ၵႂၢမ်းတႅတ်ႈပိူင်လႂ် တေပဵၼ်သၢႆၸႂ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးယူႇလွတ်ႈ

ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈလူင်တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၶိူဝ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉလူၺ်ႈမီးၽႅၼ်လိၼ်မီးဝၢၼ်ႈမီးမိူင်းၵွႆး ၽႃးသႃ လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဝူင်ႇဝွၵ်ႇထိုင်သၢႆၸႂ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်မၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်းယၢဝ်းမႃး  ၶိူဝ်းၼိုင်ႈ လႄႈ ပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆၾၢင်ႁၢင်ႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉတႆးမီးလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ် ၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ယွၼ်ႉလူၺ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ ၼႃႈလိၼ်ပွတ်းႁွင်ႇပွတ်းၸၢၼ်းပွတ်းဢွၵ်ႇၵႆႁၢင်ႇၵၼ်ၵေႃႈႁင်းမၼ်း ၶၢတ်ႇၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်ၵၼ်လူၺ်ႈသဵၼ်ႈတႃႈ သၢႆတၢင်းၵႂႃႇမႃးယၢပ်ႇၾိုတ်ႇပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉလႄႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းမၢင်ၶေႃႈၶေႃႈ ပိူင်ႇပႅၵ်ႇၵၼ် လေႃးလေး တင်းမၢၼ်ႈ တင်းထႆးၵႂႃႇ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ပၢႆးလိၵ်ႈလၢႆးထွႆႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈမႃးတႅပ်းတတ်း မၵ်းမၼ်ႈပၼ်လႆႈၵေႃႈႁင်းမၼ်းလႄႈ ဢဝ်ပဵၼ်ပၼ်ႁႃယိုတ်ႈယၢဝ်းၶၢင်ႉၶမ်ႁၢင်ႉႁိူင်မႃးတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။

ၵွပ်ႈၼၼ်ၸင်ႇလႆႈယွၼ်ႉၶႆႈၼႄၶိုၼ်းဢၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်းလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵိူဝ်းၵုမ်ၵၼ်မႃး မိူဝ်ႈလၢႆပီၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းဢဝ် မႃးယင်ၵၢင်တူၺ်းလူလဵပ်ႈႁဵၼ်း ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းႁူႉလႄႈၸွႆႈထတ်းသၢင်ဝႆႉ တေႃႇဝၼ်းလႂ်ဝၼ်းၼိုင်ႈ တႆးမီးၸုမ်းၽူႈလူင်ႉ လႅၼ်ႇဢၼ်မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၾၢႆႇတၢင်းၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈ။

တေႁႂ်ႈတႆးမီးၵႂၢမ်းတႅတ်ႈပိူင်လႂ် ၸွင်ႇတေပဵၼ်သၢႆၸႂ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးႁႂ်ႈယူႇလွတ်ႈ(ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း) ႁိုဝ် ႁႂ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်း “ထႃဝွရ်ႊ” (ထႃဝရ)။ ၸူဝ်ႈပႆႇမီးၶုၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်လိၵ်ႈတႆးဢမ်ႇတၢႆၵႂၢမ်းတႆးဢမ်ႇႁၢႆၼၼ်ႉပဵၼ်ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်း တႆးၵူႈၵေႃႉၸုပ်ႈပၢၼ်ၼႆႉလႄႈယူႇတီႈၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇႁႂ်ႈမၼ်းႁၢႆၼၼ်ႉပဵၼ်ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၵူၼ်းၸုပ်ႇပၢၼ်ၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေပဵၼ်မႃးၵၢၼ်မၼ်ႈၵိုမ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၵူၼ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ဢၼ်တေမႃးတၢင်းၼွင်ႈတၢင်းလင်။

