ဢူၺ်းလီ

သွင်ၾၢႆႇ သွင်ၾင်ႇ သွင်ၵေႃႉ မီးလွင်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းၸမ်ၸႂ် ပိုင်ႈပႃးၵမ်ႉၸွႆႈၵၼ်လႄႈၵၼ် မီးမဵတ်ႈတႃႇ ဢၼ်လီငၢမ်း တေႃႇၵၼ် ႁူမ်ႈသုၵ်းႁူမ်ႈလိပ်း ၸႃႉႁူမ်ႈၶီလီႁူမ်ႈပူၺ်ႈ ယူႇႁူမ်ႈတုၶ်ႉႁူမ်ႈမႆႈၸွမ်းၵၼ် ပဵၼ်“မိတ်ႉသႁၢႆ” ၵၼ်  ပဵၼ်“ၵေႃႉသႄႈ”ၵၼ် ပဵၼ်“ဢူၺ်းလီ”ၵၼ်။

ယူႇတီႈတူဝ်တေႃႇတူဝ် ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉသေ ပဵၼ်ၵေႃႉသႄႈ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပွင်ႇဝႃႈ တင်းမုင်ႉ ႁေႃႁိူၼ်း ၺႃတိၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းပီႈၼွင်ႉတင်းသဵင်ႈၵေႃႈ တေလၢတ်ႈဝႃႈပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ် ။ မိူဝ်ႈပီႈႁဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၼွင်ႉႁဝ်း ႁိုဝ် သေၵေႃႉၵေႃႉ ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းႁဝ်း ၵေႃႉလႂ်ၵေႃႉၼိုင်ႈၼႂ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁဝ်း မီးလွင်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်း ၸမ်ၸႂ်တင်း ၵူၼ်းၼွၵ်ႈႁိူၼ်းၵေႃႉလႂ်ၵေႃႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉ တေဝႃႈႁဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်တင်းဢူၺ်းလီ ၼွင်ႉႁဝ်း ပီႈႁဝ်းယဝ်ႉၼႆၵေႃႈပႆႇၸႂ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ဢမ်ႇၸႂ်ႈ “ဢူၺ်းလီ” ၶွင်ၶိူဝ်းႁဝ်းတင်းသဵင်ႈ။ ပေႃးၶိူဝ်းႁိူၼ်းလႂ်ၶိူဝ်းႁိူၼ်းၼိုင်ႈ လႄႈ ၶိူဝ်းႁိူၼ်းႁဝ်းတင်းသဵင်ႈ မိုတ်ႈၵိုဝ်းၸမ်ၸႂ်ၵၼ် တင်းမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း တင်းၶိူဝ်းႁိူၼ်း ၸဵမ်ပူႇယႃႈတႃၼၢႆး ၼႃႉဢႃပႃႈပီႈလုင်းဢၢဝ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇတေလၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ၶိူဝ်းႁိူၼ်းၶဝ်ၶိူဝ်းႁိူၼ်းႁဝ်း ပဵၼ်မိတ်ႉသႁၢႆ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ပေႃးၵွမ်ႉၵႃႈမိုတ်ႈၵိုဝ်း ၸမ်ၸႂ်ၵေႃႉလႂ်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ၼႂ်းၶိူဝ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉသေ တေမႃးလၢတ်ႈဝႃႈ ၶိူဝ်းႁိူၼ်းၶဝ် ၶိူဝ်းႁိူၼ်းႁဝ်း ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ ၵၼ်ၼႆပႆႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ ၵွပ်ႈႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်းၵၼ်ပဵၼ်သူၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉၼၼ်ႉၵွႆးလႄႈ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ ၵၼ်ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉၵွႆး။

