“ပၢႆးမွၼ်း” ဢၼ်တိတ်းသူပ်းတိတ်းပၢၵ်ႇၵၼ်လႄႈၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်ယိူင်ႈဢဝ် တင်းၶိူင်ႈမိုဝ်းၵၢၼ်ႁႆႇတိုင်ႈ ၼႅဝ်းလမ်ႇသဵင်လွင်ႈၸွမ်းလၢႆးၾိင်ႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းမႃးၸႂ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁိတ်ႉမၵ်ႉသူင် ၶွင်ၵူၼ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇၼၼ်ႉႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၵၼ်ဝႃႈ “ပၢႆးမွၼ်း” ပၢႆးမွၼ်းၼႆ လိုဝ်းၶၢၼ်ၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ်။
ၸႂ်ႈယူႇ ႁူမ်ႈဝႃႈမႃးပိၼ်ႇ မႃးမႄး မႃးၵႄႈပဵၼ်လမ်ႇသဵင်ၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ ၶေႃႈၼမ်ႉၵႂၢမ်းတႆးပဵၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇသေတႃႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်း ဝၢင်ႁူဝ် သဵင်လွင်ႈလမ်ႇလႄႈၼႅဝ်းလၢႆးၵႂႃႇမၼ်းယင်းပဵၼ်ထၢၼ်ၵဝ်ႇၶွင်ပိူၼ်ႈယူႇ ၵူၺ်းမႃးပိၼ်ႇသႂ်ႇ ပဵၼ် ထွႆႈၶေႃႈၵႂၢမ်းတႆးၵွႆး ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈတူၼ်ႈငဝ်ႈလမ်ႇသဵင်လၵ်းတေႃမၼ်းယင်းပဵၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ဢင်းၵိင်း ၶႄႇ ထႆး မႃးၵမ်ႈၼမ်။
ၸွမ်းလူၺ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်မၼ်းသေလႄႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸုပ်ႈသႅၼ်းပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ထုၵ်ႇၸႂ် သူင်မၵ်ႉႁိတ်ႉၼၼ်ႉမၼ်း ၵေႃႈဢမ်ႇၽိတ်း ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈတႆးၵွႆး တင်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၽႃႉ) ၵေႃႈ ႁိတ်ႉမၵ်ႉမိုတ်ႈသူင်ၵူႈၸၢတ်ႈၵူႈၶိူဝ်းသေ ၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်မၼ်းသေ ဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်း ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ဝႃႈ artist ศิลปิน အနုပညာရှင် တႆးဝႃႈ ပွႆးမွၼ်း။
“ပၢႆးမွၼ်း” ဝႃႈၼႆၵေႃႈဢမ်ႇၽိတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵူၺ်းၵႃႈပေႃးတေဢဝ်ၸိုဝ်ႈၶေႃႈဢၼ်ႁဵၵ်ႈဝႃႈပၢႆးမွၼ်းတႆး တႄႉ တႄႉၼႆၸိုင် ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉတေလႅပ်ႈမႅၼ်ႈလီလိူဝ်။ ၵွပ်ႈဝႃႈပဵၼ်လမ်ႇသဵင်လွင်ႈလွၼ်ႉလၵ်း ၶွင်ၶိၼ်ႈတႆးတႄႉတႄႉ ဢိၵ်ႇတင်းမီးလၢၵ်ႇလၢႆလမ်ႇသဵင် ၸီးၼိုင်ႈ ၸီးသွင် ၸီးသၢမ် ယွပ်ႇယွၼ်ႈ လွင်ႈၶူင်း ၼူၵ်ႉၵိုဝ်း ၵွၵ်းတေႃးရေႃး ၵႂၢမ်းလူင် ၵႂၢမ်းဝွၵ်း ဢိၵ်ႇထႅင်ႈလၢႆလၢႆသႅၼ်းလၢႆလၢႆလမ်ႇသဵင် လႄႈဢမ်ႇမိူၼ်ၽႂ် ၽႂ်ဢမ်ႇမိူၼ်ႁဝ်း လၢတ်ႈလႆႈတဵမ်သူပ်းတဵမ်ပၢၵ်ႇဝႃႈ ၼႆႉပဵၼ်ပၢႆးမွၼ်းၶွင်ၶိၼ်ႈတႆးႁူဝ်ပၢၵ်ႇတဵမ်။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵၢၼ်ပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း “မေႃၵႂၢမ်း” ၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈသဵင်လီသဵင်ဝၢၼ်ၵွႆး ယင်းမီးပၢႆးႁူႉ လွပ်ႈႁွပ်ႈတူဝ်လၢႆၾၢႆႇလၢႆပႃႈထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈတၵ်းလႆႈႁႃၵႂၢမ်းႁူႉၵႂၢမ်းႁၼ်သႂ်ႇတူဝ်ယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းဢမ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်ဢၢၼ်ႇ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉတၵ်းလႆႈႁႃၽိူမ်ႉထႅမ်သႂ်ႇတူဝ်ယူႇၵူႈမိူဝ်ႈ။ မိူဝ်ႈမီးၵၢၼ်ႁွင်ႉဝၢၵ်ႇ ၽဵင်းၵႂၢမ်းတေႃႇၵၼ် တင်းၾၢႆႇၼိုင်ႈ တၵ်းႁႃၵႂၢမ်းထၢမ်ဢၼ်ၶႅမ်ႉၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလွၼ်ႉသွၼ်ႉသိူင်ႇမူမ်ႇငိူၼ်ႈလူပ်းႁွႆးႁႂ်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈပေႃးတွပ်ႇ ဢမ်ႇလႆႈ ႁိုဝ် လႆႈႁႃၶေႃႈမုလ်းမႃးတွပ်ႇပဵၼ်ယၢပ်ႇပဵၼ်ယဵၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈငၢႆႈ။ မိူဝ်ႈမီးၾၢႆႇၼိုင်ႈဝၢၵ်ႇၵႂၢမ်း ထၢမ်မႃးၵေႃႈ တွပ်ႇလႆႈၶႅမ်ႉၶိုၵ်ႉလွၼ်ႉလိုၵ်ႉတင်းထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၼုမ်ႉၼူၼ်းဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႁူလီငၢမ်း ၸိူဝ်း ၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇမီးတၢင်းႁူႉၾင်ယူႇၼႂ်းတူဝ် တၵ်းႁႃၶေႃႈတွပ်ႇဢမ်ႇငၢႆႈ။
ၵၢၼ်ပဵၼ်မေႃၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ၼွၵ်ႈသေသဵင်လီသဵင်ဝၢၼ်ယဝ်ႉ ယင်းမီးၵႂၢမ်းႁူႉၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ယူႇၼႂ်းတူဝ်လႄႈလႅတ်းဝႆး တင်းပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်ၶူမ်းၽၢႆ ၸင်ႇၵိုင်ႇတင်းႁဵၵ်ႈၶၢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈမေႃၵႂၢမ်း။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ တႃႇတေပဵၼ်မေႃၵႂၢမ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇယွင်ႈယေႃးတိတ်းသူပ်းတိတ်းပၢၵ်ႇ ၸပ်းၸိုဝ်ႈၶဝ်ႈပိုၼ်း။ ၵွႆးၵႃႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းတေ လေႃးလေးတင်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈယူႇၽွင်ႈ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ တႆးႁဝ်းယူႇတိတ်းၸပ်းၸမ်ၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈမႃးလၢႆပၢၵ်ႇပီ လႄႈ မၢၼ်ႈၵေႃႈမီးဢူငဝ်းႁိူင်းႁူမ်ႇၵုမ်းၼိူဝ်တႆးမႃး။ ၵမ်ႈၼမ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈႁဵၼ်းလၢႆး ႁဵၼ်းပၺ်ၺႃ တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၸင်ႇလေႃးလေးၽႃႇၶဝ်ႈၵႂၢမ်းတႆးမႃးလႄႈ ဢမ်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းႁူႉ ၵူၼ်းမေႃလိၵ်ႈမေႃလၢႆး ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းႁၢင်ႈၼႂ်းႁေႃ ႁူမ်ႈတင်းၸဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃးလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ် လိၵ်ႈလူင် ပႃႇလိ ႁူမ်ႈတင်းမေႃၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းပၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈတႅမ်ႈ လၢတ်ႈ ၽႃႇလေႃး လေး တင်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၵူႈႁူဝ်ၵူႈလွင်ႈ ၼမ်လႄႈဢေႇ။
