၢႆၼၼ့် လႆႈႁူပ့်လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလိူဝ်ႁႅင်း ။ မိူၼ်ၼင်ႇ သဵၼ်ႈတၢင်း ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵႃ့ၶၢႆ ဢၼ်ယၢမ်ႈ ၸႂ့်တိုဝ်းမႃး ယူႇၵူႈ ပွၵ်ႈၼၼ့် ဢမ်ႇၸႂ့်တိုဝ်းလႆႈယဝ့်လႄႈ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁႃလၢႆးတၢင်း ၸႂ့်တိုဝ်းသဵၼ်ႈ တၢင်းမႂ်ႇ ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ သဵၼ်ႈတၢင်း ယၢဝ်း ၵႆ လႄႈ သဵင်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းၼမ် ၊ ၵႃႈၸႂ့်ၸၢႆႇ ၸရိပ်ႈတၢင်း သဵင်ႈၼမ် ၊ တုမ့်တိူဝ့် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇမီး လွင်ႈလူ့သုမ်း ။
ယွၼ့်ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းပိုၼ့်တီႈလႄႈ ၵၢၼ်တေႃ့သူင်ႇ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ၶၢႆဢွၵ်ႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း လူတ့်ယွမ်းလူင်း တႃႇငိုၼ်း ဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ 400 လၢၼ့်ပၢႆ ။ ၵၢၼ်တေႃ့သူင်ႇၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢွၵ်ႇၶၢႆ ၾၢႆႇသဵၼ်ႈတၢင်းၼမ့်ၵေႃႈ လူတ်းယွမ်းလူင်း တႃႇငိုၼ်းဢမေႊရိႊၵၼ်ႊ 1.4 လၢၼ့်ပၢႆ ။
ၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢၼ်တေႃ့သူင်ၶၢႆဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း လူတ့်ယွမ်းၵူႈၶၵ့်တွၼ်ႈသေ ဢမ်ႇၵႃး ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ၶဝ်ႈမႃး တီႈၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ လူတ်းယွမ်းလူင်း ၵူႈၶၵ့်တွၼ်ႈမိူၼ်ၵၼ်။
သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶတ်းၸႂ် ၵဵပ်းၶွၼ်ႇတီႈ ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း
ယွၼ့်သဵၼ်ႈတၢင်းငိုၼ်းၶဝ်ႈ ၵပ့်ၵိၼ်းမႃးလႄႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶတ်းၸႂ် ဢၢၼ်းၵဵပ်းၶွၼ်ႇတီႈ ႁႅင်းၵၢၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်မီးဝႆ့ယူႇတီႈ တၢင်ႇၸိုင်ႈမိူင်း/ၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ့် ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတေ့ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လူတ်းယွၼ်ႇ လွင်ႈၵဵပ်းၶွၼ်ႇ တီႈ ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းဝႆ့ ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝၢႆးလင်ၼႆ့မႃး သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶိုၼ်းၵဵပ်းၶွၼ်ႇ 2 % ၼႂ်းငိုၼ်းလိူၼ် ႁႅင်းၵၢၼ် ။ ႁႅင်းၵၢၼ် ယၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈသႂ်ႇ ၶွၼ်ႇ 2 % ပၼ်တီႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈသေတႃႉ သင်ဢမ်ႇသႂ်ႇၶွၼ်ႇၼႆၸိုင် ၵူဝ် ဢမ်ႇသိုပ်ႇတေႃႇ ဢႃႇယု ဝႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်း(Passport) လႆႈလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်သေ ၵႃႈလႆႈ ဢွၼ်ၵၼ်သႂ်ႇ ။
ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ့်ၵူၺ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပၼ်ႁႅင်းဢီးတီႈ ၸုမ်း(Agency) ဢၼ်ႁႃ ၵၢၼ်ပၼ်တီႈ ၼွၵ်ႈမိူင်းၼၼ့်ဝႃႈ ႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ် ယၢၼ်မိူင်းသူင်ႇငိုၼ်းလိူၼ်တႃႇ 25% ပၼ်တီႈ ၵူၼ်း ၼႂ်းၼႃႈ ႁိူၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မီးဝႆ့ တီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၊ ႁႂ်ႈသူင်ႇလတ်း ၽၢၼ်ႇမႃးတင်း ယေးငိုၼ်း(ပၢၼ်ႇ) ဝႃႈၼႆ။