ၵၢၼ်ပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်ၼၼ်ႉ တၵ်းဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ပေႉၵိၼ်ၵၼ်ႁူမ်ႈတင်းၶိူဝ်းႁိူၼ်းပီႈၼွင်ႉၾၢႆႇၶဝ်ၾၢႆႁဝ်း တေႃႇၼႃႈလႄႈလပ်ႉလင် ဢမ်ႇၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်ၵၼ် ဢမ်ႇဢဝ်လိူဝ်ဢဝ်တိူဝ်းၼိူဝ်ပုၼ်ႈသူၼ်ႇၵၼ် ဢမ်ႇပႅင်း ၸင်းတဵၵ်းတဵင်ၶႃႈႁႅမ်ၵၼ် ဢမ်ႇပၼ်တၢင်း တုၶ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်ၵၼ် ဢမ်ႇႁဵတ်းၶိတ်ႈႁဵတ်းပၢႆႇ ပၼ်တၢင်းယၢပ်ႇ ၾိုတ်ႇၸႂ်ၵၼ်ႁူမ်ႈပႃးပီႈၼွင်ႉၶိူဝ်းႁိူၼ်းၵွႆး ဢမ်ႇၵႃး ယင်းမီးလွင်ႈၵမ်ႉယၼ် ၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ႁႅင်းၵၼ် ဝႅင်ႇယိုၼ်ႈ ပၼ်ၵၼ် ဢီးလူၵၼ် ၵႅတ်ႇၶႄပၼ်ၵၼ် မၢင်ၽဝ်ႇယင်းၸၢင်ႈယွမ်းဢဝ်သၢႆၸႂ်လႅၵ်ႈပၼ်ၵၼ်လူးၵွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ဢူၺ်းလီလူင် မႁႃမိတ်ႉလူင် ဢၼ်မီးသတ်ႉၸႃၼိူဝ်ၵၢၼ် ပဵၼ်မိတ်ႉတေႃႇၵၼ် လႄႈမုၼ်ၵုၼ်း မႁႃမိတ်ႉၼၼ်ႉယႂ်ႇလူင်တႄႉတႄႉ။

ပဵၵ်ႉသမ်ႉယူႇႁိမ်းၵိၼ်ၸမ်ၵၼ်ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတေပဵၼ်မိတ်ႉၵၼ် ဢူၺ်းၵေႃႉဢူၺ်းလီၵၼ် လႆႈ တင်းသဵင်ႈ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈၸႂ်မၵ်ႉမိုတ်ႈသူင်ႇ တၢင်းႁဵတ်းတၢင်းယၢမ်ႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ႁၼ်ပုၼ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇလိူဝ်တွၼ်း ၼိူဝ်ၵၼ် ၶီႈၵႄႉၼိင်ႈတႃၵၼ် ၶႂ်ႈပေႉပုၼ်ႈၵၼ် ၶႂ်ႈဢဝ်ၶွင်လၢႆၵၼ် ထၢင်ႇလဵၵ်ႉလူမဝ်ၵၼ် ယဵပ်ႇယမ်ႈၼမ်ႉၸႂ် ၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈဝႃႈပဵၼ်မိတ်ႉသႁၢႆၵၼ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇသိုဝ်ႈသႂ်။

ၵမ်ႈၼမ်ဢၼ်ၶၢၼ်ႁဵၵ်ႈဝႃႈ မႁႃမိတ်ႉၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢၢင်ႈၸိုဝ်ႈမၼ်းလၢႆလၢႆၵွႆး ဢမ်ႇဝႃႈသိုၵ်းၸုမ်းလႂ်တင်း ၸုမ်းလႂ် ဢၼ်ဝႃႈပဵၼ်မႁႃမိတ်ႉၵၼ်ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်သူၼ်ႇသိုၵ်းၶဝ် ၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈၸုမ်းၼိုင်ႈၵွႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူႈၸုမ်း ဢမ်ႇပႃးၵူၼ်းမိူင်း ၽႂ်ပဵၼ်မႁႃမိတ်ႉတင်းၽႂ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ်တူဝ်ယဵပ်ႇလဵၼ်ႈ ပဵၼ်ယိူဝ်ႇ ၶဝ်ၵွႆး ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇလႆႈမီးသူၼ်ႇလႆႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈၸွမ်းၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီသင်တီႈၶဝ် မိူဝ်ႈၶဝ်တႅၵ်ႇငၢၵ်ႈ ၸတ်ႉၵၼ် တိုၵ်းၵၼ်ယိုဝ်းၵၼ်မႃးမိူဝ်ႈလႂ် ၵူၼ်းမိူင်းထုၵ်ႇပဵၼ်ယိူဝ်ႇ ပဵၼ်ၽေးၽႆးတင်းၶဝ်ႈၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ် ဢမ်ႇဝႃႈၽႂ်ပေႉၽႂ် ၽႂ်ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်မႃးၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတၵ်းပဵၼ်ၶီႈၶႃႈၾၢႆႇၸုမ်းပေႉၼၼ်ႉၵွႆး ဢမ်ႇဝႃႈတေၵဵပ်းၶဝ်ႈ ၵဵပ်းငိုၼ်း ၵဵပ်းသိုၵ်းၵဵပ်းၵူၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းတၵ်းတေဢမ်ႇၽွင်းလိူဝ်လႆႈ။