ယွၼ်ႉၼၼ် ထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးမၢင်ၶေႃႈၶေႃႈ ဢၼ်ဝွတ်ႈႁၢႆၵႂႃႇ ဢမ်ႇၶိုၼ်းၶူၼ်ႉလႆႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ မႃးတႅၼ်းတီႈ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈဢဝ်မႃးပိၼ်ႇလၢႆႈဢဝ်ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇတူဝ်ယၢင်ႇ ပၶျီႇ “ပၢၼ်းသီ” တတႃး “တၢင်တႃႈ” လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးတင်းၼမ်။ တီႈႈတႄႉမၼ်းထုၵ်ႇလႆႈတူၺ်းတီႈ ၵႂၢမ်းၸိူဝ်းပဵၼ်သၢႆလိူတ်ႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး လၢဝ်း တႆးလိုဝ်ႉ တႆးၶိုၼ် ထႆး သေလီဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းယူႇ ၼႂ်းၵႂၢမ်းထႆးလၢၼ်ႉၼႃး တင်း တႆးလူင်မိူၼ်ၵၼ် ပဵၼ်ၶေႃႈလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈမီးတင်းၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇတဝ်ႇ ႁွႆ ပူ ပႃ ၸၢင်ႉမႃႉ ဝူဝ်း ၵႂၢႆး ပဵတ်း ၵႆႇ ၼူၵ်ႉ ၼူ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ၵမ်ႈၼမ်ၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ်ဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႈၵၢၼ်ဝႅၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵွႆး တီႈတႄႉမၼ်းၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈၼႆႉ ႁုပ်ႈႁူမ်ႈပႃးတင်းၵၢၼ်ၵိၼ်ယူႇၼႂ်းၸီးဝိတ်ႉၵူႈဝၼ်းဝၼ်း ၸဵမ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်ယၢမ်း ၵၢၼ်ၵိူဝ်းလီ ၵၢၼ် ယုမ်ႇယမ် ဢၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးဝႃႈၾိင်ႈၼႆၼၼ်ႉ တင်ႈတႄႇၵိူတ်ႇထိုင်တၢႆ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၸွမ်းဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼၼ်ႉ လွင်ႈလႂ်လွင်ႈၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈလႂ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉပဵၼ်ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးမႃး သိုပ်ႇသိုပ်ႇၵၼ်ႁိုင်ယၢဝ်ႈမႃးယၢဝ်းၼၢၼ်း။
ၸိူင်ႉၼင်ႇတူဝ်ယၢင်ႇဢၼ်ငၢႆငၢႆႈ သွၼ်ႇၼပ်ႉဢဝ်ၸွမ်း လိူၼ်ၸဵင် လိူၼ်ၵမ် လိူၼ်သၢမ် လိူၼ်သီ လိူၼ်ႁႃ လိူၼ်ႁူၵ်း လိူၼ်ၸဵတ်း လိူၼ်ပႅတ်ႇ လိူၼ်ၵဝ်ႈ လိူၼ်သိပ်း လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်း လိူၼ်သိပ်းသွင် ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးလၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈၶွင်မၼ်း လိူၼ်လႂ်လိူၼ်ၼၼ်ႉ။ တေႃႈၼင်ႇတၢင်းၵိၼ်ၵွႆးၵေႃႈ ယင်းႁဵတ်း ၸွမ်းၽွင်းလႂ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းသၽႃဝၶွင်မၼ်း။