လွင်ႈၵပ့်ၵိၼ်းၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈ ၶၢတ်ႇ လႄႈ ႁႃသိုဝ့်ယၢပ်ႇ
ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၵပ့်ၵိၼ်းမႃးယူႇ ၵူႈမိုဝ့်ၵူႈဝၼ်းၼၼ့် ၵူၼ်းမိူင်း သမ့်လႆႈမႃး ထူပ်းၺႃး ပၼ်ႁႃ လွင်ႈၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈၵႃႈၶၼ်သုင် လႄႈ ႁႃသိုဝ့်ယၢပ်ႇထႅင်ႈ ။ မိူဝ်ႈၽွင်း ၵူၼ်းႁႃၸဝ့်ၵိၼ် ၶမ်ႈၶဝ် ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ တႃႇလွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်ယႅမ့် ယူႇၵူႈဝၼ်းၼၼ့် တႃႇၵူၼ်းၸၼ့်ထၢၼ်ႈ ပၢၼ်ၵၢင်ၶဝ်တေ့ ဢမ်ႇပေႃးမီး လွင်ႈတုမ့်ယွၼ်ႈသင်ၵႃႈႁိုဝ် ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈၵႃႈၶၼ် ၼမ့်မၼ်း ၸၢၵ်ႈ ၶိုၼ်ႈသုင်လႄႈ ႁႃသိုဝ့်ဢမ်ႇလႆႈၼၼ့်တေ့ တုမ့်တိူဝ့်ပႃး ၵူၼ်းၸၼ့်ထၢၼ်ႈ ပၢၼ်ၵၢင် ၸိူဝ်းဢၼ်ၶႅၼ်းၸႂ်ၼၼ့် တေ့တေ့ဝႃႈဝႃႈယူႇ ။
လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆ့ ပၼ်ၽွၼ်းတုမ့်ယွၼ်ႈ ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶႂ်ႈၵုမ်းထိင်းငိုၼ်းတေႃႊလႃႊဝႆ့သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ငိုၼ်းတေႃႊလႃႊ တီႈၼႂ်းလွင်ႈၵၢတ်ႇ ႁႃယၢပ်ႇမႃး ။ သိုပ်ႇၼၼ့် ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ပၼ်ႁႃ ၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈၶၢတ်ႇ / ၵႃႈၶၼ် သုင် / ႁႃသိုဝ့်ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ၶႂ်ႈလႆႈ ဢမ်ႇလႆႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။ ပၼ်ႁႃ လွင်ႈၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈ ၼႆ့ ၼႂ်းပီ 2023 ပူၼ့်မႃးၼႆ့ လႆႈႁူပ့်မႃးယဝ့် ပဵၼ်လၢႆပွၵ်ႈ လၢႆၵမ်း။
ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈႁူပ့်ထူပ်းၵၼ်တင်း ပႃႇတီႇ ၵၢၼ်မိူင်းၶဝ်ၼၼ့် ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လၢတ်ႈ ၵႂႃႇဝႃႈ – တွၼ်ႈတႃႇ တေၽိူမ့်ထႅမ် ႁႂ်ႈၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈ ၵုမ်ႇထူၼ်ႈၼၼ့် လႆႈၸႂ့်တိုဝ်း ငိုၼ်းၼွၵ်ႈ မိူင်း တၢင်းၼမ်တၢင်းလၢႆ ။ တွၼ်ႈတႃႇ တေၽိူမ့်ထႅမ်ပၼ် ၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈ တီႈႁူင်းၵၢၼ် လႄႈ ႁူင်းၸၢၵ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၼၼ့်ၵေႃႈ လႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇတေၶိုၼ်း ပၼ်ႇႁွၼ်ႈၼႃႈၵၢၼ် ႁူင်းၸၢၵ်ႈႁူင် ၼမ့်မၼ်းမဵၼ် တီႈၼႂ်းမိူင်းၵႂႃႇယူႇ – ဝႃႈၼႆ ။
ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ငိုၼ်းၶဝ်ႈတႃႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 70 ဢၼ်လႆႈမႃးတီႈ ၵၢၼ်သူင်ႇၶဝ်ႈသၢၼ် ၊ ၶဝ်ႈပိူၵ်ႈ လႄႈ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း ၶၢႆဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈၼၼ့် လူတ်းယွၼ်ႇပၼ်ၶႂၢင့် ဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ့်တိုဝ်း တီႈၼႂ်းၵၢၼ် သိုဝ့်ၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈၼၼ့်ယူႇ ၼႆသေ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶတ်းၸႂ် ၵေႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ ၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈ မႃးယူႇသေတႃႉ ၵႃႈၶၼ်ၼမ့်မၼ်းၸၢၵ်ႈတေ့ ပႆႇႁၼ်လူတ်းယွမ်းလူင်း တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ။
