ပၢင်တိုၵ်းမႂ်ႇ တေမႄႇၵႂၢင်ႈယႂ်ႇထႅင်ႈထိုင်လႂ်

မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 24 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ပီၵၢႆပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ရသ်ႉသျိူဝ်းယိုဝ်း ယူႊၶရဵၼ်ႊ တၢင်းပွတ်းတႂ်ႈ ၿေႊလႃႊရုသ်ႊ လႄႈ ၾၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇၶွင်ၻွၼ်ႊၿၢသ်း ဢၼ်မီးၸုမ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၶဝ်ယိုတ်းပိုၼ်ႉတီႈယူႇဝႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈငဝ်းလၢႆးႁုၵ်းႁၢႆႉတိုၼ်ႇသၢၼ်ႈၵႂႃႇတင်းလူၵ်ႈ။ တေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉပၢင်တိုၵ်းယင်းပႆႇၵိုတ်းပႆႇၸၢင်ႁၢႆ။

ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 8 လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊၼႆႉၵေႃႈ ၸုမ်းႁႃႊမၢသ်ႊယိုဝ်းၸရူတ်ႇ(မၢၵ်ႇလူင်) 4-5 ႁဵင်လုၵ်ႈ ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းလႅၼ်လိၼ်ဢိသ်းသရႃႊဢဵလ်ႊလႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၵူၼ်းလူမ်ႉတၢႆဝၢတ်ႇၸဵပ်း ၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်။ တၢင်းၾၢႆႇ ဢိသ်ႊသရႃႊဢိင်လ်ႊၵေႃႈ ၶိုၼ်းယိုဝ်းမၢၵ်ႇလူင်တွပ်ႇၶႅၼ်ႉၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းထၢၼ်တီႈပၵ်းမၼ်ႈၶွင် ႁႃႊမၢသ်ႊ ၼႂ်း သျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၵူၼ်းတၢႆႁိမ်းႁဵင်ၼင်ႇၵၼ်။

တေႃႇထိုင်ဝၼ်းၼႆႉ တိုၵ်ႉပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၵၢၼ်ပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ် ၶွင်ႁႃႊမၢသ်ႊလႄႈဢိသ်ႊသရႃႊဢဵလ်ႊ ၼႂ်းႁွပ်ႈလၢႆပီ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်ယူႇသဝ်းၼႂ်းၾင်ႇၶွင်ဢိသ်ႊသရႃႊဢဵလ်ႊလႄႈပႃႊလဵသ်းသတၢႆႊ မီးၽူႈ လူမ်ႉတၢႆဢမ်ႇယွမ်း 2 ႁဵင်ၵေႃႉယဝ်ႉ ၼႂ်းၼၼ်ႉပႃးၵူၼ်းထႆး ဢမ်ႇယွမ်း 18 ၵေႃႉ ၸွမ်းၼင်ႇႁၢႆးငၢၼ်း ႁွင်ႈၵၢၼ် ၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်ထႆးပိုၼ်ပၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ႁူမ်ႈတင်းၽူႈထုၵ်ႇၵၵ်းၶင်ဝႆႉယူႇလၢႆၵေႃႉ။

ၸွမ်ၽွင်းလူင်ဢိသ်ႊသရႃးဢဵလ်ႊ ၿဵၼ်ႊၸႃႊမိၼ်ႊ ၼေႊထၼ်ႊယႃႊႁူႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢိသ်ႊသရႃႊဢဵလ်ႊ “ၶဝ်ႈသူႇပၢင်တိုၵ်းယဝ်ႉ” လႄႈ ၾၢင်ႉတိူၼ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ၼႅတ်ႈပၢႆႈဢွၵ်ႇသျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ ဝၢႆးသေ ထုၵ်ႇႁႃႊမၢသ်ႊယိုဝ်းမၢၵ်ႇလူင် ၼပ်ႉတင်ႈတႄႇဝၼ်းတီႈ 7 ပူၼ်ႉမႃးလႄႈ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 9 ႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇ ၵႅတ်ႇၶႄၶွင်ဢိသ်ႊသရႃးဢဵလ်ႊ လႆႈပိတ်းႁပ်းဢိုတ်း လွမ်ႉ သျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊယဝ်ႉလီငၢမ်း ႁူမ်ႈတင်း ၵိုတ်းယုတ်း သူင်ႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉ တၢင်းၵိၼ်လႄႈၸိူဝ်ႉၽိူင်း တင်းမူတ်း ၼႂ်းၽွင်းၸူဝ်ႈပိုတ်ႇသိုၵ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပဝ်ႈမၢႆႇ ၵၢၼ်တိုၵ်း ၽဵဝ်ႈၸုမ်းႁႃႊမၢသ်ႊၼႂ်းၵႃႊသႃႊ။ တေႃႇသိုပ်ႇၼၼ်ႉ ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၿဵၼ်ႊၸႃႊမိၼ်ႊ ၼေႊထၼ်ႊယႃႊႁူႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢိသ်ႊသရႃႊဢဵလ်ႊ တေပိုတ်ႇသိုၵ်းယႂ်ႇသျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ လႄႈဢမ်ႇၸႅင်ႈတိူၼ်ၾၢင်ႉလူင်ၼႃႈ။