ၵႂၢမ်းတႅတ်ႈ

လၢတ်ႈမိူၼ် – တႅမ်ႈၽႂ်မၼ်း၊ တၢင်းယူႇလွတ်ႈတႆး

Speak universally, Write: The Shan Path to survival

လိၵ်ႈတႆးၽႂ်မၼ်း ၵႂၢမ်းတႆးႁူမ်ႈၶေႃႈ

ပူၼ်ႉမႃး 21/5/2004 ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးၸဝ်ႈၼိုင်ႈ မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ – ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၵၢၼ်တႆးတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵတ်းယဵၼ်လွတ်ႈလႅဝ်း ၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၾၢႆႇၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵူၺ်းဢမ်ႇ။ ၾၢႆႇၽႃသႃၾိင်ႈငႄႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လိၵ်ႈလၢႆး ၵေႃႈတၵ်းတေလႆႈၶတ်းၸႂ်ၵမ်ႉၸွႆႈ ၼိုင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်း ၸင်ႇတေၶိုၼ်ႈၼႃႈၵႂႃႇလႆႈ။

ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈလႄႈ ပဵၼ်ၶေႃႈၾၢင်ႉသတိၸိူဝ်းႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ႁၵ်ႉၽႅၼ်ႇလိၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်သမ်ႇလႂ်ပိူင်လႂ် ဢမ်ႇဝႃႈ တၵ်းလႆႈမီးၵူႈၾၢႆႇ၊ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း ၵူၼ်းတင်းသဵင်ႈတိုၵ်းသိုၵ်း ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းႁႃၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ငိုၼ်းတွင်း၊ ဢမ်ႇမီးၵေႃႉမေႃတိတ်းတေႃႇၶဝ်ႈႁႃပိူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇမီးၶေႃႈမုလ်းၶၢဝ်ႇသၢၼ်လွင်ႈပိူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇမီးၽႃသႃၾိင်ႈငႄႈဢၼ်ၶိုတ်း ၸၼ်ႉတၼ်းပိူၼ်ႈၸိုင် တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁပ်ႉႁွင်း (လပ်ႉလွင်း) တၢင်းဢွင်ႇပေႉႁဝ်း။

ယွၼ်ႉၼၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်သင်သေဢမ်ႇဝႃႈ တၵ်းလႆႈၸေးၾၢႆႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈၸေးၾၢႆႇၵေႃႈယင်းပႆႇယဝ်ႉ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ပိူဝ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်းၶိုတ်းၸၼ်ႉတၼ်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတေႁဵတ်းႁိုဝ်။ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈတႄႉဝႃႈႁဵတ်းၵၢၼ်သင်  ဢမ်ႇဝႃႈႁႂ်ႈငိူင်ႉဝႄႈပႅၼ်ပႄႈသွင်ပိူင်။

• ၸွမ်းငဝ်းလၢႆးသေႁဵတ်းၵႂႃႇ။
• ၶတ်းငဝ်းလၢႆးသေႁဵတ်းၵႂႃႇ။

တင်းသွင်လၢႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထိုင်တီႈယိူင်းမၢႆလႆႈ ထိုင်ၵေႃႈဢမ်ႇယင်ႈယိုၼ်းလႆႈ။ ပိူဝ်ႈတႃႇထိုင်ယိူင်းမၢႆၼၼ်ႉ တေလႆႈ ၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်ၵၢင် ဢၼ်ဢမ်ႇၸွမ်းငဝ်းလၢႆး ၵူၺ်းၵေႃႈသမ်ႉဢမ်ႇၶတ်းငဝ်းလၢႆးသေႁဵတ်းၵႂႃႇလႆႈ

• တၵ်းလႆႈမီးလွၵ်းပိူင် (system) လႄႈလၵ်းၵၢၼ် (principle)

ၵူၺ်းၵႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ ၸွမ်း ငဝ်းလၢႆး။

• ဢမ်ႇၸွမ်း ဢမ်ႇၶတ်းငဝ်းလၢႆး။ ၸႂ်ႉတိုဝ်းငဝ်းလၢႆး ပဵၼ်ၽွၼ်းလီ ႁွင်ႉဝႃႈ (သီလ)။
• တေလႆႈမီးလွင်ႈတင်ႈၸႂ် (သမႃထိ) သေႁဵတ်းၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂႃႇၽႂ်ၵႂႃႇမၼ်း။ ႁဵတ်းႁဵတ်းၽႃႈၽႃႈ။
• တေလႆႈၶူၼ်ႉႁႃတၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ (ပၺ်ၺႃ) သေႇသေႇ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ ၸူးဢဝ်တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ    