မိူဝ်ႈၾၢႆႇၶၢဝ်ပေႉၵေႃႈပဵၼ်ၶီႈၶႃႈၾၢႆႇၶၢဝ် မိူဝ်ႈၾၢႆႇလမ်ပေႉၵေႃႈတၵ်းပိၼ်ႇမႃးပဵၼ်ၶီႈၶႃႈၾၢႆႇလမ် မႁႃမိတ်ႉ ၼႆ ၼၼ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇၵဵဝ်ႇတင်းၵူၼ်းမိူင်း ၶဝ်တေႃႇၶဝ် ၸုမ်းလႂ်တင်းၸုမ်းလႂ်လႆႈၸႂ်ၵၼ် ထုၵ်ႇၸႂ်ၵၼ် ၶဝ်ၵေႃႈႁဵတ်း ပဵၼ်မႁႃမိတ်ႉၵၼ် ၸုမ်းၼိုင်ႈတေႃႇၸုမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉၵွႆး ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇမီးသူၼ်ႇသင်တင်းၸုမ်းသိုၵ်း။

သိုၵ်းဢၼ်ဢမ်ႇပဵၼ်မိတ်ႉတင်းၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ်မိူင်းၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸုမ်း သိုၵ်း ၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈလွၼ်ႉလွၼ်ႉ ပေႃးၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၼႆႉ တၵ်းဢမ်ႇပဵၼ်မိတ်ႉတင်းၵူၼ်းမိူင်းလႆႈ ၵူၼ်း မိူင်းလႆႈၵူဝ်ႁႄၶဝ် ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇၶဝ်ႈၸမ်ၶဝ်လႆႈ ယွၼ်ႉၶဝ်တေၸႂ်ႉႁႅင်းလၢႆၵူၼ်းမိူင်း တေပေႉၵိၼ် ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈၵူၼ်းမိူင်းတၵ်းတေဢမ်ႇႁတ်းၶဝ်ႈၸူးၸမ် မိူၼ်ၼင်ႇယၢမ်ႈႁၼ်ယၢမ်ႈယိၼ်းၼႃးၼၼ်ႉ  ဝၼ်းလီ ၶိုၼ်းလီၶႂ်ႈၸီႉၼႄးတၢင်းၽိတ်းၵၼ်မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈႁႃလိူင်ႈသႂ်ႇ ယူႇလီလီၼႄးဝႃႈပဵၼ်သၢႆလပ်ႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းၾၢႆႇ ၼၼ်ႉၾၢႆႇၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈတတ်းသိၼ်တႆႇထၢမ်ထတ်းထွင်ၸွမ်းပိူင်ၾိင်ႈပဵၼ်ထမ်း ႁႂ်ႈပေႃးႁူႉၸႅင်ႈ ႁၼ်လႅင်း သေ ထုၵ်ႇၼႄတၢင်းၽိတ်းပၼ်တူတ်ႈ(တၢမ်ႇ) မႂ်ႇငိုၼ်းမႂ်ႇတွင်းလႂ် ထိုင်တူတ်ႈ(တၢမ်ႇ) တၢႆလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉလူးၵွၼ်ႇ ပဵၼ် လွင်ႈလီၵူဝ်ႁႄယုပ်းၽၢၼ်ႈလူင်လၢင် တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႄႉတႄႉ။