လွင်ႈႁူဝ်ၼပ့် ၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ် ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး လႄႈ ၵႃႈၶၼ်ငိုၼ်းမၢၼ်ႈ တူၵ်းတႅမ်ႇ
ၸွမ်းၼင်ႇ ၽိုၼ်လိၵ်ႈႁၢႆးငၢၼ်း သဵၼ်ႈမၢႆလွင်ႈၶၢတ်ႈလၢမ်း ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်း ႁွင်ႈၵၢၼ် ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ယူႇၾၢႆႇတႂ်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵုမ်းၵမ်ၼၼ့်သေ ပီ 2020 -2023 ၼႆ့ တေလႆႈႁၼ် ႁူဝ်ၼပ့် ၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ် ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးယူႇၵူႈဝၼ်း။ သဵၼ်ႈမၢႆ ဢၼ်ၼႆ့ လႆႈဢိင်ၼိူဝ် ႁူဝ်ၼပ့်ၵူၼ်းၼႂ်းမုင့်ႁေႃႁိူၼ်း ၊ ႁူဝ်ၼပ့်ၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ၸွမ်းၼင်ႇ သႅၼ်းၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼၼ့်သေ လၢမ်းၶၢတ်ႈဝႆ့ၵူၺ်း ။ ပေႃး တူၺ်း ၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ၶၢတ်ႈလၢမ်းဝႆ့ၼႆ့ၸိုင် တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းပီ 2020 ၼၼ့် ႁူဝ်ၼပ့် ၵူၼ်းၸိူဝ်း ႁၢမ်းၵၢၼ်မီး 0.17% ၊ ပီ 2021 သမ့်မီး 1.33% ၊ ပီ 2022 မီး 2.53% လႄႈ ပီ 2023 သမ့်မီး 3.69%။လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ႁၢမ်းၵၢၼ်ငၢၼ်း ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးၼႆ့တေ့ ပဵၼ်ယွၼ့် တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ – 19 သေ ၵမ်ႈၼမ်လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ပိၵ့်ဢိုတ်း ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၊ ယွၼ့်ဢဵၼ် ႁႅင်းၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် မီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇမႃး ၊ ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် မီးၼမ်လိူဝ်သေ ၵၢၼ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
လိူဝ်ၼၼ့် မိူဝ်ႈပီ 2022 ၼၼ့်ၵေႃႈ ၸုမ်းၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉ (ILO) ယၢမ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ႁူဝ်ၼပ့်ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်း ႁၢမ်းၵၢၼ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈမီး 1.3 လၢၼ့်ပၢႆ ။ ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆ့တေ့ ဢမ်ႇလႆႈ ႁၼ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇဝႆ့သေတႃႉ ႁူဝ်ၼပ့်ၵူၼ်းမိူင်းႁၢမ်းၵၢၼ် တေၸၢင်ႈတိူဝ်းၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး ထႅင်ႈ ယူႇ။