တပ်ႉသိုၵ်းဢိသ်ႊသရႃႊဢဵလ်ႊၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈ  သိုၵ်းလၢႆသႅၼ်ၵေႃႉ လႆႈတူင်ႉၼိုင်ၶဝ်ႈသုတ်ႉၸမ်သျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ ယဝ်ႉလႄႈ ၽွမ်ႉတူဝ်ႈတၼ်းႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းဢၼ်လႆႈမွပ်ႈမၢႆမႃး ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈပိုတ်ႇ တိုၵ်း သျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ တၢင်းပိုၼ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ် ဝၢႆးၵၢၼ်ပိုတ်ႇတိုၵ်းတၢင်းၼိူဝ်ဢႃးၵၢသ်မႃးလၢႆဝၼ်း။

ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၿဵၼ်ႊၸႃႊမိၼ်ႊ ၼေႊထၼ်ႊယႃႊႁူႊ ၶွင်ဢိသ်ႊသရႃးဢဵလ်ႊ ယင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸတ်းတင်ႈ လူင် ပွင်ၸိုင်ႈၶိုၵ်းၶၵ်း ႁူမ်ႈတင်းၾၢႆႇၶတ်းၶၢၼ်ႉ “ၸုမ်းၽွင်းလူင်ပၢင်တိုၵ်း” ၼၼ်ႉမၢႆၵႂၢမ်းဝႃႈ ၼႂ်းၽွင်းၶၢဝ်းယၢမ်း ပၢင်တိုၵ်း တၵ်းဢမ်ႇမီးၵူတ်းမၢႆ ႁိုဝ် ၵၢၼ်တတ်းသိၼ်ၸႂ်ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလႂ် ဢၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵပ်းပၢင်တိုၵ်း လႄႈ ၵၢၼ်တႅင်ႇတင်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၸၼ်ႉသုင် တေမႄႇၶႂၢၵ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လူၺ်ႈ ဢတ်းတၼူဝ်းမတ်း (automatic) ၽွင်းၼႂ်းယၢဝ်းယၢမ်းပၢင်တိုၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵႂၢမ်းမၢႆထႅင်ႈၶေႃႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵၢင်ၸႂ်တင်းၼမ် consensus ၶွင်လုၵ်ႈၸုမ်းသၽႃးၽူႈတႅၼ်း တေဢိင်ငဵင်ႇၵႂႃႇတၢင်းၵၢၼ်ၸႂ်ႉၾိင်ႈပိူင်ၵၢၼ်သိုၵ်း လူၺ်ႈမီးၽူႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇတၢင်းၾၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်း ပဵၼ်ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ၽႅၼ်ပၢႆးတိုၵ်း strategic တေႃႇၸုမ်းၽွင်းလူင် လူၺ်ႈ “ၵေႃႉသိုၵ်းႁႃႊမၢသ်ႊၵူႈၵေႃႉတၵ်းတၢႆ” ၿဵၼ်ႊၸႃႊမိၼ်ႊ ၼေႊထၼ်ႊယႃႊႁူႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝၢႆးလင်ပၢင်ၵုမ်ၵမ်းႁႅၵ်ႈ ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶိုၵ်းၶၵ်း။