ပေႃးတေမႃးသပ်းၸႅင်ႈယႅၵ်ႈၸႅၵ်ႇယွႆႈၽႄၸွမ်းလိူၼ်လႂ်လိူၼ်ၼၼ်ႉၸိုင် ၶၢဝ်းလႂ် ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၵူၼ်းၵႄႇၶဝ်ႁဵတ်း သင် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းသၢဝ်ၶဝ်ႁဵတ်းသင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁၢတ်ႈႁၢႆးၶဝ်လဵၼ်ႈသင်ၶၢဝ်းလႂ်ၼႆ ယင်းမီး ၶၢဝ်းယၢမ်း ၽွင်းလႂ်ၽွင်းၼၼ်ႉထႅင်ႈ(ဢမ်ႇမိူၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမိူဝ်ႈလဵဝ်လဵၼ်ႈၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ် လဵၼ်ႈၵဵမ်းသ်) ယူႇၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း ဢမ်ႇမီးမိုဝ်ႉမီးယၢမ်း မိူၼ်မိူဝ်ႈႁဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၶၢဝ်းလႂ်လဵၼ်ႈမၢၵ်ႇၶင်ႇ မၢၵ်ႇၼိၼ်း ပွႆႇဝၢဝ်ႇလႅၼ်ႈၸွမ်း တူင်ႈၼႃႈဝၢႆးပိူၼ်ႈဢဝ်ၶဝ်ႈဢဝ်ၼမ်ႉယဝ်ႉ။
တၢင်းလဵၼ်ႈၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈပိူင်ၵေႃႈ လဵၼ်ၸွမ်းမိုဝ်ႉယၢမ်း ၶဝ်ႈမုၼ်ၶဝ်ႈပွင်းၵေႃႈမီးၸွမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းမၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး (ၾိင်ႈငႄႈ) ဢၼ်ၼိုင်ႈ။
ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်ဢၼ်ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ဝႃႈၾိင်ႈငႄႈၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ယူႇ ၵၢၼ်ၵိၼ် ၵၢၼ်ပႆ ၵၢၼ်ယၢင်ႈ ၵၢၼ်ၵႂႃႇမႃး ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈသိင်ႇလႂ်သိင်ႇၼိုင်ႈ ၵၢၼ်ဢွၼ်ႇၼွမ်ႉၵွမ်းတူဝ် ၵၢၼ်ၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တႃ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈၵၢၼ် ဢွၵ်ႇ ၵၢၼ်တိတ်းတေႃႇၵပ်းသၢၼ် ၵၢၼ်လၢတ်ႈၵၢၼ်ၸႃ ၵၢၼ်ဝႆႉဝၢင်းတူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။
ၽူႈယိင်းတေလႆႈဝၢင်းတူဝ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် တေႃႇၼႃႈၽူႈယႂ်ႇ ၵူၼ်းၸၢႆးတေလႆႈဝႆႉတူဝ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် တေႃႇၼႃႈၵူၼ်းလူင် ၵၢၼ်ယူႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းထုၵ်ႇလႆႈယူႇၸိူင်ႉႁိုဝ်လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵၢၼ်ဢၼ်ဝႃႈသူၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်း ၵၼ်ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈမၢႆထိုင်ၵၢၼ်ႁၼ်ပုၼ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇပဵၼ်ယႂ်ႇ ဢမ်ႇၼပ်ႉသွၼ်ႇဢဝ်သူၼ်ႇလႆႈပိူင်လဵဝ်။ ၵၢၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းလႄႈၵၢၼ်ၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တတႃၵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵေႃႉလွင်ႈလွင်ႈ လူၺ်ႈၵၢၼ်ပိၼ်ႇပႆႇ ၼပ်ႉ ယမ်ၵၼ်ဢမ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်ၵၼ်ၼၼ်ႉပဵၼ်ၾိင်ႈဢၼ်လီငၢမ်း ယိုတ်းထိုဝ်ဢဝ်ၾိင်ႈဢၼ်တိုဝ်းၵမ်မႃး ပဵၼ်ၵူတ်း ပိူင်တၢင်းၸႂ် လႄႈယူႇႁူမ်ႈၵၼ်လူၺ်ႈမီးၵႂၢမ်းသုၶ်းသႂ်ၵတ်းယဵၼ်။
မွၼ်းၶိူဝ်း
20231226
(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)