လၢႆလၢႆၾၢႆႇပႃးၸဵမ်ၶၢဝ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းဢၼ်မီးၸႂ်ပႅင်းၸင်းတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈလွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈမိုတ်ႈ ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းမႃးလႄႈသင် ၸႂ်ႉဢမ်းၼၢၸ်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇပဵၼ်ၶိူင်မိုဝ်းသေ ၶိၼ်ၸႂ်ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း မႃးလၢႆသိပ်းပီၼၼ်ႉလႄႈသင် လူၺ်ႈဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ၼိူဝ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း သူၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်း ၼၼ်ႉလႄႈသင် လူၺ်ႈပိုၼ်းပဵၼ်မႃးလွင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ တင်ႈတႄႇဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃတီႈဢိင်းၵလဵသျ်ႊ မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် ၸင်ႇမီးၸႂ်ၶႅၼ်ႉ ၶဝ်ႈၸႂ်ၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ယူႇၾၢႆႇၵူၼ်းမိူင်း ပၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်းသေ မိူဝ်ႈမီး ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉမႃးတေႃႇသူႈတိုၵ်းတေႃးၾိုၼ်ႉဝၢႆႇၵေႃႈ ၸူမ်းသိူဝ်းလီၸႂ် မိူဝ်ႈလႆႈႁူႉၽူလ် ၵၢၼ်တေႃႇသူႈၶွင်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇၾၢႆႇပေႉပုၼ်ႈ မီးၶၢဝ်ႇယိုတ်းလႆႈဝဵင်းၼၼ်ႉဝဵင်းၼႆႉ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇလၢႆၸုမ်း တင်းၶၢဝ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼႂ်းမိူင်း ၶၢၼ်ပၢဝ်ႇၵၼ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ ဝႃႈ “ၸုမ်းမႁႃမိတ်ႉၶဝ်တိုၵ်းပေႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈတေ တႅၵ်ႈယၢႆႈယဝ်ႉ” ၼႆ လိုဝ်းၵႂႃႇသဵင်ႈ။

ၵွႆးၵႃႈပေႃးမႃးတူၺ်းလၢႆးႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းၸိုင် ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈပဵၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ယၢမ်းလဵဝ် ၼႆႉ ၸႂ်ႈယူႇသိုၵ်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵွႆးၵႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈမႁႃမိတ်ႉတင်းၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈမႁႃမိတ်ႉ သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵူႈၸုမ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူင်းမၢၼ်ႈ မၼ်းပဵၼ်မႁႃမိတ်ႉဢမ်ႇလၢႆၸုမ်းဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ် ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ပွတ်းႁွင်ႇ ဢၼ်လႆႈၸႂ်ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉၵွႆးလႄႈမီးႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်းမႃးသူၼ်ႇၼိုင်ႈ။

လူၺ်ႈပၢင်တိုၵ်းၵမ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇ တုၶ်ႉယၢၵ်ႈတုၶ်ႉၽၢၼ် ႁၢမ်းႁႅၵ်း တီႈယူႇတၼ်းသဝ်း ႁၢမ်းတီႈပိုင်ႈတီႈဢိင် သေႁၢႆလူႉသုမ်းၶဝ်ႈၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ၶူဝ်းႁိူၼ်းၽိူၼ်ဝၢၼ်ႇ ႁိူၼ်းယေး ထုၵ်ႇၾႆးမႆႈ ၼႂ်းၵႄႈႁႃမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း ယဵၼ်းပဵၼ်ၽဝ်ႇတဝ်ႈ ဝၢၼ်ႈႁၢမ်းမိူင်းႁၢမ်းလၢႆဝၢၼ်ႈလၢႆယိူင်ႇ လၢႆဝဵင်း ယႃႉၶူဝ်ယႃႉတၢင်း လူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းၽႂ်။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ တၢင်းႁွင်ႈၵၢၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ တင်းသွင်ၾၢႆႇ မီးလွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၼႆယူႇ။ ၵွႆးၵႃႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ယႃႇလိုမ်းဝႃႈ ပၢင်တိုၵ်းပၢင်ၼႆႉ “တိုၵ်းပႅတ်ႈ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းတႆး”။    

မွၼ်းၶိူဝ်း

20240105

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)