ၵၢၼ်ပိုတ်ႇသိုၵ်းၶွင်ႁႃႊမၢသ်ႊတေႃႇဢိသ်ႊသရႃႊဢဵလ်ႊ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 7 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ထိုဝ်ပဵၼ်ႁဵတ်ႇလွင်ႈ ဢမ်ႇယၢမ်ႈမီးမႃး ၼႂ်းလၢႆးႁၢဝ်ႈႁႅင်းၸိူင်ႉၼႆ။ လူၺ်ႈလွင်ႈဢၼ်ႁႃႊမၢသ်ႊပိုတ်ႇသိုၵ်းၵမ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၵိၼ်ႇ သႅဝ်ဢၢႆလူင်မဵတ်ႇမၢႆလူင်ႈၼႃႈတိူၼ်ၾၢင်ႉသင်သေၸိူဝ်ႉသေပိူင်။ ၵွႆးၵႃႈၼႂ်းၽွင်းယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈ ၵိူတ်ႇပဵၼ် လွင်ႈၶႅင်ႁၢဝ်ႈၶဵင်ႈၶႅင်ဝူင်ႈၵၢင်သွင်ၾၢႆႇဢၼ်မီးမႃးလၢႆၸုပ်ႈပၢၼ်။ ႁႃႊမၢသ်ႊဝႃႈ မီးလၢႆလွင်ႈ ဢၼ်ယူႇပႃႈလင် ၵၢၼ်တတ်းသိၼ်ၸႂ်တေႃႇၵၢၼ်ပိုတ်ႇသိုၵ်းၵမ်းၼႆႉ ၿီႊၿီႊသီႊ ႁုပ်ႈမႃး 4 ၶေႃႈ-

ၸီးဝိတ်ႉဢၼ်ငမ်းငဝ်းၶွင်ၵူၼ်းၼႂ်းသျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ – လူၺ်ႈၵၢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈတင်ႈ လိၼ်လႅၼ်ဢၼ် ႁဵၵ်ႈၵၼ်ဝႃႈ“သျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ” မီးပိုၼ်ႉတီႈတၢင်းယၢဝ်းၼိူဝ်ၸရူတ်ႇ 41 ၵီႊလူဝ်ႊမိတ်ႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈ 10 ၵီႊလူဝ်ႊ ၵွႆး  ၼႅဝ်းၶႂၢင်ပိုၼ်ႉတီႈတၢင်းၼိူဝ်လႄႈၼႃႈဝၼ်းဢွၵ်ႇ လူၺ်ႈၶဵတ်ႇလႅၼ်ၶွင်ဢိသ်ႊသႃႊဢဵလ်ႊ လႅၼ်လိၼ်တၢင်း တႂ်ႈ တိတ်းၸပ်းဢီႊၵျိပ်ႉတ် သူၼ်ႇၸၢႆးၾင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇတၢင်းဝၼ်းတူၵ်း ပဵၼ်ပၢင်လၢႆႇမေႊၻိတိူဝ်ႊရ်ရေႊၼဵၼ်ႊ

မီးၽူႈၵူၼ်းယူႇသဝ်းထင်ၼႂ်းသျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ 2.3 လၢၼ်ႉၵေႃႉပၢႆ လႄႈ ထိုဝ်ဝႃႈပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ တီႈၾုင်ၵူၼ်း ယူႇၼႃၼႅၼ်ႈၼမ်တီႈသုတ်းတီႈၼိုင်ႈၶွင်လူၵ်ႈ ၼွၵ်ႈလိူဝ်သေ သျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊယဝ်ႉ လိၼ်လႅၼ်ၶွင် ပႃႊလဵသ်းသတၢႆႊ ယင်းမီးၶဵတ်ႇဝဵသ်ႊတ်ၿႅင်းၵ်လႄႈယေႊရူႊသႃႊလဵမ်ႊဝၼ်းဢွၵ်ႇ ႁူမ်ႈယူႇပႃးထႅင်ႈ။

ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ 80% ပၢႆၶွင်ၽူႈၸိူဝ်းယူႇသဝ်းၼႂ်းသျၼူၼ်ၵႃႊသႃႊ တၵ်းလႆႈပိုင်ႈပႃးၵၢၼ် ၸွႆႈထႅမ်လၢႆလၢႆၸၢတ်ႈ လႄႈ မွၵ်ႈ 1 လၢၼ်ႉၵေႃႉ တၵ်းလႆႈယွၼ်းလွင်ႈၸွႆႈထႅမ် တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉယူႇ ၵူႈဝၼ်း။

20231013

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)