မိူဝ်ႈၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း လႆႈဢွၼ်ၵၼ် ထူပ်းလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ႁႃၵၢၼ်ယၢပ်ႇယူႇၼၼ့် သမ့်လႆႈ ႁူပ့်လွင်ႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လွင်ႈငိုၼ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးၵႃႈၶၼ် ထႅင်ႈ။ ယွၼ့်ငိုၼ်း ဢမ်ႇမီးၵႃႈၶၼ် လႄႈ ၵႃႈၶၼ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶွင်ၵိၼ်ယႅမ့် ဢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶဝ်ႈ လႄႈ ထူဝ်ႇၸိူဝ်းၼႆ့ ပုင်ႈ ၶိုၼ်ႈသုင်မႃး ၵူႈဝၼ်းသေ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်လွၵ်ႈငိူတ်ႈတေႃႇ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၶဝ်ႈၼမ့်တၢင်းၵိၼ် ၸိုင်ႈမိူင်း ဝႆ့ယူႇ – ယေးငိုၼ်းလုမ်ႈၾႃႉ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ ။ ယွၼ့်ၶၼ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶွင်ၵိၼ်ယႅမ့် ၶိုၼ်ႈသုင်မႃးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈသိုဝ့်ၵိၼ် ႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႆႈ ။
ၸွမ်းၼင်ႇ ၽိုၼ်လိၵ်ႈႁၢႆးငၢၼ်း ၸုမ်းသဵၼ်ႈမၢႆၾၢႆႇယိပ်းၸရၢင်းငိုၼ်း ဢၼ်ယူႇတႂ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼၼ့် သေ ၼႂ်းပီၵၢၼ်ငိုၼ်း 2023-2024 ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 3 လိူၼ် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ့် ၶၼ်ငိုၼ်းမၢၼ်ႈ တူၵ်းၵႂႃႇ 28.59% ။ ပေႃးတႅၵ်ႈၵၼ်တူၺ်း တၢင်းပီဢၼ်ပူၼ့်မႃးၸိူဝ်းၼၼ့်ၸိုင် မိူဝ်ႈပီၵၢၼ်ငိုၼ်း 2022-2023 ၼၼ့်မီး 18.45% လႄႈ ပီၵၢၼ်ငိုၼ်း 2021-2022 ၼၼ့်သမ့်မီး 11.39 %။
လွင်ႈလၢမ်းၶၢတ်ႈ ၼႂ်းပီ 2024
ၼႂ်းပီ 2024 ၼႆ့ ပၢင်တိုၵ်း ၶဝ်ႈယိုတ်းယိုတ်းဝဵင်းး ၸၢင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃးလႄႈ ၵမ်ႈၼမ်တေ့ ဢွၼ်ၵၼ် ထတ်းသၢင်ဝႃႈ သဵၼ်ႈတၢင်း ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵႃ့ၶၢႆ တေပိၵ့်ဢိုတ်းထႅင်ႈ ၊ ၵႃႈၶၼ်ၶူဝ်ႈၵုၼ်ႇ တေ ပုင်ႈၶိုၼ်ႈ သုင် ၊ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢၼ်သူင်ႇၶၢႆဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း တေလူတ်းယွမ်း လႄႈ တႃႇတေသိုပ်ႇ ႁဵတ်းၵၢၼ် ပၢႆး မၢၵ်ႈမီးၼၼ့်ၵေႃႈ တေမီးလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇထႅင်ႈ ။
ယေးငိုၼ်းလုမ်ႈၾႃႉတေ့ လၢမ်းၶၢတ်ႈဝႆ့ဝႃႈ ပႅၵ်ႈသမ့် ငဝ်းလၢႆး ပတိၵ်ႈၶၢတ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၶိုၼ်ႈမႃးသေတႃႉၵေႃႈ ၼႂ်းပီ 2024 ၼႆ့ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး မိူင်း မၢၼ်ႈ တိုၵ့်တေ မီးလွင်ႈၸိူင့်ထိူင်းဝႆ့ယူႇ။ ၼႂ်းပီ 2025 ဢၼ်တေထိုင်မႃးထႅင်ႈ ၼၼ့်ၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵၢၼ် ၽုၵ်ႈသွမ်ႈ ၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၶူဝ်းၵုၼ်ႇ လႄႈ ၶၵ့်တွၼ်ႈ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇ ၵႃ့ၶၢႆၶူဝ်း ၵုၼ်ႇၸိူဝ်း ၼႆ့ တိုၵ့်တေမီး လွင်ႈၸိူင့်ထိူင်းတၢင်းၼမ်ယူႇ – ဝႃႈၼႆ။
ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ ပေႃးတႅၵ်ႈၼိူင်းၵၼ်တၢင်း ပီ 2019 ပူၼ့်မႃးၼၼ့်ၸိုင် တေလႆႈႁၼ် ဝႃႈ တူၵ်းတႅမ်ႇဝႆ့ယူႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ် 10% သေ တႃႇတေ လုၵ့်တီႈငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ထိုင် ဝႆ့ယူႇ ယၢမ်းတေႃႈလဵဝ်ၼႆ့ သေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁုၼ်ႈမုၼ်းၵႂႃႇလႆႈၼၼ့် တိုၵ့်တေမီး လွင်ႈယၢပ်ႇ ၽိုတ်ႇ ဝႆ့ယူႇတၢင်းၼမ် – ဝႃႈၼႆ ။
Ref; BBC,DVB,World Bank,Irrawaddy