ဢၼ်မီးၼႂ်းတူဝ်ၼႂ်းဢွၵ်းၸွၵ်းဢွၼ်ႇႁဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်း တေၶိုတ်းၸၼ်ႉတၼ်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတေၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်ၵၢင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်။

• တူၺ်းလိၵ်ႈမၢၼ်ႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈလႄႈတင်းၶေႃႈၵႂၢမ်းတႆးလူင်ႁဝ်းဢၼ်မီးဝႆႉတိၼ်းတွၼ်းၼၼ်ႉ

သေႁဵတ်းၵႂႃႇၼႆႉပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်ၵၢင်ယူႇၼႄႇ။

• တူၺ်းလိၵ်ႈပီႈၵႂၢမ်းၼွင်ႉႁဝ်းသေယိူင်ႈဢဝ်ၶဝ်တင်းပိုၵ်း ပႅတ်ႈဝၢင်းၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇမူတ်းသေႁဵတ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း ပၢၼ်ၵၢင်ၼႄႇ။
• ၽႃသႃလိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ပဵၼ်ၶွင်ငဝ်ႈပိုၼ်ႉႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပႅတ်ႈဝၢင်း၊ ၵႂၢမ်းပီႈၵႂၢမ်းၼွင်ႉ(ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း   

ထုၵ်ႇမၵ်းမၢႆဝႆႉၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ထတ်းႁႃတီႈသၢင်ႇထုၵ်ႇသေၸႂ်ႉတိုဝ်း၊ ၼွၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈတူၺ်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ  

• ပိူၼ်ႈဢဝ်လိၵ်ႈၵႂၢမ်းၽႂ်ပဵၼ်ၽႃသႃၵၢင် (common language) သေၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ယူႇၼၼ်ႉသေ ဢဝ်မႃး ၵမ်ႉၸွႆႈၼၼ်ႉ တေပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်ၵၢင်ၼႄႇ။

• ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸူဝ်ႈပႆႇတူၵ်းလႃႈတူၵ်းလိုၼ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းလီၶႆႈၸႂ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းတူၵ်းလူင်းၵၼ်သေၶိုင်ပွင်ၵႂႃႇ။

* “ ယၢၵ်ႇႁူႉယၢၵ်ႇႁၼ် ” ၼႆႉၼၵ်းၶိုၵ်ႉလိူဝ် “ ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈႁၼ်” ၵွပ်ႈဝႃႈပေႃးဢမ်ႇလႆႈႁူႉလႆႈႁၼ် ယူႇဢမ်ႇလႆႈ

                ၵႂၢမ်းသွၼ်မိူင်းပိူၼ်ႈ

You govern a kingdom by normal rules

You fight a war by exceptional moves

But you win the world by letting alone.

How do I know that this us so?

By what is within one?

ၵွၼ်းမိူင်းလူၺ်ႈ မၢႆမီႈပၵတိ (ယူဝ်းယူဝ်း)

ၾၼ်းမိူင်းလူၺ်ႈ ၸိူင်းလၢၵ်ႇလၢႆး

ၵွၼ်းလုမ်ႈၾႃႉလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ပွႆႇဝၢင်း

ၵဝ်ႁူႉလႆႈလွင်ႈၼႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်?

ႁူႉလႆႈလူၺ်ႈ ဢၼ်မီးၼႂ်းတူဝ်ၵဝ်။

Tao Te Ching, Chapter 57

                    ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇ

ႁၢင်ႉဢမ်ႇလီလိူဝ်ၸၢႆး ၊ ႁၢႆးဢမ်ႇလီလိူဝ်ယိင်း

Divorce is not commendable for men.

Neither is maiden ship for women.

การอย่าร้าง ไม่ใช้เรื่องหน่าสรรเสริญสำรับผู้ชาย

การสละสด ไม่ใช้เรื่องหน่าสรรเสริญสำรับผู้หญิง

ကွာရှင်းမှုသည် ယောကျာ်းကောင်းတယောက်အတွက် ချီးမွမ်းစရာမဟုတ်

အပျိုစင်ဆုံးရှုံးမှုသည် မိန်းမကောင်းအတွက်ချီးမွမ်းစရာမဟုတ်

ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ

20231222